Hæstv. forseti. Þessi umræða hefur nú staðið í þrjá og hálfan tíma sýnist mér og ég vil leyfa mér að þakka þeim hv. þm. sem hafa tekið þátt í henni. Svo sannarlega var nauðsynlegt að efna til þessarar umræðu á hinu háa Alþingi.
Það þarf minna til en að skipuð sé nefnd af hálfu hæstv. menntmrh. til þess að gera tillögur að stórfelldum breytingum á Lánasjóði ísl. námsmanna til þess að hv. alþm. telji það áhugavert og vilji vita hver sé stefna stjórnvalda gagnvart þeim hugmyndum sem fram hafa verið settar og ekki síst þar sem námsmenn hafa sjálfir fengið þessar hugmyndir til umsagnar. Þar hlýtur auðvitað að liggja að baki einhver alvara og varla er ætlast til þess
að við sem sitjum á hinu háa Alþingi tökum ekki slíka vinnu alvarlega. Ég held þess vegna að það hafi verið meira en tímabært, þó að einhver hv. þm. hafi ekki talið svo vera, að efna til þessarar umræðu í dag og inna hæstv. menntmrh. eftir því hver sé stefna hans í þessum málum.
Ég verð hins vegar að lýsa því yfir að ég tel mig lítil svör hafa fengið við því. Ég margítrekaði þá spurningu til hæstv. menntmrh. hvort það væri skoðun hans að námslán væru af sama tagi og önnur lán í landinu, eins og fjárfestingarlán af öllu tagi og þóttist færa nokkur rök fyrir því að svo væri ekki. Hæstv. ráðherra hefur sennilega ekki skrifað hjá sér þessa mjög svo mikilvægu spurningu því að við henni kom ekkert svar. Og raunar ekki heldur við spurningum mínum um afstöðu hans til einstakra hugmynda sem margumrædd nefnd hefur sett fram.
Ég tek undir með þeim þingmönnum sem hafa bent á að hæstv. menntmrh., hver sem hann er á hverjum tíma, getur auðvitað ekki varpað frá sér ábyrgð á stefnu í menntamálum, vísað til nefndar sem hann kann að hafa sett saman og falið sig á bak við hana þegar til ákvarðana kemur.
Það var næstum broslegt, eða kannski svolítið sætt liggur mér við að segja, þegar hv. 11. þm. Reykn., Rannveig Guðmundsdóttir, sté í pontu til þess að verja hæstv. menntmrh. og fullvissa hv. þingheim um að Alþfl. væri sammála þeirri menntastefnu og þeirri afstöðu til Lánasjóðs ísl. námsmanna sem fram kemur í margumræddri hvítbók. Þetta kemur okkur nokkuð á óvart vegna þess að ekki alls fyrir löngu mátti lesa í dagblöðum bæjarins að haldinn hefði verið flokksstjórnarfundur Alþfl. en þar hefðu menn ekki treyst sér til þess að afgreiða margumrædda hvítbók. Við höfum því hingað til haldið að um hana væri ekki samstaða en það er greinilegt að um þennan þátt málsins virðist vera samstaða þó að flokksbróðir hv. 11. þm. Reykn. Össur Skarphéðinsson bæri það eiginlega til baka og héldi því fram að um þetta hefði engin umræða farið fram í hans þingflokki. Það verður hver að lá mér sem vill þó að mér finnist þetta dálítið losaraleg tök á svo viðamiklu máli. Og enn skondnara hlýtur það að vera að heyra það hér að það sé engin vinna hafin að gerð frv. til laga um Lánasjóð ísl. námsmanna sem þó stendur til að afgreiða hér fyrir jól. ( ÖS: Ekki er það Alþfl. að kenna.) Ég hef engan áhuga á því, hæstv. forseti, hvað er Alþfl. að kenna og hvað Sjálfstfl. í þessari óttalegu ríkisstjórn. Þar sýnist mér hver hjálpa öðrum við að klúðra því sem klúðrað verður, en það er auðvitað óásættanlegt að námsmenn búi við það að vita ekki frá degi til dags hvers þeir mega vænta varðandi afkomu sína og kjör. Ég vil minna á að hundruð námsmanna ef ekki þúsundir eru erlendis við erfitt nám og þurfa svo sannarlega að vita við hverju þeir mega búast. Og því nefni ég þá að fremur er hægt að leita heim í hornið til foreldranna ef menn eru hér á landi en erfiðara er um vik úti í hinum stóra heimi.
Ég ítreka það þess vegna, hæstv. forseti, að ég tel ekki að hæstv. menntmrh. hafi svarað einni einustu af spurningum mínum. Vegna þeirra hv. þm., sem ekki voru hér í salnum þegar ég flutti framsöguræðu mína, vil ég endurtaka það sem ég sagði þá um vanda Lánasjóð ísl. námsmanna. Með leyfi hæstv. forseta ætla ég að lesa örfáar línur af því sem ég sagði: ,,En hver er staða sjóðsins sjálfs? Er hann enn eitt gjaldþrotafyrirtæki þjóðarinnar? Er verið að afskrifa skuldir hans og greiða þær úr eigin vasa? Nei, ekki aldeilis. Fá fyrirtæki í þessu landi eru betur stæð. Í skýrslu Ríkisendurskoðunar segir svo, með leyfi hæstv. forseta: ,,Lánasjóðurinn getur staðið undir öllum núverandi skuldbindingum með eigin fé sínu. Ef sjóðnum hefði verið lokað í árslok 1990 gæti hann staðið við allar sínar skuldbindingar án þess að þurfa á frekari ríkisframlögum að halda. Þar að auki gæti sjóðurinn endurgreitt ríkissjóði á nafnvirði rúma 9 milljarða af eigin fé sínu sem var rúmlega 13 milljarðar kr. um síðustu áramót.````
Þetta er ekki Hafskip sem við erum að tala um, þetta eru ekki útgerðarfyrirtæki út um allt land, þetta eru ekki laxeldisfyrirtæki. Það er enginn banki, það er engin Byggðastofnun í hættu. Vandi sjóðsins hefur þegar verið rakinn hér, hann vantar hærri framlög. Það má ekki halda lántökum áfram og ég hirði ekki um að jagast um hverjir hafa tekið meiri eða minni lán, það var alveg ljóst að hæstv. þáv. menntmrh. Svavar Gestsson varð að taka hærri lán, það er alveg rétt hann gerði það vegna þess að kjör námsmanna voru orðin óásættanleg vegna skerðingar fyrri ríkisstjórna. Um þetta mega menn mín vegna rífast þar til við öll erum farin héðan úr salnum.
En aðalatriðið er þetta. Um hvað erum við að tala? Menn segja og verða alveg bláir í framan, 4 milljarða, 5 milljarða.
Ég minntist áðan á að á næsta fjárhagsári stendur til, og við eigum sjálfsagt öll eftir að afgreiða það, að leggja 518,5 millj. í skuldafenið í Flugstöð Leifs Eiríkssonar. Menn ætla ekki að depla auga hér og leggja 300 millj. í íþróttahöll sem menn langar til að byggja og ósköp væri gaman að geta það en maður gæti sett spuringarmerki við hvort það sé það brýnasta sem maður þarf á að halda. Þarna erum við komin næstum því upp í einn milljarð. Við erum bara að tala um 4--5 milljarða. Eins og hv. þm. Svavar Gestsson minntist á erum við á hverju ári að taka yfir skuldir fyrir rafveitur, hitaveitur, vegagerð, fyrir milljarða. Auðvitað. Þetta eru þýðingarmiklir þættir í samfélaginu sem við erum tilbúin að taka á okkur til þess að tryggja að hér þrífist það þjóðfélag sem við getum sætt okkur við.
Hæstv. forseti. Þessi umræða getur mín vegna endað, þó ég inni enn hæstv. ráðherra eftir svörum við þeim einföldu spurningum sem ég óskaði eftir að hann svaraði. En ég vil minna hv. þingheim á að við eigum ósköp lítið hráefni hér --- nema tvennt. Við eigum fisk og við eigum hæfileika fólksins í landinu. Á því lifum við og munum lifa. Þess vegna verðum við að búa að þessu tvennu betur en öllu öðru. Þess vegna tel ég ekki eftir mér að láta mikla peninga í útgerð og fiskvinnslu á Íslandi ef með þarf. Jafnmikilvægt tel ég að láta mikla peninga í menntun og þekkingarleit og rannsóknir í þessu landi ef við ætlum að lifa hér eins og manneskjur. Þess vegna er skelfilegt að hlusta á þingmenn sem eru kannski ekki miðaldra --- ég skal nú leiðrétta mig, einn hv. nefndarmaður telst líklega til þeirra ungu enn þá, enda sýnir það sig í því að hann skuli halda því fram að framlög til framfærslu námsmanna á meðan þeir fórna lífi sínu og kröftum til þess að afla þekkingar sé sams konar lán og menn hafa til þess að kaupa sér bíla og húsgögn og íbúðir. Þetta er auðvitað slík firra að það er óhugsandi að ræða lánamál íslenskra námsmanna nema það sé alveg ljóst. Þess vegna hlýt ég að krefjast þess að hæstv. menntmrh., sem nú ber ábyrgð á þessum málaflokki í landinu, svari mér því afdráttarlaust hvort hann geri greinarmun á lánum til framfærslu námsmanna meðan á námi stendur og öðrum lánum. Það verð ég að fá að vita, annars get ég ekki talað um málefni Lánasjóðs ísl. námsmanna. Það er ekkert vit í því á þeim forsendum.