Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frv. til laga um breyting á lögum um skipan gjaldeyris- og viðskiptamála. Frv. er á þskj. 32. Ég vek athygli á því að á þinginu sl. föstudag var frv. til laga um breyting á lögum um Seðlabanka Íslands, sem er á þskj. 31, vísað til hv. efh.- og viðskn. en í því frv. eru lagðar til ákveðnar breytingar á gengismálum. Þær breytingar tengjast aftur breytingunum sem ég legg nú til að gerðar verði á lögunum um skipan gjaldeyris- og viðskiptamála. Ég tel heppilegt að hv. efh.- og viðskn. fjalli samtímis um þessi tvö frumvörp.
Gengis- og gjaldeyrismálin voru rædd allítarlega þegar frv. um breytingu á gengisákvæðum seðlabankalaganna var rætt. Ég mun því snúa mér beint að því að lýsa þeim breytingum, sem tillögur eru gerðar um í þessu frv., á ákvæðum um skilaskyldu erlends gjaldeyris í lögunum um skipan gjaldeyris- og viðskiptamála.
Núgildandi ákvæði um þetta efni eru í meginatriðum þannig að allur erlendur gjaldeyrir er sölu- eða skilaskyldur. Frá þessari meginreglu eru þó nokkrar undanþágur leyfðar.
Í fyrsta lagi er innlendum aðilum heimilað að leggja erlendan gjaldeyri sem þeir hafa eignast inn á gjaldeyrisreikninga í innlendum bönkum eða sparisjóðum.
Í öðru lagi er bönkum og sparisjóðum heimilað að varðveita erlendan gjaldeyri sem þeim er seldur. Þó skulu þeir, eins og segir í reglunum, selja Seðlabankanum þann erlenda gjaldeyri sem er umfram eðlilegar viðskiptaþarfir þeirra telji Seðlabankinn nauðsyn bera til.
Í þriðja lagi getur gjaldeyriseftirlit Seðlabankans veitt undanþágu frá sölu- og skilaskyldunni og reyndar einnig leyft tilteknum aðilum að eiga reikninga með erlendum gjaldeyri í bönkum erlendis og nota sínar gjaldeyristekjur til að inna sérstakar greiðslur sem á þá falla vegna atvinnurekstrarins af hendi samkvæmt nánari reglum sem ráðuneytið setur.
Á grundvelli þessa lagaákvæðis hefur t.d. útgerðum fiskiskipa, sem sigla með og selja fisk eða fiskafurðir á erlendum markaði, verið leyft í reglugerðinni að draga frá skilaskyldunni kostnað við söluferðina og kaup á nauðsynjum erlendis. Þar með eru talin t.d. veiðarfæri og olía. Jafnframt hefur verið heimilað í reglugerð að innlendir aðilar megi innan ákveðinna marka leggja erlendan gjaldeyri sem þeir hafa eignast inn á reikninga í erlendum bönkum rétt eins og þeim er leyft að leggja hann inn á innlenda gjaldeyrisreikninga.
Frú forseti. Til þess að unnt sé að koma á gjaldeyrismarkaði á Íslandi er nauðsynlegt að aflétta sölu- og skilaskyldunni á erlendum gjaldeyri í meira mæli en þegar hefur verið gert. Það mun án efa taka nokkurn tíma að byggja hér upp gjaldeyrismarkað og það
er ekki þörf á eða efni til að aflétta að fullu og öllu í einni svipan sölu- og skilaskyldunni. Mér virðist eðlilegt að fyrstu skrefin í þróun gjaldeyrismarkaðar felist í því að koma hér á því sem kalla mætti millibankamarkað þar sem bankar og fjármálastofnanir geta verslað með þann erlenda gjaldeyri sem þeir hafa undir höndum. Næstu skref gætu svo verið í því fólgin að stærstu kaupendum og seljendum erlends gjaldeyris yrði veittur aðgangur að markaðnum beint og svo síðan öðrum aðilum. Í ljósi þessarar skoðunar er lagt til að lagaákvæðið um sölu- og skilaskyldu erlends gjaldeyris verði þannig úr garði gert að auðvelt sé að rýmka um þessi skilyrði eftir því sem markaðurinn myndast. Því er lagt til í frv. að sölu- og skilaskylda gjaldeyris verði ekki fastákveðin í lögum heldur verði viðskrh. heimilað að ákveða í reglugerð hvaða reglur skuli gilda á þessu sviði og er það næsta opin heimild. Með þessu er í raun og veru verið að afnema lögbundna sölu- og skilaskyldu á erlendum gjaldeyri. Þetta er í samræmi við þá stefnu sem fylgt hefur verið hér á landi síðustu missirin, að afnema hömlur á gjaldeyrisviðskipti og fjármagnshreyfingar milli Íslands og annarra landa. Sveigjanleiki af þessu tagi hefur í för með sér að unnt er með auðveldum hætti að rýmka reglurnar um sölu- og skilaskyldu smátt og smátt eftir því sem gjaldeyrismarkaðurinn vex fram.
Á öðrum Norðurlöndum, sem okkur er gjarnt að bera okkur saman við, eru lögin um gjaldeyrisviðskipti alls staðar heimildarlög þar sem nánast allt vald til að ákveða gjaldeyrisreglurnar, þar á meðal reglur um sölu- og skilaskyldu, er framselt til framkvæmdarvaldsins. Þannig er það í finnskum lögum frá 1985, dönsku lögunum frá 1988 og sænsku lögunum frá 1990. Sem besta dæmið um það hversu lög um þetta efni geta verið rúm um heimildir vil ég nefna það að núgildandi lög um gjaldeyrismál og gjaldeyrisviðskipti í Noregi, sem eru reyndar frá árinu 1950, fela í sér svo víðtækar heimildir fyrir framkvæmdarvaldið til þess að ákveða skipan gjaldeyrismála að á grundvelli þeirra, þessara fertugu laga, hefur skipan gjaldeyrisviðskipta þar í landi þróast frá fullkomnu skömmtunarkerfi, leyfaveitingum, eins og var fyrst eftir stríðið og í kringum 1950 og þar á eftir, yfir í núgildandi fyrirkomulag og reglur þar sem mjög litlar hömlur eru lagðar á gjaldeyrisviðskiptin. Það er rétt að undirstrika að samfara því sem frelsi í gjaldeyrismálum verður aukið og sölu- og skilaskylda afnumin er tekin upp ströng tilkynninga- og upplýsingaskylda. Ég legg ríka áherslu á að þetta verði áfram gert hér á landi og í lögunum um skipan gjaldeyris- og viðskiptamála eru þegar ströng ákvæði í þessu skyni.
Að endingu, frú forseti, vil ég geta þess að í viðskrn. og Seðlabanka er hafin heildarendurskoðun á lögunum frá 1979 um skipan gjaldeyris- og viðskiptamála. Samkvæmt stefnu ríkisstjórnarinnar í gengismálum er að því stefnt að á síðari hluta næsta árs verði samþykkt ný lög um gjaldeyrismál samfara því sem frelsi í gjaldeyrisviðskiptum yrði aukið enn frekar frá því sem nú er. Þessi endurskoðun er einnig áfangi í aðlögun og samræmingu íslensks viðskiptaréttar að ákvæðum samninga um Evrópskt efnahagssvæði. Jafnframt er stefnt að því að um sama leyti taki gildi ný lög um Seðlabankann á grundvelli tillagna nefndar sem nú starfar að endurskoðun þeirra eins og kom fram í umræðunum um frv. um breytingar á gengistilhögun sem var til umræðu í þinginu sl. fimmtudag.
Virðulegi forseti. Ég legg til að frv. verði að lokinni þessari umræðu vísað til 2. umr. og hv. efh.- og viðskn.