Sjávarútvegsráðherra (Halldór Ásgrímsson) :
Virðulegi forseti. Hér var beint til mín einni spurningu en áður en ég kem að henni vildi ég aðeins víkja að því máli sem hér er til umræðu og stöðu Ríkisendurskoðunar. Ég er alveg sammála hv. þm. Þorsteini Pálssyni um að það er mikilvægt að enginn vafi sé á því að Ríkisendurskoðun hafi traust hér á Alþingi. Ég get hins vegar ekki séð að það sé nauðsynlegt út af þessu máli að árétta það með sérstakri ályktun þar um.
Ég vil taka það skýrt fram að ég ber fyllsta traust til Ríkisendurskoðunar. Hitt er svo annað mál að auðvitað er það svo með þeirra vinnu eins og okkar vinnu og allra vinnu, að sjálfsagt má eitthvað gagnrýna í þeirra störfum með sama hætti og Ríkisendurskoðun gagnrýnir störf framkvæmdarvaldsins. Við sem í framkvæmdarvaldinu erum eru ekki endilega alltaf sammála því sem þar kemur fram en verðum að sjálfsögðu að þola þá gagnrýni og þola það aðhald sem felst í starfsemi Ríkisendurskoðunar. Þess vegna var Ríkisendurskoðun sett á stofn, til þess að veita framkvæmdarvaldinu aðhald í umboði Alþingis og til þess að reyna að koma í veg fyrir að Alþingi væri að sækjast í meiri og meiri mæli eftir því að vera í forsvari fyrir hinum ýmsu stofnunum framkvæmdarvaldsins. Þannig var nú staðan að þingið vildi kjósa fleiri og fleiri stjórnir sem undir framkvæmdarvaldið heyrðu og þar með hafa ábyrgðina á rekstri þeirra stofnana með óbeinum hætti. Þannig var það oft og tíðum hér áður fyrr.
Ég get nefnt eitt dæmi um atvinnufyrirtæki í landinu sem er rekið á ábyrgð Alþingis. Þetta atvinnufyrirtæki, sem er í samkeppni við önnur fyrirtæki í landinu, er undir stjórn ágætra manna sem eru kosnir hér á Alþingi. Nánar tiltekið heitir þetta ágæta fyrirtæki Síldarverksmiðjur ríkisins og hafa heimilisfang á þeim ágæta stað sem hér er einkum til umræðu, á Siglufirði. Ég tel þetta fyrirkomulag gjörsamlega óeðlilegt, að stjórn þessa fyrirtækis sé kosin með þessum hætti.
Hins vegar hefur þróunin að sumu leyti orðið sú að Alþingi hefur ekki að mínu mati dregið sig jafnmikið til baka og æskilegt hefði verið í stjórnum hinna ýmsu stofnana, en það er önnur saga.
Mér finnst að þessi umræða, þó hún sé nokkuð harðskeytt og ýmis orð falli hér sem ég skil ekki að séu beint málinu til framdráttar, sýni það að framkvæmdarvaldinu er veitt aðhald. Það er starfandi stofnun í landinu, í umboði Alþingis, sem hikar ekki við það að gagnrýna það sem framkvæmdarvaldið er að gera. Og það er starfandi stofnun í landinu, í umboði Alþingis, sem þingmenn geta leitað til, til að athuga einstök mál og skila um það skýrslu. Mér finnst það sanna að þetta eftirlitskerfi sé virkt. Svo er aftur á móti allt annað mál hvort einstakir ráðherrar eða einstakir þingmenn eða einstakir embættismenn eru sáttir og sammála við það sem þar kemur fram. Þeir hljóta að hafa rétt til þess að koma sínum skoðunum á framfæri eftir slíka gagnrýni og svara henni með þeim hætti sem þeir telja nauðsynlegt, koma með sínar útskýringar á þeim ákvörðunum sem þeir hafa tekið til þess að eðlileg umræða sé þar fyrir hendi.
Mér finnst sú umræða sem hér hefur farið fram bera þess merki að þetta sé allt í nokkuð góðum gangi þó að ég telji að margt af því sem sagt hefur verið hefði mátt orða með öðrum hætti. En ég skal ekki fara nánar út í það.
En þá er komið að því vandasama máli í þessu sambandi: Hver hefur rétt fyrir sér? Ég ætla ekki að gerast dómari í þeim efnum. Ég er hins vegar alveg sammála því og viss um að það þurfa að vera skýrar reglur um það hvernig eignir ríkisins eru seldar ef þær eru þá seldar. Og þetta er sem betur fer, eða því miður, eftir því hvaða pólitískar skoðanir menn hafa, en ég segi sem betur fer er þetta ekki í fyrsta skipti sem ríkið tekur upp á því að selja ákveðnar eignir. Ég býst við að það hefði mátt hafa ýmsar skoðanir á því með hvaða hætti það hefur verið gert.
Það var verið að spyrja hér um eitt fyrirtæki í morgun í fyrirspurnatíma og gagnrýna það að ríkisfyrirtæki hafi keypt í því hlutabréf. Það var fyrirtæki sem eitt sinn var selt starfsmönnum --- er það ekki rétt? Mig minnir að hv. þm. Matthías Á. Mathiesen sem þáv. samgrh. hafi gengist fyrir því að selja Ferðaskrifstofu ríkisins og ef ég man rétt þá var það mjög gagnrýnt af öðrum, ef ég man rétt af núv. samgrh. Ekki skal ég fullyrða um það en eitthvað fannst aðilum athugavert við þá sölu. Mig minnir að fyrirtækið hafi ekki verið boðið til sölu á almennum markaði en ég skal ekki alveg fullyrða um það. Hv. þm. getur áreiðanlega upplýst það.
Hlutabréf í Eimskipafélaginu voru seld. Hlutabréf í Flugleiðum voru seld. Þannig að þetta hefur nú verið með ýmsum hætti. ( Gripið fram í: Og auglýst mánuðum saman.) Og auglýst mánuðum saman, já. Ekki er ég nú viss um að þau hafi verið auglýst mánuðum saman. Alla vega var ég ekki sammála því að selja hlutabréfin í Flugleiðum vegna þess að ég tel að ríkið eigi að vera aðili að því fyrirtæki vegna þeirrar sérstöku aðstöðu sem það hefur hér og það veiti visst aðhald að ríkið eigi þar einhverja aðild. En það er svo annað mál. Það má vel vera að hlutabréfin hafi verið auglýst þar mánuðum saman.
Hér var spurt um það hvernig hafi verið staðið að sölu á tilteknu skipi sem heitir Hafþór. Það var hv. 1. þm. Norðurl. v., sem ekki er nú staddur hér en heyrir væntanlega til mín einhvers staðar. Það er rétt að það komi fram að auðvitað er það viðkvæmt mál þegar á að selja slíkar eignir frá byggðarlögum þar sem sjávarútvegur er aðaluppistaðan og selja þær á almennum markaði. Það er ekkert undarlegt þótt aðilar í heimabyggð vilji ganga þar fyrir og leitast við að fá atvinnutækin keypt, enda ráði þeir við það, þótt það sé nú ekki jafnráðandi í atvinnulífi á Ísafirði og Þormóður rammi á Siglufirði. En hvað um það. Eftir nokkurn tíma, bollaleggingar í kringum það, þótti ekki annað fært og annað við hæfi en að selja skipið á almennum markaði og auglýsa það til sölu. Og það var gert. Síðan buðu ýmsir aðilar í skipið og það voru margir sem vildu hafa forgang til að kaupa það skip.
Ég man eftir því að hv. 1. þm. Reykn. bað um fund með mér og öllum þingmönnum kjördæmisins þar sem hann fór þess á leit að aðilar í því kjördæmi hefðu þar alveg sérstakan forgang. Ég man eftir ummælum frá honum þess efnis að það væri alveg augljóst að sjútvrh. vildi lítið gera með hagsmuni aðila í því kjördæmi. Þannig að það eru ýmsir sem hafa þá skoðun að þarna eigi önnur sjónarmið að ráða en markaðssjónarmiðin.
Það varð hins vegar niðurstaðan í því máli að það var gengið á tilboðin, hvert af öðru, leitað eftir tryggingum, bankatryggingum o.s.frv. Og að lokum voru aðilar frá því byggðarlagi sem skipið hafði verið gert út sem keyptu þetta skip og var það vissulega ánægjulegt. Það voru hins vegar ekki alveg sömu aðilarnir og höfðu gert það út áður.
En það sem er deilt um í þessu máli sem hér hefur verið rætt sýnist mér fyrst og fremst vera það hvers virði viðkomandi fyrirtæki er. Það er út af fyrir sig alveg sama hvað menn skrifa miklar skýrslur um það, að lokum er það að sjálfsögðu markaðsverðið sem ræður því hvers virði viðkomandi fyrirtæki er, þ.e. hvað aðilar eru tilbúnir að kaupa það á og hvað aðilar eru tilbúnir að selja það á. Ef menn vilja vita þetta markaðsverð þá verður að bjóða það til kaups á einhverjum almennum markaði. Það er engin önnur leið. Ágætir endurskoðendur . . . ( Gripið fram í: Eins og ég sagði.) Eins og þú sagðir? Ég hef nú misst af einhverju af ræðunum en það vill nú svo til að ég stóð einu sinni í því að kenna mönnum eitthvað um það hvernig ætti að meta fyrirtæki, þannig að ég get í sjálfu sér haldið langan fyrirlestur um það. En það vita allir sem að slíkum málum koma að það er það sem að lokum er ráðandi í þeim efnum. Bankar hafa notað brunabótamöt og vátryggingarverðmæti til þess að meta fyrirtæki og menn hafa verið að reyna að reikna út viðskiptavild og margt fleira. En það er engin niðurstaða rétt í þeim efnum nema að reikna út framtíðartekjur fyrirtækisins til núvirðis. Það er hins vegar vandasamt að spá inn í framtíðina og vita hverjar þær tekjur eru. Og það þarf að meta fyrirtækin sem heild, eins og fyrirtækið sem hér á í hlut, fyrirtækið Þormóður rammi, það verður að meta sem eina heild. Það er ekki nóg að meta skipin og selja þau frá því og reikna svo eignirnar í landi á vátryggingarverði, því þær eru þá orðnar einskis virði af því að tekjumöguleikarnir eru farnir.
En ég vildi fyrst og fremst koma inn á það sem hér hefur verið beint til mín og einnig það sem hv. 1. þm. Suðurl. kom inn á. Ég tel þrátt fyrir allt að þessi umræða hafi orðið til góðs. Það er ekkert óeðlilegt að menn vilji koma fram með sín sjónarmið eins og hæstv. fjmrh. hefur gert. Það hlýtur að vera eðlilegt í hans stöðu eftir að slík skýrsla er fram komin. Það mundi hver ráðherra gera og þurfa að gera, en ég tel aðalatriðið vera það að það þurfa að vera um það alveg skýrar reglur hvernig eignir ríkisins eru seldar og þá tel ég það vera einu regluna sem getur gilt að selja á almennum markaði. En auðvitað má binda það skilyrðum. Auðvitað væri eðlilegt að binda það því skilyrði í þessu tilviki að rekstur viðkomandi eignar sé á Siglufirði. Það er hins vegar erfitt að binda það því skilyrði að eigendurnir séu Siglfirðingar, fæddir og uppaldir og ekki þaðan fluttir. ( Gripið fram í: Sem var þó gert.) Það er erfitt skilyrði. Auðvitað er það aðalatriðið í öllum byggðarlögum að atvinnustarfsemin haldi áfram og fólkið hafi tekjur af starfseminni. Það er aðalatriðið og það er eðlilegt að reynt sé að tryggja það í tilviki sem þessu.
En ég vil á engan hátt leggja dóm á það hvert er hið rétta söluverð þessa fyrirtækis. Það mun væntanlega koma í ljós síðar miðað við það hvernig því vegnar, hvaða hagnað það hefur. Ef það hefur góðan hagnað og mikinn þá má vera að söluverðið hafi verið heldur lágt. Ef fyrirtækið tapar þá er líklegt að söluverðið hafi verið heldur hátt. En þessu getur aðeins framtíðin svarað. Aðalatriðið er að við komum okkur saman um það og settar séu um það skýrar reglur hvernig beri að standa að eignasölu ríkisins. Ég tel ekki óeðlilegt að Ríkisendurskoðun komi með tillögur að slíkum reglum og þær séu annaðhvort settar í lög eða gerðar að slíkum starfsvenjum að ekki verði vikið þar frá. En þá verða menn líka að sætta sig við afleiðingarnar og þá þýðir ekkert fyrir þingmenn eins kjördæmis eins og Reykjaneskjördæmis að koma og krefjast þess að þeir fái þetta keypt, hvað svo sem aðrir bjóða. Það verða allir hv. þm. að sætta sig þá við.