Herra forseti. Það hefur teygst dálítið úr þessari umræðu og menn hafa farið um nokkuð víðan völl. Hv. 3. þm. Vestf. sagði að haustveiði loðnu hefði brugðist. Það er að vísu rétt að ekki hefur verið veitt nóg á haustin en það er a.m.k. skoðun margra að loðnuveiðar hefjist of seint á haustin. Það sé beðið of lengi með að gefa heimild til loðnuveiðanna og á því væri mikil höfuðnauðsyn að reyna að finna loðnuna fyrr að haustinu og koma veiðum í gang. Og reyndir skipstjórar halda því fram að í mörgum tilfellum hefði það verið unnt á undanförnum árum. Þá er loðnan ákaflega verðmæt og mikilvægt að reyna að finna hana sem fyrst. Auk þess sem það kemur auðvitað þeim byggðarlögum sem liggja vestan til á landinu eða norðan lands og vestan sérstaklega til góða. Og þeim er það alveg lífsspursmál að farið sé að veiða loðnu strax og mögulegt er, síðsumars eða á haustin.
Hv. þm. Einar Guðfinnsson orðaði það svo að það væri verið að breikka reksturinn á SR með þessum aðgerðum. Ég get ekki fallist á það. Hann getur ekki orðið breiðari en að hann sé almenningseign. En ég tel hins vegar að það sé verið að þrengja reksturinn með því að afhenda fáum þetta fyrirtæki sem almenningur á.
Hið mikla stjórnleysi sem verið hefur í uppbyggingu loðnuverksmiðja hefur verið gert að umtalsefni. Það eru of margar loðnuverksmiðjur í landinu miðað við skipakost og skipastóllinn er of mikill miðað við þá veiðimöguleika í hafinu sem við höfum til loðnuveiða. Og þarna hefur vinstri höndin ekki vitað hvað sú hægri var að gera. Það er út af fyrir sig sjónarmið að búta niður Síldarverksmiðjur ríkisins og
fá þær í hendur einkaaðilum. Enda hefðu þeir þá getað sparað sér fjárfestingu annars staðar. Ég tel t.d. að það hafi orkað tvímælis eins og ástatt er með loðnuverksmiðjur í landinu að endurbyggja verksmiðjuna í Krossanesi. Ég tel að það hafi a.m.k. ekki endilega verið sjálfsögð þjóðhagsleg framkvæmd. En það var ekki gripið fram fyrir hendurnar á þeim sem vildu reisa þessa verksmiðju og þeir höfðu frelsi til að gera það og ég vona að þeim farnist vel. En það hefði ekki gert þjóðarbúinu mikið til þó einni loðnuverksmiðju hefði verið færra en hinar aftur betur nýttar.
Það hefur verið gegndarlaus offjárfesting á þessu sviði. Síldarverksmiðjurnar hafa að vísu tekið nokkurn þátt í því með miklum fjárfestingum, sérstaklega á Seyðisfirði og það er hluti þeirra vandræða sem Síldarverksmiðjur ríkisins eru í núna. Ég er út af fyrir sig ekkert hissa á því þótt hv. 3. þm. Vestf. sé ákafur einkavæðingarmaður og leggi alveg sérstaklega til að einkavæða og telji sjálfsagt að einkavæða þessar tilteknu verksmiðjur. Hann þekkir þennan rekstur væntanlega talsvert mikið og er í tengslum við þennan fiskiðnað. En í öðru orðinu bendir hann á það að af því geti fengist mikil hagræðing. Og það er hugsanlegt, a.m.k. ekki eðlilegt að loka augunum fyrir að svo geti farið að þeir sem fyrir eru, þ.e. einkaaðilar í loðnubræðslu, kaupi þetta fyrirtæki í bútum eða eignist þetta fyrirtæki í bútum beinlínis til að leggja niður einhverjar af þessum verksmiðjum í hagræðingarskyni. Ég er að vona að það fari ekki svo með verksmiðjuna á Siglufirði. En þetta er atriði sem við getum ekki lokað augunum fyrir að svo geti farið. Við höfum mörg dæmi þess t.d. frá kolkrabbanum. Hann kaupir fyrirtæki beinlínis til að loka þeim til að koma í veg fyrir rekstur þeirra áfram ef hann á önnur fyrirtæki í samkeppni. Og þetta hlýtur hv. 3. þm. Vestf. a.m.k. að vera ljóst.
Ég tel að við alþingismenn séum fjárhaldsmenn ríkisins og okkur beri á hverjum tíma að gæta hagsmuna ríkissjóðs. Við erum til þess kjörnir. Og það er ekki skynsamlegt, og við bregðumst skyldu okkar, ef við afhendum verðmætar eignir ríkisins til einkaaðila langt undir sannvirði. Við höfum nýleg mjög dapurleg dæmi um afhendingu á hlutabréfum í ríkiseigu langt undir sannvirði. Og ég tel að það sé höfuðnauðsyn að breyta þeim reglum sem gilda um ráðstöfunarrétt fjmrh. á hlutabréfum ríkisins. Það verður að gilda það sama um allar eignir ríkisins, allar verðmætar eignir ríkisins eins og fasteignir. Verslun með fasteignir verður að ganga fyrir Alþingi og hljóta þar samþykki áður en heimilt er að selja þær. Hið sama hlýtur að verða að gilda og ætti að gilda um aðrar verðmætar og hliðstæðar eignir.
Ég flutti frv. um þetta efni í fyrra en það hlaut því miður ekki afgreiðslu á því þingi. Ég hef hugsað mér að endurflytja það mál. Ég ætla ekki að taka upp umræður um einkavæðingu í sjálfu sér. Við höfum prófað okkur dálítið áfram með einkavæðinguna. Við höfum dæmi eins og Bifreiðaskoðun Íslands sem viðskrh. taldi geníala lausn á vanda Bifreiðaeftirlits ríkisins. Þar höfum við einmitt ákaflega sláandi týpískt dæmi um hvernig einkavæðing vinnur. Og við höfum reynar fleiri, við höfum annað verk, það er ekki satt sem fram kom hér í ræðu áðan og ég vil bera til baka að þetta sé eina mál sem hæstv. viðskrh. hefur komið fram, hann einkavæddi líka Útvegsbankann. (Gripið fram í.) Það var ekki mjög hagstætt fyrir ríkið heldur. Svoleiðis að hann er meiri verkmaður en hv. ræðumaður vildi vera láta.
Bretar eru búnir að einkavæða sig í hrein vandræði og halda vafalaust ekki áfram á þeirri braut. Þar var það mikið trúaratriði hjá Margréti Thatcher að allur vandi leystist með einkavæðingu. En á mörgum sviðum hafa þeir orðið fyrir hroðalegum vonbrigðum með þá stefnu sína því að þeir hafa gengið allt of langt. Ég tel að einkavæðing fyrirtækja geti átt rétt á sér í mörgum tilfellum og það getur verið skynsamlegt fyrir ríkið að losa sig við fyrirtæki sem það hefur ekkert með að gera. En það leiðir hins vegar ekki alveg af sjálfu sér að ríkið sé endanlega laust við fyrirtæki þó þau séu gerð að hlutafélögum og fengin í hendur einkaaðilum. Það eru tvö frv. til meðferðar í iðnn. þingsins þar sem kemur í ljós við athugun á málunum að lífeyrismálin eru í lausu lofti eða biðlaunaréttur og það þarf a.m.k. að finna eðlilega lausn á þeim vanda þegar ríkisstarfsmenn hætta allt í einu að vera ríkisstarfsmenn og eiga að fara að gerast annaðhvort starfsmenn einkafyrirtækis að þeim forspurðum eða þá að hverfa til annarra starfa.
Ég hef ekki kynnt mér það sérstaklega með SR hvort þar sé eitthvað að ráði um ríkisstarfsmenn þannig að það gildir ekki alveg það sama og með Sementsverksmiðjuna og Staðlaráðið en ég vek máls á þessu því ég tel að það þurfi að skoða þennan þátt í nefndarstarfinu.
Menn hafa talað hér dálítið um stjórnun ríkisfyrirtækjanna, hvort þau væru í hlutafélagsformi eða ekki. Það er auðvitað deginum ljósara að með því að gera ríkisfyrirtæki að hlutafélagi þá fær ráðherrann vald sem Alþingi hefur. Alþingi afsalar sér valdi til að hafa áhrif á það hverjir eru stjórnendur fyrirtækisins og ráðherrann ræður einn hverjir þar sitja svo framarlega sem hann hefur þorra hlutabréfa eða kannski öll á sínu forræði.
Ég mótmæli því sem mér fannst mega skilja á ræðu hæstv. sjútvrh. að stjórn SR hefði á undanförnum árum starfað af einhverju ábyrgðarleysi. Ég tel að svo hafi ekki verið. Það getur vel verið að stjórn SR hafi gert mistök, það hefur kannski orkað tvímælis sumt af því sem hún hefur gert. En ég vil alls ekki að því sé ómótmælt hér eða það megi skilja af ræðu hæstv. sjútvrh. að þeir hafi starfað af einhverju ábyrgðarleysi sem setið hafa í stjórn SR á undanförnum árum. Ég tel að svo hafi ekki verið. Og ég ætla reyndar að vona að ráðherra hafi ekki meint það sem hann sagði. Það er heldur engin trygging fyrir því að trúnaðarmenn ráðherrans séu endilega hæfari til að stjórna fyrirtæki en þeir sem Alþingi kann að kjósa til þess. Ég gæti meira að segja nefnt dæmi um það að sendimenn ráðherra hafi farið óskynsamlega að ráði sínu með fyrirtæki sem þeir voru fyrir tilverknað ráðherra settir í að stjórna.
Varðandi það að horft yrði til heimamanna, eins og segir í þessum texta sem hæstv. sjútvrh. var að lesa, þá segir það ósköp lítið. Það er jú svona heldur vinsamlegt og gott að horfa til heimamanna en það er svo sem engin trygging fyrir því að heimamenn séu reiðubúnir eða hafi getu til að leysa til sín þau fyrirtæki eða þá hluta fyrirtækis sem eru á staðnum. Þannig að ég veit ekki hvort þeim kemur þessi gæska eitthvað að gagni. Ég sé það ekki fyrir mér að eðlileg viðskipti geti átt sér stað t.d. á Síldarverksmiðjunum á Siglufirði, þ.e. að heimamenn hafi peninga til að leysa til sín þann hluta SR sem er á Siglufirði fyrir eðlilegt verð. Annaðhvort yrði ríkið að gefa heimamönnum einhvern hluta af raunverulegu, eðlilegu verði fyrirtækisins eða þá að þeir yrðu að horfa á eftir því annað.
Hæstv. sjútvrh. greindi frá fylgiskjali 7 um horfur í rekstri Síldarverksmiðja ríkisins. Þetta var mat Ríkisendurskoðunar. Horfur í rekstri SR voru náttúrlega aðrar í október heldur en þær eru núna sem betur fer. Sem betur fer eru aðrar horfur núna og það veit náttúrlega enginn betur en sjútvrh. því síðan í október hefur verið gefinn út viðbótarloðnukvóti og komin ný spá um loðnu.
Herra forseti. Ég ætla að fara að láta máli mínu lokið. Hæstv. sjútvrh. fagnaði því hvað frv. hans væri vel tekið og vildi meina að það væru einhver sinnaskipti hjá þingmönnum í þessu efni. Ég bið hann að líta ekki svo á mínar ræður að ég sé að lýsa stuðningi við þetta frv. Ég óttast að það sé spor aftur á bak, þetta sé ekki endurreisnarstarf, eins og hæstv. sjútvrh. kallaði það. Það er sköpuð veruleg óvissa í þeim byggðarlögum sem hafa átt mikið undir Síldarverksmiðjum ríkisins, þar sem verksmiðjurnar eru staðstettar. Alveg fyrirsjáanlega verður þetta til þess að sumum af þessum verksmiðjum verður lokað. Ég er ekki að leggja neinn dóm á það hvort þær verða fleiri eða færri og ég vona að ekki fari svo á Siglufirði því þar er þó kjarninn í þessu fyrirtæki þó mikið hafi reyndar verið fjárfest annars staðar. En það er ekki bara á Siglufirði og Seyðisfirði sem Síldarverksmiðjur ríkisins hafa haft starfsemi. Ég óttast töluvert að það verði ekki nein lyftistöng fyrir Raufarhöfn að þessi breyting er gerð.
Það hefur sennilega verið skökk stefna sem mörkuð var að láta ekki Síldarverksmiðjur ríkisins kaupa loðnuskip. Þær hefðu vafalaust staðið betur núna ef þær hefðu fengið að taka þátt í þeim leik, ef þær hefðu eignast loðnuskip og tekið þátt í loðnuveiðunum. Og ég minni á málflutning varaþingmanns míns Sverris Sveinssonar sem taldi að það væri mikið nauðsynjamál fyrir Síldarverksmiðjur ríkisins að eiga loðnuskip og barðist fyrir því hér á Alþingi.
Ég held að hér sé sköpuð veruleg óvissa í sumum byggðarlögum og sumum kann að verða þetta til góðs en það er engin trygging fyrir því að það verði öllum. Ég geri hins vegar ráð fyrir að það sé sterkur þingmeirihluti fyrir þessu máli og þingræðið verður náttúrlega að ná fram að ganga hvort sem manni líkar betur eða verr og þess vegna er ég ekkert að stipmast á móti því að þetta mál hafi sinn eðlilega gang. Meiri hlutinn í þessu tilfelli eins og öðrum verður að fá að hafa rangt fyrir sér ef hann vill.