Frsm. 1. minni hl. menntmn. (Guðný Guðbjörnsdóttir) :
Virðulegur forseti. Ég mæli hér fyrir nál. 1. minni hl. menntmn. um frv. til laga um leikskóla.
Síðastliðin tvö ár, eða allt frá því að Svavar Gestsson menntmrh. skipaði nefnd til að endurskoða gildandi lög um uppbyggingu og rekstur dagvistarheimila, hefur aðgerða núverandi ríkisstjórnar í þessum málaflokki verið beðið. Sú nefnd, forskólanefndin, skilaði af sér tillögum að nýju frv. til laga um leikskóla ásamt sérstöku frv. til laga um ríkisframlag til sveitarfélaga vegna leikskóla, eins og fram kom hér áðan.
Eftir meðferð þessara frumvarpstillagna í ríkisstjórninni fæddist lítil mús nokkrum vikum fyrir þingslit: Það frv. til laga um leikskóla sem nú liggur fyrir Alþingi. Þó að þetta frv. geri ráð fyrir að leikskólinn verði sérstakt skólastig fyrir börn frá því að fæðingarorlofi lýkur til sex ára aldurs og heyri áfram undir menntmrn. er réttur allra barna til leikskólavistar ekki tryggður. Þá hefur frv. um ríkisframlag til sveitarfélaga vegna leikskóla ekki verið lagt fram, en það er birt sem fylgiskjal með leikskólafrv.
Nú liggur beint við að spyrja: Hvernig stendur á því að frv. ríkisstjórnarinnar er ekki bitastæðara en það er og hvers vegna kemur það svona seint fram? Augljóst er að ekki hefur náðst eining um að leggja fram fjármögnunarfrv. þó að jafnaugljóst sé að ef fullnægja á eftirspurn eftir dagvistun á næstu 5 -- 10 árum verður slíkt ríkisframlag að koma til. Samkvæmt lögum um verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga frá 1989 á kostnaður við uppbyggingu og rekstur leikskóla alfarið að vera á ábyrgð sveitarfélaga, en miðað við áætlaðar kostnaðartölur sem fram koma í áðurnefndu fylgiskjali, frv. um ríkisframlag, misjafnan fjárhag sveitarfélaga og mismikinn pólitískan vilja, verður ekki séð hvernig öllum börnum verður tryggður aðgangur að leikskóla nema með aðstoð ríkisvaldsins.
En það er fleira varðandi leikskólann sem ekki hefur verið eining um í ríkisstjórninni. Eins og alþjóð veit hafa tveir ráðherrar deilt hart um það hvaða ráðuneyti skuli fara með málefni leikskólans og um leið hvort líta beri á leikskólann sem uppeldisstofnun fyrir öll börn eins og grunnskólann eða hvort skilgreina eigi þjónustu leikskólans sem félagslega þjónustu sveitarfélaga við þá foreldra og börn sem hennar óska. Þó að þessi deila ráðherranna virðist ómerkileg frá sjónarmiði þeirra sem vilja fyrst og fremst fleiri og sveigjanlegri dagvistarstofnanir telur 1. minni hl. að lausn hennar geti skipt afar miklu máli bæði uppeldislega og ekki síður pólitískt.
Frá uppeldislegu sjónarmiði telur 1. minni hl. ákaflega mikilvægt að leikskólinn sé viðurkenndur sem sérstakt skólastig sem heyri áfram undir menntmrn. Þá eru í fyrirliggjandi frv. merk ákvæði um leikskólarannsóknir og þróunarstarf sem er mjög mikilvægt nýmæli. --- Og ég vil í leiðinni geta þess að ég á sæti í úthlutunarnefnd samsvarandi sjóðs fyrir grunnskólann og þær fjölmörgu umsóknir sem bárust í hann á
þessu ári sýna mikla grósku og hefur sá sjóður verið mikil lyftistöng fyrir þróunarstarf í grunnskólum og er vonandi að þróunarsjóður leikskólans eigi eftir að hafa sömu áhrif. --- Einnig er mikilvægt að viðurkennt er að leikskólinn eigi að vera frá þeim tíma að fæðingarorlofi lýkur til sex ára aldurs, þannig að festa og samfella verði í þeirri uppeldisaðstoð sem foreldrum býðst fyrir börn sín. Þetta yrði auðvitað aðeins valkostur fyrir þá foreldra sem kjósa leikskólavist fyrir börn sín. Pólitískt er það einnig mikilvægt að menntmrn. hafi hér yfirstjórn, ekki síst til að réttur allra barna verði jafnmikill, óháð búsetu.
Fyrsti minni hl. styður þetta frv. sem mikilvægt skref í rétta átt þó að harmað sé jafnframt að ekki er gengið lengra. Kvennalistinn mun beita sér fyrir því á næsta þingi að öll börn eigi kost á leikskólavist frá því að fæðingarorlofi lýkur til sex ára aldurs og að ríkisframlag komi til sveitarfélaga til að tryggja sem hraðasta uppbyggingu leikskóla. Vel mætti einnig hugsa sér leikskólann rekinn með sama hætti og grunnskólann að því leyti að ríkið greiði laun fóstra eins og kennara. Slíkt fyrirkomulag samræmdist best því sjónarmiði að leikskólinn sé sérstakt skólastig fyrir öll börn.
Ég vil að lokum taka undir margt af því sem Alexander Stefánsson og Geir H. Haarde sögðu hér í umræðunni áðan í tengslum við frv. um félagsþjónustu sveitarfélaga. Ég er Alexander sammála um að þær ráðstafanir vantar sem þarf til að sveitarfélögum sé gert kleift að sinna uppbyggingu leikskóla.
Það er eitt af brýnustu málunum í íslenskum stjórnmálum að mati 1. minni hl. að á þessum málum sé tekið. Ég harma því það klúður sem málefni leikskólans og að mörgu leyti málefni grunnskólans líka eru komin í. Að hluta má rekja það klúður til laganna um verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga sem alls ekki virðast miðast við þá auknu uppbyggingu sem nauðsynleg er á næstunni ef þessar stofnanir eiga að vera í einhverju samræmi við þarfir barna og foreldra og einnig ef marka má viðbrögð Sambands ísl. sveitarfélaga við báðum þessum frv.
Alþingi verður að horfast í augu við ábyrgð ríkisins að þessu leyti og því verða nauðsynlegar ráðstafanir að koma til, þ.e. tímabundið fjármagn til uppbyggingar frá ríki til sveitarfélaga.