Guðni Ágústsson
:
Hæstv. forseti. Hér er enn á ný komin margfræg tillaga sem flutt hefur verið á allmörgum þingum um bann við lausagöngu búfjár í ,,Landnámi Ingólfs`` og er tilraun til þess að skipta þjóðinni í hópa og setja sérstök lög sem ná til einhvers hluta þjóðarinnar og öðruvísi lög sem ná til annarra. Ég tel að þessi þáltill. sé ekki tímabær og tek undir með hv. þm. Auði Sveinsdóttur, sem hér talaði, að þarna þurfi menn að hafa víðari sjóndeildarhring. Ég held að það sé mjög mikilvægt, eins og hún kom hér að í máli sínu, að skilgreina orðið ,,lausaganga``. Ég held að þeim sem hér hafa talað sé ekki ljóst hvað í því orði er fólgið og þetta mál þurfi þá að ræða í heild sinni hvað landið varðar.
Ég geri mér grein fyrir því að það er ýmislegt sem þarf að taka á hvað það varðar. Ég er t.d. talsmaður þess að það sé farið að girðingarlögum, það eru mjög ströng girðingarlög í landinu og sjálfsagður hlutur hjá fólki að gera kröfu um að farið sé að girðingarlögum og búfjáreigendur hafi búfénað sinn innan sinna landamerkja. Og stærstur hluti þeirra reynir slíkt og stendur sig vel í því. En það er misjafn sauður í mörgu fé. Menn fara misjafnt að hvað þetta varðar og þeir sem ekki standa sig í þessu setja oft blett á heila stétt þannig að ég held að það sé mjög mikilvægt að taka á þessu.
Hins vegar vara ég við því ef lifandi atvinnulíf má hvergi lifa í snertingu við fólkið sem í þéttbýlinu býr. Það er stórhættulegt. Ég legg áherslu á að þettbýlisbúinn og sveitamaðurinn lifi í friði saman og taki saman á. Og ég held að það sé vaxandi vilji fyrir því að virða störf bændanna og átta sig á því að þeir eru mestu ræktunarmenn landsins og þeir eiga hagsmunina að verja að landið fjúki ekki, það sé skynsamlega nýtt o.s.frv. Það gladdi mig t.d. að sjá hér mikla bók sem lá á borðinu hjá mér þar sem fjallað er um landbúnað og umhverfi. Þar tala ráðherrarnir af fullri skynsemi í þessum málum. Hæstv. forsrh. hefur t.d. fyrirsögn á sinni grein: ,,Viðurværi mannkyns kemur frá bændum`` og talar mikið um lykilhlutverk bænda í sambandi við gróðurvernd o.s.frv. Hæstv. landbrh. talar um bændur í aðalhlutverki í verndun landgæða. Ég held að það sé einmitt mjög mikilvægt að fleiri stjórnmálamenn átti sig á þessu lykilhlutverki og ég fagna því að margir þeir sem á síðustu árum hafa verið áhugamenn um landgræðslu eru einmitt að átta sig á mikilvægi þess að ná höndum saman við þessa sterku stétt sem á alla hagsmuni þess að landið fjúki ekki og eyðist. Þeir eiga tækin, þeir eiga vélarnar, þeir eiga viljann í mörgum tilfellum og leggja ærið fé frá sjálfum sér í varnir gegn gróðureyðingu.
Við skulum því í fullri sátt virða starf bændastéttarinnar og ná samvinnu við þá. Þessi þáltill. sem hér liggur frammi er ekki sáttatillaga í þessum efnum. Hún er fyrst og fremst tillaga sem miðar að því að reyna að koma í veg fyrir að menn hafi frið til þess að eiga sauðfé hér í heilum sveitum. Verður Þingvallasveitin skemmtilegri yfirferðar ef þar verður enginn bóndi lengur? ( ÖS: Hún verður betri ef rollurnar verða í girðingum.) Sauðfé er auðvitað þar í girðingum á þeim landareignum sem bændurnir eiga, svo eiga þeir sína afrétt. En ég hygg að það sé hægt að ná miklu samstarfi við bændur. Við skulum átta okkur á því að það eru margar sveitir sem mundu eiga mjög erfitt ef svona einhliða væri unnið. Þess vegna legg ég, og auðvitað gerði flm. það einnig, áherslu á samvinnu. Það skal ég virða og meta þó ég fallist ekki á tillöguna.
Hún minntist hér á bréf og yfirlýsingar sem hefðu komið af svæðinu. Vitnaði þar í undirskriftasöfnun sem farið hefði fram og ég man ekki hvað hún sagði, 80--90 manns hefðu skrifað sig á lista, hlynntir auknum skorðum hvað það varðar að afnema lausagöngu.
Það gerðist í Ölfusinu í fyrravor að íbúar í sveitinni skoruðu á hreppsnefnd að ganga í þetta mál, að girðingarlögum væri framfylgt og menn héldu búpeningi sínum á jörðum sínum. Þarna voru menn líka að mótmæla því að það er búfé á þjóðvegunum þar eins og svo víða annars staðar, og voru í leiðinni að skora á ríkið að taka á sínum þætti. Ríkið á þjóðvegina og ber að verja þá fyrir búfé. Þjóðvegirnir hafa verið lagðir í gegnum heilu eignarlöndin og það er ekki von að einstaklingarnir ráði við og eigi að kosta það að halda þeim búfjárlausum. Þarna hlýtur ríkið að verða að koma inn í. Það sér hver heilvita maður að ef einhver kemur yfir lóðina hjá manni og leggur þar veg, tekur hluta af henni eignarnámi, þá verður hann auðvitað að bera ábyrgð á þeim vegi. Því miður hefur ríkið og Alþingi brugðist í því að verja fjármagni til girðingar í kringum vegi.
En ég vil segja það hér hvað þetta bréf varðar sem barst í hólf þingmanna og fylgdi þá stríðsyfirlýsingu þriggja manna úr sömu sveit, að þá harma viðkomandi 80--90 einstaklingar að þannig skyldi farið með þeirra nöfn. Þau voru misnotuð. Ég er hér með sérstaka yfirlýsingu sem mér vinnst líklega ekki tími til, hæstv. forseti, að flytja í minni ræðu. Ég verð að tala aftur síðar. Eða er það ekki leyfilegt að tala tvisvar í umræðunni?
Af því að hv. flm. Rannveig Guðmundsdóttir lagði til að málinu yrði vísað til umhvn. vil ég segja að ég hefði talið mjög eðlilegt að málinu væri vísað til landbn. Þetta er landbúnaðarmál. Landgræðslan og landnýtingin heyrir undir landbrn. og þess vegna er þetta mál í mínum huga landbúnaðarmál og á að fara til umfjöllunar til hv. landbn. þingsins. Getur ekki hæstv. forseti tekið undir það? ( Forseti: Forseti mun svara því síðar.)
Hæstv. forseti. Hér er enn á ný komin margfræg tillaga sem flutt hefur verið á allmörgum þingum um bann við lausagöngu búfjár í ,,Landnámi Ingólfs`` og er tilraun til þess að skipta þjóðinni í hópa og setja sérstök lög sem ná til einhvers hluta þjóðarinnar og öðruvísi lög sem ná til annarra. Ég tel að þessi þáltill. sé ekki tímabær og tek undir með hv. þm. Auði Sveinsdóttur, sem hér talaði, að þarna þurfi menn að hafa víðari sjóndeildarhring. Ég held að það sé mjög mikilvægt, eins og hún kom hér að í máli sínu, að skilgreina orðið ,,lausaganga``. Ég held að þeim sem hér hafa talað sé ekki ljóst hvað í því orði er fólgið og þetta mál þurfi þá að ræða í heild sinni hvað landið varðar.
Ég geri mér grein fyrir því að það er ýmislegt sem þarf að taka á hvað það varðar. Ég er t.d. talsmaður þess að það sé farið að girðingarlögum, það eru mjög ströng girðingarlög í landinu og sjálfsagður hlutur hjá fólki að gera kröfu um að farið sé að girðingarlögum og búfjáreigendur hafi búfénað sinn innan sinna landamerkja. Og stærstur hluti þeirra reynir slíkt og stendur sig vel í því. En það er misjafn sauður í mörgu fé. Menn fara misjafnt að hvað þetta varðar og þeir sem ekki standa sig í þessu setja oft blett á heila stétt þannig að ég held að það sé mjög mikilvægt að taka á þessu.
Hins vegar vara ég við því ef lifandi atvinnulíf má hvergi lifa í snertingu við fólkið sem í þéttbýlinu býr. Það er stórhættulegt. Ég legg áherslu á að þettbýlisbúinn og sveitamaðurinn lifi í friði saman og taki saman á. Og ég held að það sé vaxandi vilji fyrir því að virða störf bændanna og átta sig á því að þeir eru mestu ræktunarmenn landsins og þeir eiga hagsmunina að verja að landið fjúki ekki, það sé skynsamlega nýtt o.s.frv. Það gladdi mig t.d. að sjá hér mikla bók sem lá á borðinu hjá mér þar sem fjallað er um landbúnað og umhverfi. Þar tala ráðherrarnir af fullri skynsemi í þessum málum. Hæstv. forsrh. hefur t.d. fyrirsögn á sinni grein: ,,Viðurværi mannkyns kemur frá bændum`` og talar mikið um lykilhlutverk bænda í sambandi við gróðurvernd o.s.frv. Hæstv. landbrh. talar um bændur í aðalhlutverki í verndun landgæða. Ég held að það sé einmitt mjög mikilvægt að fleiri stjórnmálamenn átti sig á þessu lykilhlutverki og ég fagna því að margir þeir sem á síðustu árum hafa verið áhugamenn um landgræðslu eru einmitt að átta sig á mikilvægi þess að ná höndum saman við þessa sterku stétt sem á alla hagsmuni þess að landið fjúki ekki og eyðist. Þeir eiga tækin, þeir eiga vélarnar, þeir eiga viljann í mörgum tilfellum og leggja ærið fé frá sjálfum sér í varnir gegn gróðureyðingu.
Við skulum því í fullri sátt virða starf bændastéttarinnar og ná samvinnu við þá. Þessi þáltill. sem hér liggur frammi er ekki sáttatillaga í þessum efnum. Hún er fyrst og fremst tillaga sem miðar að því að reyna að koma í veg fyrir að menn hafi frið til þess að eiga sauðfé hér í heilum sveitum. Verður Þingvallasveitin skemmtilegri yfirferðar ef þar verður enginn bóndi lengur? ( ÖS: Hún verður betri ef rollurnar verða í girðingum.) Sauðfé er auðvitað þar í girðingum á þeim landareignum sem bændurnir eiga, svo eiga þeir sína afrétt. En ég hygg að það sé hægt að ná miklu samstarfi við bændur. Við skulum átta okkur á því að það eru margar sveitir sem mundu eiga mjög erfitt ef svona einhliða væri unnið. Þess vegna legg ég, og auðvitað gerði flm. það einnig, áherslu á samvinnu. Það skal ég virða og meta þó ég fallist ekki á tillöguna.
Hún minntist hér á bréf og yfirlýsingar sem hefðu komið af svæðinu. Vitnaði þar í undirskriftasöfnun sem farið hefði fram og ég man ekki hvað hún sagði, 80--90 manns hefðu skrifað sig á lista, hlynntir auknum skorðum hvað það varðar að afnema lausagöngu.
Það gerðist í Ölfusinu í fyrravor að íbúar í sveitinni skoruðu á hreppsnefnd að ganga í þetta mál, að girðingarlögum væri framfylgt og menn héldu búpeningi sínum á jörðum sínum. Þarna voru menn líka að mótmæla því að það er búfé á þjóðvegunum þar eins og svo víða annars staðar, og voru í leiðinni að skora á ríkið að taka á sínum þætti. Ríkið á þjóðvegina og ber að verja þá fyrir búfé. Þjóðvegirnir hafa verið lagðir í gegnum heilu eignarlöndin og það er ekki von að einstaklingarnir ráði við og eigi að kosta það að halda þeim búfjárlausum. Þarna hlýtur ríkið að verða að koma inn í. Það sér hver heilvita maður að ef einhver kemur yfir lóðina hjá manni og leggur þar veg, tekur hluta af henni eignarnámi, þá verður hann auðvitað að bera ábyrgð á þeim vegi. Því miður hefur ríkið og Alþingi brugðist í því að verja fjármagni til girðingar í kringum vegi.
En ég vil segja það hér hvað þetta bréf varðar sem barst í hólf þingmanna og fylgdi þá stríðsyfirlýsingu þriggja manna úr sömu sveit, að þá harma viðkomandi 80--90 einstaklingar að þannig skyldi farið með þeirra nöfn. Þau voru misnotuð. Ég er hér með sérstaka yfirlýsingu sem mér vinnst líklega ekki tími til, hæstv. forseti, að flytja í minni ræðu. Ég verð að tala aftur síðar. Eða er það ekki leyfilegt að tala tvisvar í umræðunni?
Af því að hv. flm. Rannveig Guðmundsdóttir lagði til að málinu yrði vísað til umhvn. vil ég segja að ég hefði talið mjög eðlilegt að málinu væri vísað til landbn. Þetta er landbúnaðarmál. Landgræðslan og landnýtingin heyrir undir landbrn. og þess vegna er þetta mál í mínum huga landbúnaðarmál og á að fara til umfjöllunar til hv. landbn. þingsins. Getur ekki hæstv. forseti tekið undir það? ( Forseti: Forseti mun svara því síðar.)