Virðulegi forseti. Eins og hæstv. heilbr.- og trmrh. sagði réttilega hér í pontu áðan er með þessu frv. til sóttvarnalaga greinilega um talsverða lagahreinsun að ræða og með frv., ef að lögum verður, munu mörg og úrelt lög sem nú eru í gildi falla úr gildi. Þessi lög hafa greinilega verið sett á undanförnum áratugum eða á þessari öld, hver um sig til að bregðast við tilteknum sjúkdómum, t.d. holdsveiki, berklum, fýlasótt og sullaveiki. Það hafa verið sett lög til þess að bregðast við rottufaraldri og síðan heildstæðari lög sem eru sóttvarnarlög og farsóttalög. Það er því fyllilega tímabært að þessi lagahreinsun fari fram og sett sé heildstæð löggjöf um sóttvarnir.
Ég hef ekki haft tíma til að kynna mér þetta mál ofan í kjölinn en mig langar þó til að vekja athygli á nokkrum atriðum og ekki síður spyrja út í ákveðin atriði, sem eru í þessum frumvarpstexta.
Í fyrsta lagi langar mig til þess að vekja athygli á því að 1988 skipaði þáv. heilbrrh. nefnd sem falið var það hlutverk að endurskoða, eins og segir í athugasemd við lagafrv., farsóttalögin frá 1958, sóttvarnarlögin frá 1954, ýmis sérlög um varnir gegn ákveðnum smitsjúkdómum, svo sem berklavarnalögin frá 1939, lögin um varnir gegn kynsjúkdómum frá 1978, með síðari breytingum, og lögin um varnir gegn holdsveiki frá síðustu aldamótum.
Í þessa nefnd voru síðan skipuð Páll Sigurðsson ráðuneytisstjóri, Guðjón Magnússon aðstoðarlandlæknir, Haraldur Briem, sérfræðingur í smitsjúkdómum, Skúli Johnsen borgarlæknir og Dögg Pálsdóttir, lögfræðingur í heilbrrn., og hún var jafnframt ritari nefndarinnar.
Mig langar til þess að vekja athygli á því að þeir sem í þessari nefnd sitja eru allir læknar, að undanskilinni Dögg Pálsdóttur, sem er lögfræðingur á vegum heilbrrn., en það hafa sem sagt eingöngu verið læknar skipaðir í þessa nefnd til að endurskoða þessi lög öll.
Síðan lauk nefndin störfum haustið 1989 og frv. var lagt fram á 112. löggjafarþingi en náði ekki fram að ganga. Þá segir í athugasemdum með þessu frv.: ,,Með því frumvarpi fylgdu sem fylgiskjöl yfirlit sem nefndin tók saman um þróun íslenskrar löggjafar á sviði sóttvarna og samantekt um stöðu löggjafar á sviði sóttvarna á Norðurlöndum.``
Farsóttanefnd fékk frv. þetta til umsagnar eða meðferðar í ljósi athugasemda sem fram komu og í farsóttanefndinni eiga sæti: Ólafur Ólafsson landlæknir, Haraldur Briem, sérfræðingur í smitsjúkdómum, Skúli G. Johnsen borgarlæknir, Ólafur Steingrímsson yfirlæknir, Hrafn Tuliníus prófessor, Sigurður B. Þorsteinsson læknir og Margrét Guðnadóttir prófessor.
Með öðrum orðum það eru líka eingöngu læknar sem sitja í farsóttanefnd sem skoðaði þessi lög og þessar umsagnir. Allt er þetta fólk sem er þekkt og hefur mikla þekkingu á sínu sviði og ekki ætla ég að lasta það en ég geri ákveðnar athugasemdir við að það skuli eingöngu læknar sitja í nefndum sem um þessi mál fjalla vegna þess að ég held að sóttvarnir komi inn á svo margt annað en bara læknisfræðilega hluti.
Í því sambandi langar mig til að víkja einmitt að 6. gr. frv., en þar er kveðið á um að ráðherra skuli skipa sjö manna ráð, sóttvarnaráð, til fjögurra ára í senn. Og þar segir:
,,Ráðið mótar stefnu í málum sóttvarna og skal vera heilbrigðisyfirvöldum til ráðgjafar um aðgerðir til varnar útbreiðslu smitsjúkdóma.
Í sóttvarnaráði sitja sjö menn skipaðir af heilbrigðisráðherra. Þar skulu vera starfandi embættislæknir, sérfræðingar á sviði smitsjúkdómalækninga, bakteríufræði, veirufræði, kynsjúkdóma, faraldsfræði/heilbrigðisfræði, auk landlæknis sem jafnframt er formaður ráðsins.``
Með öðrum orðum er þarna líka eingöngu gert ráð fyrir að sitji læknar og mér finnst inn í þetta vanta fólk sem sér um umönnun fólks sem er haldið sjúkdómum eða hefur náið samneyti við fólk sem haldið er smitsjúkdómum og þá á ég ekki síst við hjúkrunarfræðinga eða félagsráðgjafa, vegna þess að varnir gegn útbreiðslu smitsjúkdóma eru ekki bara læknisfræðilegar. Vörnunum er hægt að koma við á svo margan annan hátt. Þar koma til dæmis til upplýsingar, upplýsingagjöf og þekking á þeim einstaklingum sem haldnir eru smitsjúkdómum. Ég held að þetta geti ekki síst skýrt málin núna með tilkomu eyðni, að þarna séu inni einhverjir sem sjá um umönnun fólks sem haldið er smitsjúkdómum.
Þá vil ég vekja athygli á 8. gr. frv. Ég fæ ekki betur séð en að þar hafi texti eitthvað skolast til því að seinni málsgreinin þar hljóðar svo:
,,Ef læknir kemst að því í starfi sínu að einstaklingur hefur smitast af smitsjúkdómi er tilkynningarskyldur`` o.s.frv. Það er einhver villa í þessum lagatexta þannig að hann verður lítt skiljanlegur.
Síðan hljóðar 9. gr. svo:
,,Læknir, sem kemst að því í starfi sínu að einstaklingur hefur smitast af smitsjúkdómi sem samkvæmt lögum þessum er tilkynningarskyldur eða hefur rökstuddan grun um að svo sé, skal þegar í stað tilkynna það viðkomandi héraðslækni eða sóttvarnalækni.``
Ég fæ ekki annað séð en það sé nánast sami textinn í 8. og 9. gr. og skil ég ekki alveg hvernig á því stendur og væri ágætt að fá einhverja útskýringu á því í hverju munurinn á þessum tveimur greinum felst.
Í IV. kafla þessa lagafrv. er fjallað um opinberar sóttvarnaráðstafanir og þar er í 14. og 15. gr. fjallað um aðgerðir vegna hættu á útbreiðslu smits frá einstaklingum. --- Nú finnst mér vanta heilbrrh. hingað inn í salinn til þess að hann heyri hvað ég segi því þetta er það sem ég vildi helst vekja athygli hans á í þessu frv. (Gripið fram í.) Er það tryggt að ráðherra heyri til mín? Ég sé hann ekki hér hliðarsölum. Þarna kemur hann. --- Já, það er 14. og 15. gr. Í 15. gr. segir, með leyfi forseta:
,,Ef maður, haldinn smitsjúkdómi, fellst ekki á að fylgja reglum um umgengni við aðra eða að rökstuddur grunur er um að hann hafi ekki fylgt slíkum reglum getur sóttvarnalæknir ákveðið að hann skuli lagður inn á sjúkrahús í einangrun eða að hann skuli einangraður með öðrum hætti. Um þessa dvöl skulu gilda ákvæði lögræðislaga, nr. 68 30.
maí 1984, sbr. 3. mgr. 13. gr.``
3. mgr. 13. gr. lögræðislaga, hljóðar svo, með leyfi forseta:
,,Með samþykki dómsmrn. má vista mann gegn vilja sínum til meðferðar í sjúkrahúsi ef fyrir hendi eru ástæður þær sem greinir í 2. mgr. og vistun þykir óhjákvæmileg að mati læknis. Um slíka vistun fer skv. 14.--17. gr. hér á eftir.``
Hvað segir þá í þessari 2. mgr. sem vísað er til? Það segir:
,,Þó má hefta frelsi manns ef hann er haldinn alvarlegum geðsjúkdómi eða ofnautn áfengis eða ávana- og fíkniefna. Slík frelsisskerðing má eigi standa lengur en tvo sólarhringa nema til komi samþykki dómsmrn.``
Með öðrum orðum kveða lögræðislögin skýrt á um það að frelsiskerðing skuli því aðeins eiga sér stað að um alvarlega geðsjúkdóma eða ofnautn áfengis eða ávana- og fíkniefna sé að ræða. Lögræðislögin kveða ekki á um að þannig megi fara með einstakling sem haldinn er alvarlegum sjúkdómi. Það kann vel að vera að lögfræðilega sé heimilt að kveða á um að þannig megi koma fram gagnvart einstaklingi í sóttvarnalögum, en mér finnst að lagatexti verði að vera skýr og gagnsær þannig að það þyrfti þá að breyta lögræðislögunum jafnhliða þessu.
En það er fleira sem ég hef athugasemdir við í þessu sambandi. Það segir nefnilega að um slíka vistun, þ.e. nauðungarvistun, skuli fara skv. 14.--17. gr. lögræðislaganna. Ef maður lítur á 14.--17. gr. þá segir í 14. gr.:
,,Beiðni um sjúkrahúsvistun manns gegn samþykki hans geta þeir aðilar lagt fram sem taldir eru í a-, b- og e-liðum 1. mgr. 5. gr. hér að framan.``
Og þá er að kíkja á 1. mgr. 5. gr. þessara laga. Þar kemur fram að það er verið að vísa til þess að þeir sem geti lagt fram beiðni um nauðungarvist á sjúkrastofnun séu í fyrsta lagi maki eða ættingjar þess sem um er að ræða, í öðru lagi lögráðamaður aðila og svo í þriðja lagi félagsmálastofnun eða samsvarandi fulltrúi sveitarstjórnar á dvalarstað varnaraðila.
Mér finnst það mjög hæpið að þessir aðilar eigi að standa að nauðungarinnlögn einstaklings sem haldinn er smitsjúkdómi og heilbrigðisyfirvöld skuli þar hvergi eiga að koma nærri. Það eru með öðru orðum ættingjar hans sem eiga að standa að þessu eða félagsmálastofnun sem er kannski alls ekkert inni í málinu. Mér finnst að þetta hafi verið sett í lög með það fyrir augum að þarna væri um að ræða einstakling sem ekki væri með sjálfum sér eða vissi ekki hvað hann aðhefðist, en ef einstaklingur er með smitsjúkdóm og hann telur að framferði hans sé ekki slíkt að það þurfi að einangra hann, þá er það við heilbrigðisyfirvöld að eiga en ekki ættingja þessa einstaklings.
Mér finnst löggjafinn kominn þarna út á dálítið hálan ís varðandi þessi mál og fyndist mjög nauðsynlegt að skoða þetta betur í nefnd, því þarna erum við auðvitað að tala um mjög dýrmæt mannréttindi sem eru þau að fá að fara frjáls ferða sinna en þarna er verið að heimila ákveðna frelsissviptingu. Það þarf í fyrsta lagi að fara mjög varlega í að heimila slíkt yfirleitt og það þarf að standa mjög vel að slíkum hlutum.
Þetta vildi ég nú gera hér að umtalsefni og spyrja ráðherra út í og hvort hann telji að rétt sé að þessu staðið með þessum hætti.