Virðulegur forseti. Þegar ég gerði hlé á ræðu minni í gær var ég langt komin en á eftir nokkur orð sem ég vildi segja hér áður en ég lýk máli mínu núna við þessa umræðu. Ég var búin að gera grein fyrir afstöðu Kvennalistans til þessa frv. og lýsti því að við værum andvígar því í óbreyttri mynd. Það þarf að gera á því verulega miklar breytingar ef hægt er að fallast á það. Helstu breytingarnar eru að það er ákveðið að taka upp vexti á námslán, stytta lánstímann og hefja endurgreiðslurnar einu ári eftir að námi lýkur í stað þriggja ára nú. Þetta mun allt hafa mjög alvarlegar afleiðingar fyrir námsmenn. Það má vel vera að hægt sé að leysa vanda lánasjóðsins með þessum aðgerðum, en ég tel á engan hátt réttlátt að þeir sem nú eru í námi eða þeir sem eiga eftir að fara í nám eigi að taka á sig þann vanda sem lánasjóðurinn er nú kominn í sem er fyrst og fremst vegna --- ja, eigum við að kalla það fortíðarvanda, það er svo vinsælt orð núna --- vegna fortíðarvanda þar sem ríkisstjórnir fyrri ára hafa vísað lánasjóðnum út á lánamarkaðinn. Síðan er einnig nokkuð mikið af lánum sem aldrei voru greidd til baka vegna þess að þau voru tekin áður en verðtrygging var tekin upp.
Breytingarnar sem á að gera á lögum um námslán og námsstyrki með þessu frv. stríða gegn því grundvallarsjónarmiði að jafnrétti eigi að ríkja til náms í þjóðfélaginu. Það á ekki að mismuna fólki eftir efnahag. Menntun á ekki að vera bara fyrir fáa útvalda, eða finnst ríkisstjórninni og stuðningsmönnum hennar að þeir einir eigi að fara í nám sem eiga efnaða að og hinir geti bara sleppt því? Eða þá þeir sem eiga möguleika á að afla sér tekna, t.d. á sumrin og í skólaleyfum? Það virðist vera að það sé stefnan með þessu frv. Á að segja þeim sem hafa t.d. áhuga á að fara í hjúkrunarfræði eða verða kennarar eða annað það sem ekki gefur háar tekjur eftir nám að það sé bara þeirra mál? Þeir hafi farið í vitlaust nám eins og einn ágætur framkvæmdastjóri orðaði það fyrir nokkrum árum. Sá hinn sami er að vísu orðinn þingmaður núna en hann sagði það í sjónvarpsviðtali einu sinni að þeir sem hefðu ekki nægar tekjur eftir nám hefðu bara valið vitlaust.
Ég var komin þar að ég ætlaði að fara að bera saman námslán á Norðurlöndum og hér. Það hefur gjarnan verið gert. Það hefur verið gripið til þess að bera saman þá aðstoð sem Norðurlönd veita sínum námsmönnum og það kemur reyndar mjög vel fram í grg. með þessu frv. og ætla ég ekki að fara að tíunda það mjög nákvæmlega. Menn geta lesið það þar. Það er ágætlega gerð grein fyrir því í fskj. 2 á bls. 21--26. Þar kemur fram að vissulega eru vextir á námslánum þar, ég held á öllum Norðurlöndum. Hins vegar er veittur verulegur styrkur til námsmanna. Ef við tökum Danmörku sem dæmi --- þetta kemur allt fram í grg. --- þá fá nemendur í leiguhúsnæði 3.198 danskar kr. á mánuði, þetta eru tölur fyrir 1992, en geta síðan fengið lán til viðbótar. Mér er kunnugt um það að í Danmörku eru mjög margir sem reyna að láta þennan styrk duga og reyna síðan að fá lán ef um það er að ræða að endar ná ekki saman. En á öllum Norðurlöndunum, ef við tökum Danmörku, Finnland, Noreg og Svíþjóð, þá er veittur styrkur til fólks í námi, mismikið eftir löndum. Það er því ekki hægt að bera saman það að fá lán með vöxtum eins og hér er verið að leggja til og það að fá styrk og svo lán þar að auki, en mér sýnist öll löndin hafa þann háttinn á, auk þess sem alls staðar eru veitt lán til nema á mennta- og framhaldsskólastigi í öllum þessum löndum, sjálfsagt eftir einhverjum ákveðnum reglum sem ekki koma fram í þessum fylgiskjölum.
Mér finnst að það sé ekki hægt að bera saman námsaðstoð hér á landi og á Norðurlöndum og segja að það sé eðlilegt að taka upp vexti hér þar sem vextir séu á lánum á hinum Norðurlöndunum.
Síðan var aðeins minnst í ræðu í gær á það fjármagn sem nemendur hefðu undir höndum í námi og kemur fram í töflu á bls. 26 í grg. Ef borið er saman það fjármagn sem nemendur hafa í háskólanámi, þá kemur í ljós að í mjög mörgum tilvikum, öllum nema einu held ég, hafa íslenskir námsmenn yfir að ráða hærri upphæðum en landar þeirra á hinum Norðurlöndunum. En þá verður að horfa einmitt á það að þar er um að ræða ákveðinn styrk sem að hluta til kemur til þeirra og þeir þurfa þá auðvitað ekki að greiða til baka. En það er ekki aðalatriðið að hafa háar upphæðir meðan á námi stendur, það verður auðvitað að vera hægt að greiða peningana til baka og það er einmitt það sem er erfiðast fyrir þá sem hafa lág laun þegar námi lýkur. Ég óttast því að ef þetta frv. verður að lögum, þá muni það leiða til þess að einungis þeir sem betur mega sín geti farið í nám eins og hugur þeirra stendur til, en hinir verði að gjöra svo vel að sleppa því.
Í grg. með þessu frv. er einnig talað um styrki. Það er talað um að Vísindasjóður eigi að taka að sér að styrkja nemendur til náms. Þar segir, með leyfi forseta:
,,Í frumvarpi þessu er lagt til að öll ákvæði um námsstyrki falli niður. Í því sambandi er rétt að taka fram að menntmrh. mun beita sér fyrir endurskoðun laga nr. 51/1957, um Vísindasjóð, í þeim tilgangi að hann geti í ríkari mæli en nú veitt styrki til námsmanna í langskólanámi og til skólagjalda.``
Og síðar segir í 5. lið, þegar taldar eru upp helstu breytingar frá núgildandi lögum, með leyfi forseta: ,,Vísindasjóður verði efldur``.
Þetta þóttu mér auðvitað góð tíðindi og hugsaði með mér: Vísindasjóður verður efldur og auðvitað veitir ekki af. En hvað er átt við? Ég varð ekki vör við að Vísindasjóður væri efldur neitt sérstaklega á fjárlögum ársins 1992 og langar mig til að spyrja hæstv. menntmrh. hvaða upphæðir hefur verið talað um og hvort þeir námsstyrkir sem þarna er talað um séu eitthvað í líkingu við það sem námsmenn t.d. á Norðurlöndum fá eða hvort eingöngu er um að ræða einhverja fáa útvalda sem komnir eru þá langt í námi eða hvaða hugmyndir þarna eru að baki.
Ég bendi á að Ísland er meðal þeirra ríkja sem verja hvað minnst til menntamála af OECD-ríkjum þannig að sú stefna sem kemur fram í þessu frv. og reyndar sú stefna ríkisstjórnarinnar að þrengja að menntun í landinu almennt verður væntanlega til þess að Ísland verður það ríki af OECD-ríkjum sem verður í neðsta sæti að því er þetta varðar, þ.e. ver minnstu til menntamála.
Stefna ríkisstjórnarinnar virðist vera sú að þrengja svo að menntun í landinu að til óheilla horfir. Það er ekki bara lánasjóðurinn. Það er Háskóli Íslands sem varla getur starfað eðlilega og neyðist til að taka upp skólagjöld til að geta haldið áfram starfsemi sem þó er alls ekki nægjanlega öflug. Það veit enginn hvernig fer í framhaldsskólunum næsta ár. Væntanlega verða margir nemendur sem þurfa að mæla göturnar næsta vetur og í grunnskólanum eru stigin mörg skref aftur á bak varðandi menntun barnanna okkar. Ef sú aðför að skólakerfinu sem nú er hafin nær fram að ganga, þá mun það hafa alvarlegar afleiðingar um langa framtíð.
Ég hefði getað haft mörg fleiri orð um þetta dæmalausa frv., virðulegur forseti. Ég held að ég láti þetta duga í bili. Menntmn. hefur mikið starf fyrir höndum að vinna að breytingum á þessu frv. til að um það geti orðið sú sátt sem nauðsynleg er. Þá er ég ekki bara að tala um sátt hér innan Alþingis heldur almennt í þjóðfélaginu. Og ég vil minna á að námsmenn hafa komið fram með hugmyndir um breytingar á gildandi lögum sem horfa til þess að reyna að draga úr vanda lánasjóðsins þannig að það er ekki svo að menn séu að tala um að ekki megi endurskoða gildandi lög. En mikið þarf að gerast til þess að um þetta geti orðið sú sátt sem nauðsynleg er. Því miður er ég ekki allt of bjartsýn, en það er alltaf hægt að vona og vona það að menn sjái að sér.