Jóna Valgerður Kristjánsdóttir :
Virðulegi forseti. Hér erum við að fjalla um örstutt frv., frv. til laga um brottfall laga um Skipaútgerð ríkisins, en það stuttorðaða frumvarp mun koma til með að hafa mikil áhrif. Ég fékk útskrift af ræðu hæstv. ráðherra þegar hann lagði þetta frv. fram vegna þess að ég hafði ekki tök á að vera á þeim fundi og mér sýnist að sú líkræða, sem hann flutti þá yfir Skipaútgerðinni, hafi verið nokkuð stutt og þá í samræmi við þetta stutta frumvarp.
Ég er hins vegar ekki sammála því að líkræða hæstv. samgrh. sé tímabær þar sem enn er ekki búið
að kistuleggja Skipaútgerðina algjörlega og því ekki komið að ræðunni enn þá. Hins vegar má segja að ræða megi nokkuð um þá málsmeðferð sem Skipaútgerðin eða framkvæmd þeirra mála hefur haft hér í þinginu.
Samkvæmt lögum um Skipaútgerð ríkisins, nr. 40 1967, segir svo í 4. gr. um verkefni stjórnarnefndar Skipaútgerðarinnar, með leyfi forseta:
,,Verkefni stjórnarnefndarinnar er að taka, undir yfirstjórn ráðuneytisins, sameiginlega ákvarðanir um öll meiri háttar mál, er varða rekstur Skipaútgerðarinnar . . . `` síðan er upp talið: áætlanir, ráðning starfsfólks o.fl. og loks kemur: ,, . . . um breytingar á rekstri, þar með talið um kaup eða sölu á skipum, öflun tilboða í því sambandi`` o.s.frv.
Ég vil því spyrja hæstv. ráðherra hvort þarna hafi verið farið að lögum um stjórnarnefnd Skipaútgerðarinnar, þar sem segir að það sé verkefni stjórnarnefndarinnar að taka ákvarðanir um breytingar á rekstri, þar með talið sölu og kaup. Ég hef áður lýst því yfir að út af fyrir sig er ég ekki ósammála því að breytinga á rekstri Skipaútgerðarinnar var þörf. Því hef ég lýst áður í umræðum sem hér hafa farið fram um það mál. En málsmeðferðin öll hefur borið talsverðan keim af því að ráðherra hefur tekið sér alræðisvald sem hann hefur ekki í raun. Það er líka staðreynd að Skipaútgerðin er enn með tvö skip í rekstri, eins og kom fram í máli hv. 5. þm. Vestf. áðan. Annað er að vísu leigt en um hitt hefur verið gerður kaupleigusamningur til þriggja ára. Skemma fyrirtækisins er einnig óseld. Skipaútgerðin er því enn með rekstur. Og það er því varla tímabært að leggja hana niður með lögum. Mér hefði fundist eðlilegra að stjórnarnefndin hefði lokið sínu tímabili og unnið að málinu samkvæmt lögum. Eins vil ég geta þess í framhaldi af því að skipunartími stjórnarnefndarinnar er alls ekki útrunninn, hann rennur ekki út fyrr en í júlí 1993.
Ég tel að hér hafi verið gerðar mjög einhliða aðgerðir og alls ekki stuðst við gildandi lög. Ég tel það ámælisvert, hver sem í hlut á, og ég tel það ekki sæmandi ráðherrum að vinna þannig. Það má skoða í framhaldi af því hvort að ráðherrar muni í vaxandi mæli halda áfram slíkum vinnubrögðum. Það er mjög skammt að minnast þeirrar umræðu sem varð um menningarráð á dögunum þar sem ráðherra hafi gefið ráðinu eða formanni ráðsins fyrirskipun um að leggja niður Bókaútgáfu Menningarsjóðs. Meiri hluti þess menningarráðs hafði hins vegar kjark til að mótmæla því þar sem fyrst þyrfti að breyta lögum. Stjórnarnefnd Ríkisskipa virðist ekki hafa haft hugrekki til þess að segja ráðherra fyrir verkum þó að hún eigi í raun að gera það eins og konurnar í menningarráði gerðu. Út af fyrir sig ætla ég ekki að ræða frekar um störf menningarráðs. Það hefur verið gert í þinginu og hefði trúlega mátt ræða það meira. En mér finnst þetta vera svolítið skyld málefni.
Ég kem þá að öðru. Mér sýnist einnig að ráðherra þurfi að gera betur grein fyrir því hvað hann hyggst fyrir með samgöngur til afskekktra staða, eins og hefur komið hér fram áður, t.d. Norðurfjarðar á Ströndum. Eða telja þingmenn og ráðherrar ekki að þeir eigi rétt á lágmarkssamgöngum eins og aðrir landsmenn? Vegakerfið þangað er með þeim hætti að það er ekki opið nema hluta úr árinu og því er ekki hægt að treysta á flutninga á landi. Þar er að vísu flugvöllur en þeim flugvelli hefur ekki verið haldið við í mörg ár og það liggur við að flugvélar geti tæpast lent þar fyrir holum í vellinum. Ef stefna ríkisstjórnarinnar er sú að landflutningar skuli taka við af sjóflutningum þá þarf að gera grein fyrir því á hvern hátt það verði gert. Það verður ekki aðeins gert með frjálsri samkeppni tveggja skipafélaga.
Ég veit ósköp vel að Samskip heldur núna uppi samgöngum til Norðurfjarðar á þriggja vikna fresti. En þeir ætla aðeins að gera það í þrjá mánuði og þeir þrír mánuðir eru brátt liðnir. Og samkvæmt upplýsingum heimamanna sem hafa rætt við viðkomandi skipafélag hyggst það ekki halda þeim flutningum áfram vegna þess að þeir borga sig ekki. Það þurfti styrki til að halda úti þessum sjóflutningum og við getum litið á það sem hluta af því að halda við samgöngukerfi landsins því að halda við og byggja upp vegi kostar líka sitt eins og allir vita og öllum finnst sjálfsagt að halda við vegakerfinu. En þegar kemur að því að slíkt sé sambærilegt við að styrkja sjóflutninga þá kemur annað hljóð í strokkinn.
Þessi mál verða að skoðast í samhengi en á það finnst mér mjög skorta hjá hæstv. ráðherra og hæstv. ríkisstjórn. Þegar þessir sjóflutningar leggjast af með þeim skipum sem nú sinna þessu hlutverki, hvort sem fyrirtækið heitir Samskip eða Skipaútgerðin, þá verður að benda á aðrar færar leiðir til að þjóna því fólki sem býr á þeim stöðum sem hingað til hafa eingöngu getað treyst á skipaferðir og ekki er sjáanlegt annað í náinni framtíð en að verði að gera það. Fjármagn verður þá að fást til að bæta vegakerfið þangað, en það er síður en svo að það sé. Þar er um gífurlegan niðurskurð að ræða sem bitnar ekki hvað síst á þeim landshlutum sem styst eru komnir í lagningu akfærra vega eins og á Vestfjörðum og Austfjörðum.
Því hefur verið svarað í ræðum hér á undan hver stefna ríkisstjórnarinnar sé í málefnum flóa- og ferjubáta, þ.e. að halda eigi uppi óbreyttri stefnu og þar mun vera búið að úthluta, eftir því sem ég best veit, því fjármagni sem er á fjárlögum þannig að ekkert af því fjármagni fer til þess að styrkja eða halda uppi samgöngum við staði eins og ég hef verið að nefna.
Í svokallaðri hvítbók þar sem tíunduð er stefna ríkisstjórnarinnar segir, með leyfi forseta:
,,Rekstur og starfsemi Skipaútgerðar ríksins er í gagngerri endurskoðun og unnið er að tillögum um hvernig best verði staðið að siglingum með ströndinni, þannig að saman fari viðunandi þjónusta við landsmenn`` --- taki menn eftir: viðunandi þjónusta við landsmenn --- ,,og lágmarkskostnaður. Þessi endurskoðun tengist rekstri flóabáta og fleiri þáttum samgöngumála.``
Þessi endurskoðun hefur alls ekki farið fram í neinum tengslum við rekstur flóabáta eða aðrar samgöngur. Ég tel því, og ég byggi það á því sem ég hef verið að tíunda, að á engan hátt sé tímabært að leggja Skipaútgerðina niður núna með lögum. Það getur farið svo að það verði áfram að reka þau skip sem ekki eru seld og það er eftir að leysa þann þjónustuþátt sem ég hef verið að rekja. Ég legg því til að þessu frv. verði vísað frá.