Herra forseti. Í umræðu á Alþingi viljum við gjarnan setja málið þannig upp að sjálfgefið sé að fjármagn til vegamála sé skorið niður þegar ákvarðanir eru teknar um að skera niður ýmis framlög til framkvæmda. Með þessu er ég ekki að halda því fram að hæstv. samgrh. hafi viljað stefna að niðurskurði. Ég geri ráð fyrir því að hann hafi staðið frammi fyrir því í ríkisstjórninni að verða að lúta því, sem aðrir ráðherrar, að taka þátt í niðurskurðinum. Ég vil aftur á móti með þessu koma því fram að Vegagerðin fær ekki framlög úr ríkissjóði í þeirri merkingu að tekið sé af hinum almennu skatttekjum heldur er um það að ræða að henni eru markaðir tekjustofnar. Ég er þeirrar skoðunar að Vegagerðina þyrfti að gera að sjálfstæðu fyrirtæki, byrja á því að gera hana að B-hluta fyrirtæki sem hefði fullar lánsheimldir til þess að ganga til verks í vegaframkvæmdum eins og skynsamlegast er. Ég er sannfærður um að verulega mikil sóun á sér stað í dag í framkvæmdum í vegagerð einfaldlega vegna þess að við erum að skipta verkunum niður í of smáar einingar og það skilar ekki nægilega miklu áfram. Þetta má orða svo að framkvæmdir þarf að vinna eftir því verklagi hvernig skynsamlegast er að standa að verki í miklu ríkari mæli en gert hefur verið.
Vissulega er þrýst á að koma ákveðnum vegarköflum áfram og vissulega hef ég tekið þátt í því sem aðrir. En það breytir ekki þeirri staðreynd að heildarnýting fjármunanna skiptir verulega miklu máli. Ég hygg að svo sé með flesta þingmenn í dag að þeir horfi á hvað er líklegt til þess að geta orðið til að hagvöxtur verði aftur staðreynd á Íslandi og þá komi fyrst upp í hugann hjá mörgum ferðamál. Ef við náglumst þetta út frá því marki þá þótti mér athyglisvert þegar ég hlýddi á umræður um þróun ferðamála á ráðstefnu í Borgarnesi að varðandi bændagistinguna sem hefur verið einna mest aukningin í þá er það svo gagnvart fyrirspurnum erlendis frá að þrír af hverjum fjórum hætta við þegar þeir fá að vita hvað bílaleigubíll á Íslandi kostar. Hvers vegna hætta þeir við? Jú, forsendan fyrir því að þeir ferðist og stundi dreifða gististaði eins og bændagistingu er að þeir leigi sér bíl. Annars á það sér ekki stað því að rútur fara ekki heim að hinum ýmsu sveitabæjum.
Þegar skoðað er hver er kostnaðurinn af bílaleigubílunum er hann svo miklu hærri hér en í nágrannalöndunum að þeir hrökkva frá. Vegirnir eru þar númer eitt. Við erum með það lélegt vegakerfi að afleiðingin er sú að kostnaður við bílaleigubíla er meiri hér, fyrir utan það að það hefur að mínu viti átt sér stað eitthvert slys í tryggingarlöggjöfinni um bíla svo ekki sé meira sagt. Ég fæ ekki séð að það geti verið réttlátt að greiða eigi lækni sem slasast miklu meiri bætur en verkamanni sem slasast en svo er núna gengið frá þeim málum. Að mínu viti er það hringavitleysa. Hins vegar kostar þetta stórar fjárhæðir. Þetta kostar stórar fjárhæðir í tryggingakerfinu og við borgum miklu hærri tryggingaiðgjöld en aðrar þjóðir. Ég er þess vegna sannfærður um að við þurfum að átta okkur á að framfarir í vegagerð tengjast hagsæld þjóðarinnar.
Ég tel t.d. að það sé rétt hjá hæstv. samgrh. að það sé stórmál fyrir Norðlendinga og Austfirðinga að vegurinn þar á milli verði bættur. Ég er sannfærður um að það hefði mikil áhrif á það hvort menn keyra hringveginn eða ekki.
Ég ætla að víkja ögn að öðru máli sem tengist þessu líka og það er spurningin um það ef fjölskylda ákveður að eyða 150 þús. í sínu sumarleyfi til ferðalaga og velur á milli hvort hún fer til útlanda eða hvort hún ferðast um eigið land. Þá er sá stóri munur á að mjög mikill hluti af þeim fjármunum sem hún eyðir í sínu fríi fer í ríkiskassann ef hún ferðast um Ísland. Fari hún til útlanda aftur á móti fer sama og ekkert af þeim fjármunum til ríkisins. Þess vegna hlýtur það að vera mikið hagsmunamál hjá þjóð sem var með 14 milljarða kr. í viðskiptahalla á seinasta ári að gera sér grein fyrir því að forsendan fyrir því að Íslendingar ferðist um land sitt, að Reykvíkingar aki hringveginn, er m.a. að hringvegurinn verði með bundnu slitlagi. Líka hitt að það verði viðurkennt að hringvegurinn á að sjálfsögðu að vera hringvegur um Ísland sem heild en ekki að það sé litið svo á að það sé nóg að hafa hringveg norður Holtavörðuheiði og svo austur fyrir. Auðvitað lítum við svo á sem búum í Vestfirðingafjórðungi að Vestfirðingafjórðungur sé hluti af landinu. Ég hef heyrt bæði viðhorf Vestfirðinga og þeirra sem búa á Snæfellsnesi til þeirrar hugmyndar að menn séu búnir að keyra hringinn í kringum landið þegar þeir hafa farið hringveginn.
Ég ræði þetta út frá þessum athugasemdum vegna þess að ég tel að það reyni mjög á þingmenn ríkisstjórnarinnar að taka afstöðu til þess hvort þeir líta svo á að það sé sjálfgefið að það sé til blessunar fyrir þjóðina að framlög til vegagerðar séu skorin niður. Ég held að svo sé ekki. Ég held að það skaði íslenskt efnahagslíf að skera þetta niður.
Ég vil líka nálgast þetta mál út frá því að búið er að taka ákvörðun um að leggja niður Skipaútgerð ríkisins. Ég ætla ekki að hefja um það langar umræður. Engu að síður þótti mér dálítið merkilegt þegar hagfræðingur var kallaður til og látinn lýsa því yfir hvað þetta væri gott dæmi um einkavæðingu, hvað það hefði tekist vel og þjónustan hefði batnað. Ég veit ekki hvort þeir sem gefa slíkar yfirlýsingar átta sig á því að það er viti borið fólk hringinn í kringum landið sem veit þó nokkuð um þessi mál og lætur ekki segja sér hvað sem er. Auðvitað getur líka verið spurning hvort tilfellið sé að einkavæðingin eigi að vera á þann hátt að leggja fyrirtækið niður. Það er önnur hlið á því máli. En það sem eftir stendur og er staðreynd og verður að taka afstöðu til er að vissir staðir munu ekki fá neina þjónustu með skipaútgerðum hinna sjálfstæðu skipafélaga sem rekin eru í einkageiranum á félagslegum grunni undir stöfunum hf eins og allir vita. Hvað á t.d. að verða með Árneshreppinn? Hvernig ætla menn að standa að samgöngum þangað? Það hlýtur náttúrlega að kalla á það að hraða verði vegagerð norður í Árneshrepp þannig að megnið af árinu sé hægt að komast á flutningabílum norður eftir. Flutningar á sjó koma svo til greina á þeim tíma sem þessi leið er algerlega lokuð.
Svo ég nefndi annað dæmi, hvað verður með vegagerð yfir Hálfdán, þ.e. milli Tálknafjarðar og Bíldudals? Þessi ákvörðun að leggja niður Skipaútgerð ríkisins hlýtur að kalla á ákvarðanatöku og afstöðu gagnvart þessum tveimur svæðum. Allt annað er óraunhæft. Ég horfi á það sem staðreynd að jarðgöngin munu leysa vandamál Vestur-Ísafjarðarsýslu og einnig má segja sem svo að þau eiga eftir að gera það gagnvart Austfjörðum en þar verður náttúrlega um þó nokkuð langan biðtíma að ræða og menn verða líka að taka afstöðu til hvernig menn ætla að leysa það mál meðan á þeim biðtíma stendur.
Það vill nú svo til, herra forseti, að Alþingi er ráðherralaust þessa stundina þó að hér hafi verið ráðherrar salnum og ég tel sanngjarnt að hæstv. samgrh. sitji í salnum meðan umræðan fer fram.
Ég hlýddi með athygli á það mál sem Sturla Böðvarsson flutti og ég verð að segja að ég er honum sammála um þau meginmarkmið sem þar koma fram og sú nefnd sem fjallaði um þau mál leit á sem eðlilega áfangaröðun í sangöngumálum. Hins vegar vil ég undirstrika að sú ákvörðun að leggja niður Skipaútgerð ríkisins hlýtur að kalla á ákvörðun um meiri alvöru varðandi snjómoksturinn en verið hefur. Það hlýtur að kalla á þá alvöru að menn moki ákveðna fjallvegi, hvort sem það er erfitt eða ekki, til þess að hægt sé að halda uppi samgöngum af öryggi til þess að flytja mat í matvöruverslanir þeirra svæða sem lokast af. Ekki þýðir að ætla að hafa það í einhverju ,,ef-til-vill``-formi þegar búið er að taka ákvörðun um að leggja niður Skipaútgerð ríkisins.
Ég vil líka vekja athygli á því að enn hagar svo til sums staðar á landinu að þungatakmarkanir á vegum loka því að hægt sé að nota vöruflutningabíla til þess að flytja vöru eftir vegakerfinu á vorin eða
seinni part vetrar. Ég fagna út af fyrir sig þeirri ákvörðun sem tekin hefur verið hvernig eigi að standa að uppbyggingu vega í framtíðinni, við hvaða staðla eigi að miða, en það breytir ekki því að það er ákaflega skrýtið ef ekki verður með skipulögðum hætti reynt að tryggja að einhver ákveðin leiðin sé fær flutningabílum. Svo við tökum Vestfirði sem dæmi, að tryggt verði að það sé hægt að keyra með flutningabílum að Ísafjarðardjúpi. Það gengur ekki að þannig sé staðið að verki að í Hrútafirði lokist vegurinn vegna þess að þar séu komnar þungatakmarkanir. Ég kem þessu á framfæri vegna þess að mér virðist að heildarstefna í því að ná árangri eigi því miður varla þann hljómgrunn sem skyldi.
Ég vakti á því athygli á sínum tíma við hæstv. þáv. samgrh., Matthías Á. Mathiesen, að ég teldi að það væri grundvallaratriði að menn hættu að byggja einbreiðar brýr á hringveginn, brýr sem væru hreinar slysagildrur. Ég tel líka að það eigi að steinhætta að setja einbreitt slitlag á stofnbrautir á Íslandi. Að mínu viti eru það líka hreinar slysagildrur. Þó að við viljum hraða lagningu bundins slitlags má það ekki vera á kostnað öryggisins, hvorki með því að menn byggi einbreiðar brýr sem eru í reynd eins og hálfs breiðar og verða svo til þess að þeir sem koma eftir þessum vegum átta sig ekki á því fyrr en allt of seint að ekki er hægt að mætast á viðkomandi brú. Sem betur fer held ég að meginreglan sé sú að þetta sé að verða liðin tíð en það er þá stutt síðan ef Vegagerðin er hætt að byggja einbreiðar brýr.
Varðandi bundna slitlagið gildir alveg það sama að ef bundið slitlag er aðeins á einni akrein þá verður það nánast átakapunktur í hvert skipti sem menn mætast hvor þorir að halda sig lengur á bundna slitlaginu og láta á það reyna hvort hinn forðar sér út af. Vissulega má gera ráð fyrir því að þeir sem eru á stærri bílum hafi kannski meiri kjark til að halda sig á slitlaginu þannig að þeir sem eru á smærri bílunum verði að forða sér út af. Hitt gerist svo alltaf af og til að menn hálffrjósa undir stýri og stoppa nánast á miðjum veginum þannig að sá sem mætir þeim verður að forða sér algerlega út á ystu vegarbrún til að sleppa fram hjá. ( SJS: Er þetta svona á Vestfjörðum?) Hv. þm. Steingrímur J. Sigfússon, fyrrv. samgrh., þekkir dálítið til landsins, enda jarðfræðingur, og veit að þetta er svona á Vestfjörðum vegna þess að m.a. þegar hv. þm. var samgrh. taldi hann eðlilegt að þar ætti að vera einbreitt slitlag þó að bílarnir væru af sömu breidd og annars staðar. ( Gripið fram í: Ég hélt að það vantaði slitlagið á Vestfjörðum.) Nei, en það verður hver að eiga það sem hann á og hv. þm. Steingrímur J. Sigfússon var aftur á móti ákaflega þarfur samgrh. á sínum tíma vegna sinnar afstöðu til jarðgangagerðar og það skal hann fá hrós fyrir hér úr þessum stól frá mér um leið og ég veiti honum athugasemdirnar fyrir hitt.
Ég verð að segja eins og er að mér þótti líka dálítið merkilegt og ætla að víkja ögn að fyrirbrigði sem ég hélt að hefði verið aflagt fyrir meira en 30 árum í vegagerð og það var að hafa útskot á vegum svo að menn gætu mæst. Ég áttaði mig á því þegar ég var að aka ákveðinn veg á Vestfjörðum sem nýlega var búið að byggja upp að þar voru komin alveg sérstök merki sem ég vissi nú ekki hvað þýddu. Svo þegar ég var búinn að aka fram hjá þó nokkuð mörgum slíkum merkjum og mæta mjólkurbílunum og forða mér algerlega út á ystu nöf til að sleppa fram hjá þá átta ég mig á því að þetta voru sérstök útskot þar sem menn áttu að mætast. Kannski getur það farið svo að fleiri sem aka þennan veg átti sig á því eftir mjög hæpna reynslu að það er enn verið að byggja vegi með útskotum á Íslandi, splunkunýja vegi með alveg fádæma fallegum útskotum. Sérstakt merki, M-merkið, er notað út á útskotin.
Af því að hæstv. samgrh. er enn horfinn úr salnum ætla ég að leggja á það sérstaka áherslu við þá nefnd sem fær þetta mál til umfjöllunar að hún láti meta það hvort hún telji ekki skynsamlegt að Vegagerðin hafi það rými að hún verði B-hluta stofnun og hafi heimildir til lántöku og heimildir til sjálfstæðari ákvarðanatöku en henni er ætlað með því kerfi sem við búum við. Þingmenn höfðu ákaflega frjálst kerfi til að leysa þetta vandamál fyrir Vegagerðina. Þeir skrifuðu einfaldlega upp á fjármálaskuldbindingar. Það voru háar upphæðir sem Sunnlendingar voru búnir að skrifa upp á með Þorstein Pálsson sem 1. þm. Hefðu þeir átt að borga það allt hygg ég að þeim hefði varla enst ævin til þess. En þetta var nú prettalaust því Alþingi hélt áfram að leggja fjármuni í vegagerð. Vestlendingar voru einnig með mjög háar upphæðir. Þeir skrifuðu upp á þó nokkrar upphæðir. En þetta var afnumið. Ríkisendurskoðun komst í málið og taldi það mikið öryggisleysi, þó ekki væri meira sagt, að standa þannig að málum að Vegagerðin ætti það undir þingmönnum hvort hún fengi peningana eða ekki. Þáv. formaður fjárveitinganefndar, núv. hæstv. heilbrrh., snerist á sveif með Ríkisendurskoðun og heimild þingmanna til að skrifa upp á var afnumin. Hins vegar mega sveitarfélögin taka lán eins og Reykjavíkurborg gerir og framkvæma eitt og annað í vegamálum. En ég ítreka að ég tel nánast vonlaust að búa við það að Vegagerðin hafi ekki sjálfstæða heimild til ákvarðanatöku. Það gengur aldrei að hægt sé að standa þannig að útboðum og ákvörðunum um fjárveitingar til hinna ýmsu verka. Það er hreinlega sóun á fé ríkisins að hætta við verk þegar sáralítið er eftir vegna þess að heimild vanti til að halda áfram. Þess vegna er ég þeirrar skoðunar að það sem samvinnunefnd þingsins þarf að leggja höfuðáherslu á er meira sjálfstæði fyrir Vegagerðina, ég vil undirstrika það.
Ég held að þó að Íslendingar tækju nú lán til vegaframkvæmda og hröðuðu ýmsum brýnum verkum á því sviði mundu það verða lán sem skiluðu auknum hagvexti hér á landi og mundu þess vegna greiðast upp með ferðamannastraum um landið, sem ella yrði ekki og við sætum uppi með skaðann.
Herra forseti. Ég hef lokið máli mínu.