Jón Helgason
:
Hæstv. forseti. Ég þakka hæstv. fjmrh. fyrir svör þau sem hann gaf við spurningum mínum þó að ég væri hins vegar ekki í efnisatriðum sammála öllu því sem þar kom fram. Síðasti ræðumaður, hv. 1. þm. Austurl., vék að lagaheimildum fyrir skattlagningu á ríkisfyrirtæki sem birt er í sérstöku yfirliti með fjárlagafrv. og skal ég ekki endurtaka þau orð hans þar sem hann dró í efa lögmæti slíks plaggs en ég held að yfirleitt sé lagastoð bak við allar þær tölur sem reiknað er með sem tekjum í fjárlagafrv. í öðrum lögum.
En það voru tvö önnur atriði sem hæstv. fjmrh. vék að. Í fyrsta lagi er það vegna beinu greiðslnanna til bænda sem samið var um með búvörusamningi á sl. ári. Það er að sjálfsögðu rétt hjá hæstv. fjmrh. að þar er engin lagaákvæði verið að brjóta enn vegna þess að þau atriði hafa ekki verið tekin í lög sem nauðsynleg eru til þess að standa við samninginn. Hins vegar er gerð tilraun til þess að gera það með frv. sem hæstv. landbrh. hefur lagt fram svo að ekki er um að ræða einhver drög að frv. eins og hæstv. fjmrh. sagði. Á borðum þingmanna liggur frv. um breytingar á lögum um framleiðslu, verðlagningu og sölu á búvörum þar sem þessi atriði eru tekin inn. Þar segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
,,Beinar greiðslur skulu greiðast mánaðarlega á tímabilinu frá mars til desember fyrir það verðlagsár sem hefst 1. sept. það ár, í fyrsta sinn í mars 1992. Fullnaðargreiðsla skal innt af hendi eigi síðar en 15. des.``
Þarna er ekki um neitt vafamál að ræða. Þetta frv. var að vísu ekki lagt fram fyrr en 18. des. en 10. des. var lögð fram brtt. frá meiri hluta fjárln. um að lækka upphæðina sem til þessa er ætluð á fjárlögum þessa árs. Hún var að vísu dregin til baka til 3. umr. en afgreidd þá óbreytt. Það virðist vera að hæstv. landbrh. hafi eftir að sú brtt. var lögð fram á Alþingi við 2. umr. fjárlaga fengið stuðning stjórnarflokkanna fyrir því að kveða alveg ótvírætt að orði í lagafrv. sem hann leggur fram með samþykki stjórnarflokkanna um að greiðslunum skuli lokið eigi síðar en 15. des. Ef það á ekki alveg að svínbeygja hæstv. landbrh. aftur þarf ríkisstjórnin að hafa einhverja möguleika til þess að standa við þetta í þessu frv. sem ég vænti að eigi öruggan meirihlutastuðning. A.m.k. vil ég stuðla að því að þetta frv. nái fram að ganga eins fljótt og hægt er og hæstv. landbrh. veitti mér þau svör nokkru fyrir jól að sá dráttur sem varð á því að þetta frv. væri lagt fram ætti ekki að tefja beinu greiðslurnar til bænda. Það var þess vegna sem ég spurði hæstv. fjmrh. að því hvort hann vildi ekki fá heimild í lánsfjárlögum til þess að geta staðið við þetta atriði, hvort hann vildi ekki leggja fram eða óska eftir því við efh.- og viðskn. að hún legði fram brtt. við 3. umr. málsins sem veitti hæstv. fjmrh. þessa heimild eða hvort hann þyrfti að fá aðstoð annarra þingmanna til þess eða stjórnarandstöðunnar. E.t.v þyrfti að bæta heimildinni um arðgreiðslurnar af ríkisfyrirtækjum inn í bandorminn líka. Hún ætti sjálfsagt frekar að vera þar til þess að hafa ótvíræðan lagastuðning á bak við sig.
Hitt atriðið sem ég vildi víkja að voru tillögur hæstv. sjútvrh. sem lagðar voru fram í ríkisstjórninni og sagt var frá í Morgunblaðinu 29. nóv. sl. Þar segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
,,Tillögurnar gera m.a. ráð fyrir að aðstöðugjaldið verði fellt niður í áföngum. Hætt verði inngreiðslum í Verðjöfnunarsjóðinn. Lán í Atvinnutryggingarsjóðinn verði fryst í tvö ár. Raforkuverð verði lækkað og vextir lækkaðir.``
Hæstv. fjmrh. sagði að þessar tillögur hefðu ekki verið felldar þó aðeins lítið af þeim hefði hlotið afgreiðslu. Og er það gott ef þær eru enn til meðferðar í ríkisstjórninni og von um að þær nái þá fram að ganga. Hins vegar er ég ekki á sama máli og hæstv. ráðherra að búið sé að gera allt sem mestu máli skiptir því að þannig vill til að þau tvö eða kannski þrjú atriði sem hæstv. ráðherra nefndi, þ.e. að hætta inngreiðslum í Verðjöfnunarsjóðinn, að lán í Atvinnutryggingarsjóðinn verði fryst og þá í þriðja lagi greiðslur eða afborganir í Fiskveiðasjóð, hafa engin áhrif á eignastöðu fyrirtækjanna. Að sjálfsögðu eru þau mikilvæg fyrir greiðslustöðu þeirra. En innborganir í Verðjöfnunarsjóðinn færast á reikning sem er í eigu hvers fyrirtækis þannig að aðeins er um það að ræða hvort þarna sé ráðstöfunarfé í augnablikinu eða ekki. Samt vil ég að sjálfsögðu ekki draga úr að það verði jákvætt.
Það lækkar ekki heldur skuldirnar að færa afborganir aftur fyrir á lánum í Atvinnutryggingarsjóðinn. Það bætir greiðslustöðuna og ég vil að sjálfsögðu einnig taka undir að það er líka mikilvægt. En þeim atriðum sem snerta bættan rekstur í sjávarútveginum virðist öllum hafa verið frestað. Þar er, eins og ég sagði, aðstöðugjaldið fellt niður í áföngum. Það hefur ekkert gerst í því enn þá. Raforkuverð lækkar. Mér er ekki kunnugt um að það hafi lækkað enn til fiskvinnslufyrirtækjanna. Síðasta atriðið er lækkun vaxta.
Samkvæmt upplýsingum sem ég hef fengið var talið að heildarskuldir sjávarútvegsins á sl. hausti hafi verið um 98 milljarðar og reiknað er með sem þumalputtareglu að 1 / 3 af þeim séu lán sem innlendar vaxtabreytingar hafa áhrif á, þ.e. rúmlega 30 milljarðar. 1% vaxtalækkun gerir því rúmlega 300 millj. Ákvörðun ríkisstjórnarinnar á sl. vori um að færa vexti upp um um það bil 2% hefur því lagt yfir 600 millj. kr. byrði á sjávarútveginn. Allir viðurkenna að raunvextir af lánum séu mjög háir hér á landi, bæði af verðtryggðum en sérstaklega þó óverðtryggðum lánum. Þannig væri þarna um að ræða lið sem hefði gífurlega mikil áhrif á rekstrarstöðu sjávarútvegsins og bætti að sjálfsögðu greiðslustöðuna líka. Því fyrir utan hin beinu áhrif sem væru rúmlega 300 millj. fyrir hvert prósent sem vextir lækkuðu, þá eru að sjálfsögðu óbein áhrif líka sem kæmu fram í þjónustugjöldum og öðru slíku.
Ég vil því skora á hæstv. fjmrh. að gera sitt til þess að tillögur hæstv. sjútvrh., þær sem hafa bein áhrif á rekstur sjávarútvegsins, séu ekki hundsaðar lengur í ríkisstjórninni.
Hæstv. forseti. Ég þakka hæstv. fjmrh. fyrir svör þau sem hann gaf við spurningum mínum þó að ég væri hins vegar ekki í efnisatriðum sammála öllu því sem þar kom fram. Síðasti ræðumaður, hv. 1. þm. Austurl., vék að lagaheimildum fyrir skattlagningu á ríkisfyrirtæki sem birt er í sérstöku yfirliti með fjárlagafrv. og skal ég ekki endurtaka þau orð hans þar sem hann dró í efa lögmæti slíks plaggs en ég held að yfirleitt sé lagastoð bak við allar þær tölur sem reiknað er með sem tekjum í fjárlagafrv. í öðrum lögum.
En það voru tvö önnur atriði sem hæstv. fjmrh. vék að. Í fyrsta lagi er það vegna beinu greiðslnanna til bænda sem samið var um með búvörusamningi á sl. ári. Það er að sjálfsögðu rétt hjá hæstv. fjmrh. að þar er engin lagaákvæði verið að brjóta enn vegna þess að þau atriði hafa ekki verið tekin í lög sem nauðsynleg eru til þess að standa við samninginn. Hins vegar er gerð tilraun til þess að gera það með frv. sem hæstv. landbrh. hefur lagt fram svo að ekki er um að ræða einhver drög að frv. eins og hæstv. fjmrh. sagði. Á borðum þingmanna liggur frv. um breytingar á lögum um framleiðslu, verðlagningu og sölu á búvörum þar sem þessi atriði eru tekin inn. Þar segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
,,Beinar greiðslur skulu greiðast mánaðarlega á tímabilinu frá mars til desember fyrir það verðlagsár sem hefst 1. sept. það ár, í fyrsta sinn í mars 1992. Fullnaðargreiðsla skal innt af hendi eigi síðar en 15. des.``
Þarna er ekki um neitt vafamál að ræða. Þetta frv. var að vísu ekki lagt fram fyrr en 18. des. en 10. des. var lögð fram brtt. frá meiri hluta fjárln. um að lækka upphæðina sem til þessa er ætluð á fjárlögum þessa árs. Hún var að vísu dregin til baka til 3. umr. en afgreidd þá óbreytt. Það virðist vera að hæstv. landbrh. hafi eftir að sú brtt. var lögð fram á Alþingi við 2. umr. fjárlaga fengið stuðning stjórnarflokkanna fyrir því að kveða alveg ótvírætt að orði í lagafrv. sem hann leggur fram með samþykki stjórnarflokkanna um að greiðslunum skuli lokið eigi síðar en 15. des. Ef það á ekki alveg að svínbeygja hæstv. landbrh. aftur þarf ríkisstjórnin að hafa einhverja möguleika til þess að standa við þetta í þessu frv. sem ég vænti að eigi öruggan meirihlutastuðning. A.m.k. vil ég stuðla að því að þetta frv. nái fram að ganga eins fljótt og hægt er og hæstv. landbrh. veitti mér þau svör nokkru fyrir jól að sá dráttur sem varð á því að þetta frv. væri lagt fram ætti ekki að tefja beinu greiðslurnar til bænda. Það var þess vegna sem ég spurði hæstv. fjmrh. að því hvort hann vildi ekki fá heimild í lánsfjárlögum til þess að geta staðið við þetta atriði, hvort hann vildi ekki leggja fram eða óska eftir því við efh.- og viðskn. að hún legði fram brtt. við 3. umr. málsins sem veitti hæstv. fjmrh. þessa heimild eða hvort hann þyrfti að fá aðstoð annarra þingmanna til þess eða stjórnarandstöðunnar. E.t.v þyrfti að bæta heimildinni um arðgreiðslurnar af ríkisfyrirtækjum inn í bandorminn líka. Hún ætti sjálfsagt frekar að vera þar til þess að hafa ótvíræðan lagastuðning á bak við sig.
Hitt atriðið sem ég vildi víkja að voru tillögur hæstv. sjútvrh. sem lagðar voru fram í ríkisstjórninni og sagt var frá í Morgunblaðinu 29. nóv. sl. Þar segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
,,Tillögurnar gera m.a. ráð fyrir að aðstöðugjaldið verði fellt niður í áföngum. Hætt verði inngreiðslum í Verðjöfnunarsjóðinn. Lán í Atvinnutryggingarsjóðinn verði fryst í tvö ár. Raforkuverð verði lækkað og vextir lækkaðir.``
Hæstv. fjmrh. sagði að þessar tillögur hefðu ekki verið felldar þó aðeins lítið af þeim hefði hlotið afgreiðslu. Og er það gott ef þær eru enn til meðferðar í ríkisstjórninni og von um að þær nái þá fram að ganga. Hins vegar er ég ekki á sama máli og hæstv. ráðherra að búið sé að gera allt sem mestu máli skiptir því að þannig vill til að þau tvö eða kannski þrjú atriði sem hæstv. ráðherra nefndi, þ.e. að hætta inngreiðslum í Verðjöfnunarsjóðinn, að lán í Atvinnutryggingarsjóðinn verði fryst og þá í þriðja lagi greiðslur eða afborganir í Fiskveiðasjóð, hafa engin áhrif á eignastöðu fyrirtækjanna. Að sjálfsögðu eru þau mikilvæg fyrir greiðslustöðu þeirra. En innborganir í Verðjöfnunarsjóðinn færast á reikning sem er í eigu hvers fyrirtækis þannig að aðeins er um það að ræða hvort þarna sé ráðstöfunarfé í augnablikinu eða ekki. Samt vil ég að sjálfsögðu ekki draga úr að það verði jákvætt.
Það lækkar ekki heldur skuldirnar að færa afborganir aftur fyrir á lánum í Atvinnutryggingarsjóðinn. Það bætir greiðslustöðuna og ég vil að sjálfsögðu einnig taka undir að það er líka mikilvægt. En þeim atriðum sem snerta bættan rekstur í sjávarútveginum virðist öllum hafa verið frestað. Þar er, eins og ég sagði, aðstöðugjaldið fellt niður í áföngum. Það hefur ekkert gerst í því enn þá. Raforkuverð lækkar. Mér er ekki kunnugt um að það hafi lækkað enn til fiskvinnslufyrirtækjanna. Síðasta atriðið er lækkun vaxta.
Samkvæmt upplýsingum sem ég hef fengið var talið að heildarskuldir sjávarútvegsins á sl. hausti hafi verið um 98 milljarðar og reiknað er með sem þumalputtareglu að 1 / 3 af þeim séu lán sem innlendar vaxtabreytingar hafa áhrif á, þ.e. rúmlega 30 milljarðar. 1% vaxtalækkun gerir því rúmlega 300 millj. Ákvörðun ríkisstjórnarinnar á sl. vori um að færa vexti upp um um það bil 2% hefur því lagt yfir 600 millj. kr. byrði á sjávarútveginn. Allir viðurkenna að raunvextir af lánum séu mjög háir hér á landi, bæði af verðtryggðum en sérstaklega þó óverðtryggðum lánum. Þannig væri þarna um að ræða lið sem hefði gífurlega mikil áhrif á rekstrarstöðu sjávarútvegsins og bætti að sjálfsögðu greiðslustöðuna líka. Því fyrir utan hin beinu áhrif sem væru rúmlega 300 millj. fyrir hvert prósent sem vextir lækkuðu, þá eru að sjálfsögðu óbein áhrif líka sem kæmu fram í þjónustugjöldum og öðru slíku.
Ég vil því skora á hæstv. fjmrh. að gera sitt til þess að tillögur hæstv. sjútvrh., þær sem hafa bein áhrif á rekstur sjávarútvegsins, séu ekki hundsaðar lengur í ríkisstjórninni.