Flm. (Ásta R. Jóhannesdóttir)
:
Hæstv. forseti. Ég vil þakka þeim hv. þm. sem lýst hafa yfir stuðningi við þetta frv. og um leið og ég fullvissa alla um að það er mjög brýnt sanngirnismál að þessar greinar í almannatryggingalögunum verði leiðréttar þannig að þetta fólk beri ekki skarðan hlut frá borði og ég heyri að þeir hv. þm., sem hafa tekið hér til máls, gera sér fulla grein fyrir því. Og af því að hér fámennt en góðmennt í salnum þá langar mig til að nefna dæmi um það hvernig þessi mál geta snúið við þeim sem þurfa á umönnun að halda fyrir sína nánustu. Ég ætla bara að nefna eitt dæmi sem kom upp hjá mér í síðustu viku, því það er ekki óalgengt að fólk beri upp vandræði sín hjá mér. Það kom til mín ung kona á skrifstofuna sem hafði miklar áhyggjur af mömmu sinni og ömmu vegna þess að amman, sem var ellilífeyrisþegi, átti að útskrifast af sjúkrahúsi en var umönnunarþurfi. Mamma hennar vann fyrir þeim úti og ef amma hennar átti að komast heim þá varð mamma hennar að hætta vinnu. Hún spurði hvort það væri nokkur leið að fá einhverjar bætur fyrir umönnunarstörfin. Móðir stúlkunnar á ekki rétt á neinum umönnunarbótum, eins og kom fram hjá mér áðan, eða neinum greiðslum fyrir þau störf sem hún vinnur, þ.e. frá Tryggingastofnun, þannig að þegar gamla konan kemur heim þá verða þær að lifa á bótum gömlu konunnar sem eru nú 46.000 kr. rúmar á mánuði. En þessi fullorðna kona er með litlar sem engar greiðslur úr lífeyrissjóði sem algengt með fullorðnar konur í dag.
Gamla konan fær ekki heimilisuppbót af því hún er í sambýli við aðra, hún býr með dóttur sinni, en hún er með 100% umönnunaruppbót. Þess vegna spyr maður sjálfan sig hvort hægt sé að ætlast til þess að tvær manneskjur, og önnur sem er umönnunarsjúklingur, geti lifað af 46.000 kr. rúmum. Það væri kannski hægt að koma bótunum upp í 50.000 kr. en það eru ekki miklir peningar til þess að framfleyta sér.
Ef þessi kona ætti eiginmann sem ekki væri lífeyrisþegi og hann annaðist hana þá fengi hann greiðslur, makabæturnar, fyrir umönnunarstörfin. En hún er svo óheppin, ef hægt er að segja svo, að það er dóttirin sem sér um hana. Þá eru engar greiðslur frá Tryggingastofnun. Þannig að það er greinilega ekki sama hver vinnur störfin samkvæmt lögunum og það eru ekki sömu laun fyrir sömu vinnu.
Ég vil benda á það aftur að það er sparnaður að greiða fyrir þessi störf og það kom vel fram hjá hv. þm. Svavari Gestssyni áðan. Það er sparnaður að meta þessa vinnu og auðvitað er það manneskjulegra eins og kom fram hjá hv. þm. Svavari Gestssyni að gefa fólki kost á því að dvelja heima sé það sjúklingar.
Varðandi aðstoðina frá sveitarfélagi, sem sami þingmaður kom inn á, þá er möguleiki að fá aðstoð frá sveitarfélagi í sumum tilvikum en ekki öllum. T.d. er víða úti á landi ekki um slíkt að ræða. Sú staða hefur oft komið upp að það er alls ekki um neina aðstoð að ræða frá sveitarfélaginu og oft er það þannig líka að menn veigra sér við að leita eftir aðstoð frá sveitarfélaginu. Þess vegna ættu almannatryggingarnar að koma þarna inn til aðstoðar því það er í raun hlutverk almannatrygginganna.
Það kom fram hjá hv. þm. Svavari Gestssyni að hann hefði áhyggjur af því að mikil ásókn yrði í þessar umönnunarbætur. Ég legg til í frv. að umönnunabæturnar verði heimildarbætur, þá verða settar um þær ákveðnar reglur og m.a. farið eftir öðrum tekjum því að greiðslur úr almannatryggingunum eiga ekki að vera viðbót við háar tekjur heldur greiðsla til þeirra sem þurfa á þeim að halda. Þær eru nauðsynlegar til að gera sjúkum og fötluðum kleift að dvelja heima óski þeir þess. Einnig er mikilvægt að lífeyrisþegar eigi kost á þessum bótum þannig að umönnunarstörf þeirra á heimilum sé metin þó svo þeir séu orðnir það fullorðnir að þeir eigi rétt á ellilífeyri.
Ég vil benda á það að þeir sem verða út undan vegna ákvæða laganna í dag eru ekki kröftugur þrýstihópur sem getur barist fyrir bættri stöðu sinni, þar hefur hver nóg með sitt.
Ég treysti því í lokin að þetta frv. fái sanngjarna afgreiðslu í þinginu og verði samþykkt og ég fagna því að nefndarmenn í hv. heilbr.- og trn. sem hafa verið á þessum fundi hafa lýst yfir stuðningi við það. Þetta frv. er líka í anda þeirrar ríkisstjórnar sem nú situr og vitna ég í því sambandi í fylgiskjal með fjárlögum frá 1992 og í hvítbókina, Velferð á varanlegum grunni, þar sem talað er um að ríkisstjórnin muni endurskoða almannatryggingalögin og beina með því stuðningi til þeirra sem bágust hafa kjörin. Hér er gott tækifæri til þess með því að samþykkja þetta frv. og ég vil líka fagna því hér í lokin að nú skuli fara fram heildarendurskoðun á almannatryggingalögunum. Það er orðið mjög áríðandi mál. Það mál sem hér hefur verið rætt getur samt ekki beðið eftir endurskoðun laganna. Þetta er brýnt mannréttinda-, sanngirnis- og réttlætismál. Það verður að leiðrétta það misrétti sem er í lögunum í dag og koma þessum ákvæðum, sem þetta frv. kveður á um, í lög sem fyrst.
Hæstv. forseti. Ég vil þakka þeim hv. þm. sem lýst hafa yfir stuðningi við þetta frv. og um leið og ég fullvissa alla um að það er mjög brýnt sanngirnismál að þessar greinar í almannatryggingalögunum verði leiðréttar þannig að þetta fólk beri ekki skarðan hlut frá borði og ég heyri að þeir hv. þm., sem hafa tekið hér til máls, gera sér fulla grein fyrir því. Og af því að hér fámennt en góðmennt í salnum þá langar mig til að nefna dæmi um það hvernig þessi mál geta snúið við þeim sem þurfa á umönnun að halda fyrir sína nánustu. Ég ætla bara að nefna eitt dæmi sem kom upp hjá mér í síðustu viku, því það er ekki óalgengt að fólk beri upp vandræði sín hjá mér. Það kom til mín ung kona á skrifstofuna sem hafði miklar áhyggjur af mömmu sinni og ömmu vegna þess að amman, sem var ellilífeyrisþegi, átti að útskrifast af sjúkrahúsi en var umönnunarþurfi. Mamma hennar vann fyrir þeim úti og ef amma hennar átti að komast heim þá varð mamma hennar að hætta vinnu. Hún spurði hvort það væri nokkur leið að fá einhverjar bætur fyrir umönnunarstörfin. Móðir stúlkunnar á ekki rétt á neinum umönnunarbótum, eins og kom fram hjá mér áðan, eða neinum greiðslum fyrir þau störf sem hún vinnur, þ.e. frá Tryggingastofnun, þannig að þegar gamla konan kemur heim þá verða þær að lifa á bótum gömlu konunnar sem eru nú 46.000 kr. rúmar á mánuði. En þessi fullorðna kona er með litlar sem engar greiðslur úr lífeyrissjóði sem algengt með fullorðnar konur í dag.
Gamla konan fær ekki heimilisuppbót af því hún er í sambýli við aðra, hún býr með dóttur sinni, en hún er með 100% umönnunaruppbót. Þess vegna spyr maður sjálfan sig hvort hægt sé að ætlast til þess að tvær manneskjur, og önnur sem er umönnunarsjúklingur, geti lifað af 46.000 kr. rúmum. Það væri kannski hægt að koma bótunum upp í 50.000 kr. en það eru ekki miklir peningar til þess að framfleyta sér.
Ef þessi kona ætti eiginmann sem ekki væri lífeyrisþegi og hann annaðist hana þá fengi hann greiðslur, makabæturnar, fyrir umönnunarstörfin. En hún er svo óheppin, ef hægt er að segja svo, að það er dóttirin sem sér um hana. Þá eru engar greiðslur frá Tryggingastofnun. Þannig að það er greinilega ekki sama hver vinnur störfin samkvæmt lögunum og það eru ekki sömu laun fyrir sömu vinnu.
Ég vil benda á það aftur að það er sparnaður að greiða fyrir þessi störf og það kom vel fram hjá hv. þm. Svavari Gestssyni áðan. Það er sparnaður að meta þessa vinnu og auðvitað er það manneskjulegra eins og kom fram hjá hv. þm. Svavari Gestssyni að gefa fólki kost á því að dvelja heima sé það sjúklingar.
Varðandi aðstoðina frá sveitarfélagi, sem sami þingmaður kom inn á, þá er möguleiki að fá aðstoð frá sveitarfélagi í sumum tilvikum en ekki öllum. T.d. er víða úti á landi ekki um slíkt að ræða. Sú staða hefur oft komið upp að það er alls ekki um neina aðstoð að ræða frá sveitarfélaginu og oft er það þannig líka að menn veigra sér við að leita eftir aðstoð frá sveitarfélaginu. Þess vegna ættu almannatryggingarnar að koma þarna inn til aðstoðar því það er í raun hlutverk almannatrygginganna.
Það kom fram hjá hv. þm. Svavari Gestssyni að hann hefði áhyggjur af því að mikil ásókn yrði í þessar umönnunarbætur. Ég legg til í frv. að umönnunabæturnar verði heimildarbætur, þá verða settar um þær ákveðnar reglur og m.a. farið eftir öðrum tekjum því að greiðslur úr almannatryggingunum eiga ekki að vera viðbót við háar tekjur heldur greiðsla til þeirra sem þurfa á þeim að halda. Þær eru nauðsynlegar til að gera sjúkum og fötluðum kleift að dvelja heima óski þeir þess. Einnig er mikilvægt að lífeyrisþegar eigi kost á þessum bótum þannig að umönnunarstörf þeirra á heimilum sé metin þó svo þeir séu orðnir það fullorðnir að þeir eigi rétt á ellilífeyri.
Ég vil benda á það að þeir sem verða út undan vegna ákvæða laganna í dag eru ekki kröftugur þrýstihópur sem getur barist fyrir bættri stöðu sinni, þar hefur hver nóg með sitt.
Ég treysti því í lokin að þetta frv. fái sanngjarna afgreiðslu í þinginu og verði samþykkt og ég fagna því að nefndarmenn í hv. heilbr.- og trn. sem hafa verið á þessum fundi hafa lýst yfir stuðningi við það. Þetta frv. er líka í anda þeirrar ríkisstjórnar sem nú situr og vitna ég í því sambandi í fylgiskjal með fjárlögum frá 1992 og í hvítbókina, Velferð á varanlegum grunni, þar sem talað er um að ríkisstjórnin muni endurskoða almannatryggingalögin og beina með því stuðningi til þeirra sem bágust hafa kjörin. Hér er gott tækifæri til þess með því að samþykkja þetta frv. og ég vil líka fagna því hér í lokin að nú skuli fara fram heildarendurskoðun á almannatryggingalögunum. Það er orðið mjög áríðandi mál. Það mál sem hér hefur verið rætt getur samt ekki beðið eftir endurskoðun laganna. Þetta er brýnt mannréttinda-, sanngirnis- og réttlætismál. Það verður að leiðrétta það misrétti sem er í lögunum í dag og koma þessum ákvæðum, sem þetta frv. kveður á um, í lög sem fyrst.