Útboð

    Virðulegi forseti. Ég tala hér fyrir till. til þál. um útboð. Ásamt mér flytur hv. þm. Guðni Ágústsson þessa till.
    Till. hljóðar svo:
    ,,Alþingi ályktar að fela iðnrh. að skipa nefnd er hafi það verkefni að semja frv. til útboðslaga.
    Starf nefndarinnar skal miða við að hægt verði að leggja frv. fram í október 1992.
    Í nefndinni skulu eiga sæti fulltrúar hagsmunaaðila.``
    Í greinargerð segir svo m.a.:
    ,,Grundvallarhugmynd útboðsfyrirkomulagsins er að koma á verðsamkeppni þar sem kostir heilbrigðrar samkeppni fá að njóta sín innan viðurkenndra leikreglna.
     Brýna nauðsyn ber til að endurmeta þær reglur sem nú eru um framkvæmd útboða hér á landi og setja lög er tryggja þau grundvallaratriði sem útboð byggjast á og skapa nauðsynlegt réttaröryggi verktaka og verkkaupa.
    Útboðshugtakið hefur verið skilgreint þannig: ,,Þegar verkkaupi leitar skriflegra, bindandi tilboða í framkvæmd verks frá fleirum en einum aðila samkvæmt sömu upplýsingum og innan sama frests.``
    Útboðum má skipta í þrjú meginsvið:
    1. Almenn útboð: Þegar ótilteknum fjölda er með auglýsingu gefinn kostur á að gera tilboð.
    2. Lokað útboð: Þegar einungis tilteknum aðilum er gefinn kostur á að gera tilboð (oftast á grundvelli forvals).
    3. Alútboð: Þegar tilboða er leitað í hönnun og framkvæmd verks samkvæmt forsögn.
    Með því að setja lög um útboð er enginn réttur tekinn af einstaklingum né fyrirtækjum til frjálsrar ráðstöfunar eigin mála. Löggjöf um útboð og ákveðinn staðal er nauðsynlegt form til að ná fram aukinni hagkvæmni og bættri nýtingu þess fjármagns sem til einstakra framkvæmda er ætlað.
     Reynslan hefur sýnt ótvíræðan fjárhagslegan ávinning útboða, svo og að þar er um æskilegt viðskiptaform að ræða séu leikreglur í heiðri hafðar.
     Þær reglur, sem nú er unnið eftir við gerð útboða, byggjast öðru fremur á staðlinum ÍST 30 þar sem er að finna helstu hugtakaskýringar og reglur sem gilda um útboð. Þessi staðall var fyrst gefinn út árið 1969 en endurskoðaður árið 1979 og síðan 1988.
     Staðallinn ÍST 30 sem hér er notaður við útboð er að mestu byggður á venjum sem hér hafa þróast. Notkun staðalsins er hins vegar ekki lögbundin og hann hefur ekki lagagildi.
     Sú reynsla, sem fengin er af útboðsmálum, sýnir að staðallinn ÍST 30 dugir ekki til að tryggja það réttaröryggi og þá viðskiptahætti sem verður að krefjast. Reynslan hefur enn fremur sýnt að staðallinn hefur ekki staðist þær væntingar sem til hans voru gerðar árið 1988.``
    Árið 1990 var að frumkvæði Staðlaráðs Íslands haldin ráðstefna undir yfirskriftinni Útboðsþing. Einn megintilgangur þeirrar ráðstefnu var að skilgreina þau vandamál sem uppi voru á útboðsmarkaðnum. Einn fyrirlesari á þessari ráðstefnu var Sigurður Gissurarson, bæjarfógeti á Akranesi. Erindi hans nefndist: Er þörf á útboðslögum hér á landi? Sigurður fjallaði um þetta svið af yfirgripsmikilli þekkingu og sagði m.a.: ,,Íslenskur staðall ÍST veldur ekki því hlutverki að skapa nauðsynlegt réttaröryggi og festu á þessu mikilvæga sviði þjóðlífsins. Lagasetning ákvæða um gerð verksamninga er líkleg til að brjóta í blað.`` Undir þetta sjónarmið hafa mjög margir tekið sem um þessi mál hafa fjallað og talið lagasetningu grundvöll þessara viðskiptahátta. Mikil breyting hefur orðið á verktakastarfseminni hér hin seinni ár og ekki síður á almennum útboðsþætti verka.
    Verkkaupa þarf að vera það ljóst að á honum hvíla einnig skyldur og ábyrgð. Dæmi er um að bjóðendur undirbjóði hver annan eftir að tilboð hafa verið opnuð og að útboðsskilmálum hafi verið breytt eftir að útboð hafi farið fram og tilboð verið opnuð. Það er enginn efi að almennum samkeppnisreglum á verktakamarkaðnum er mjög ábótavant. Því

er svo nauðsynlegt að taka á þessum málum og setja um þau skýrari lög. Staðallinn hefur ekki lagagildi og því er hann aðeins skuldbinding á samskiptum aðila. Löggjöf um útboð með skýrum reglum er nauðsynleg til að ná festu og trausti sem svo nauðsynlega þarf að skapa á íslenskum útboðsmarkaði.
    Það er mjög nauðsynlegt að kveða skýrt á um þær samkeppnisreglur sem ríkja eiga í útboðsmálum hér á landi og leita leiða til að tryggja sem allra best hagsmuni Íslendinga sjálfra. Jafnframt þarf að huga að leikreglum sem gilda á alþjóðavettvangi. Með því að setja lög um útboð er ekki aðeins átt við að þau taki til framkvæmda í mannvirkjastarfsemi og hvers konar verklegum framkvæmdum heldur einnig til margvíslegrar þjónustu, viðskipta og vörukaupaútboða.
    Með flutningi þessarar þáltill. er knúið á um að sett verði löggjöf um útboð með ófrávíkjanlegum reglum ásamt notkun staðla sem skapi þá festu og traust sem nauðsynlegt er til að byggja upp íslenskan útboðsmarkað.
    Virðulegi forseti. Þetta mál er vissulega ekki bundið við iðnaðinn einan. Það kemur einnig til með að grípa á ýmiss konar verktakastarfsemi, viðskiptum og margvíslegri þjónustu. Þrátt fyrir það en að athuguðu máli, virðulegi forseti, legg ég til að að lokinni þessari umræðu verði málinu vísað til 2. umr. og iðnn.