Herra forseti. Það var svo með mig eins og fleiri þingmenn að ég beið eftir þessari umræðu með nokkurri eftirvæntingu enda var búið að byggja slíkt upp af hálfu ríkisstjórnarinnar. Í gær komu fréttir um það að ríkisstjórnin hefði setið á sérlega mikilvægum fundi, í gærkvöldi, og að slík fundahöld mundu halda áfram í morgun og hér væri að vænta mikilla yfirlýsinga við þessa umræðu um stefnuna í ríkisfjármálum og væntanlegar efnahagsaðgerðir. Á því er svo sannarlega ekki vanþörf miðað við það ástand sem nú er í þjóðfélaginu og erfiðleika í atvinnulífinu víða um land.
Ég beið því ásamt öðrum hér með mikilli eftirvæntingu eftir því hvað forsrh. hefði til málanna að leggja í morgun. Það var satt að segja svo að þegar ég hafði hlýtt á hans ræðu varð ég hissa, fyrst og fremst hissa. Ég held að það sýni hvað stjórnarandstaðan er fús til samkomulags um þingmálin, miðað við aðstæður, að hún skyldi taka þetta mál til efnislegrar og ítarlegrar umræðu í dag. Réttast hefði verið að neita að ræða þetta frv., það hefðu verið réttu viðbrögðin. Mér hefði verið skapi næst að gera það vegna þess að hér er aðeins um toppinn á ísjakanum að ræða og við vitum ekkert hvað er undir yfirborðinu.
Hér koma þær dæmalausu yfirlýsingar varðandi ríkisfjármálin að kynna eigi efnahagsaðgerðir og niðurskurð í ríkisfjármálum við 2. umr. fjárlaga þegar mikill hluti fjárlaganna á að vera afgreiddur og frágenginn. Það sem er enn þá furðulegra og enn þá dæmalausara, að kynna efnahagsaðgerðir við 3. umr. fjárlaga, takið eftir --- við 3. umr. fjárlaga --- þegar verið er að ganga frá og taka fjárlögin til endanlegrar umræðu og störfin í fjárln. eiga að vera búin og málin komin til endanlegrar afgreiðslu í hv. Alþingi, þá --- takið eftir --- þá á að kynna efnahagsaðgerðir.
Ég held að svona vinnubrögð séu alveg einsdæmi hér í hv. Alþingi. Þau hafa ekki verið svona síðan ég kom hingað. Ég er nú ekki í hópi reyndustu þingmanna hér, þó að ég hafi verið inni á þingi hálft annað kjörtímabil eða svo, en ég er viss um að það má leita langt aftur í tímann og svona vinnubrögð eru nánast einsdæmi.
Ég hef setið samviskusamlega fundi í fjárln. í haust, síðan í september. Því miður finnst mér að okkur hafi orðið lítið úr verki. Og ég vil ekki sakast við meiri hluta fjárln. um það. Þeir hafa ákaflega lítið haft í höndunum um hvað fram undan er og þeir hafa það enn. Sannleikurinn er sá að ég sé ekki hvernig í ósköpunum 2. umr. fjárlaga á að fara fram á þriðjudaginn. Það verður eitthvað í skötulíki, en það var uppáhaldsorðalag fyrrv. samþingmanns míns á Austurlandi, og þann mann kannast sjálfstæðismenn við. Hann talaði oft um að hitt og þetta væri í skötulíki og svo sannarlega eru þessi ríkisfjármál í skötulíki það sem af er.
En hæstv. forsrh. fór víða í sinni ræðu, þó að ekki væru mikil tíðindi af efnahagsaðgerðum sem þar voru flutt, en hann kom víða við. Hann tók inngangskafla um horfurnar í efnahagslífinu á ágætu hagfræðimáli en svo kom millikafli. Þar var þessi gamla spóla, sem er svo oft leikin, um afglöp framsóknaráratugarins, afglöp Framsfl., eins og þau eru kölluð. Það er einkennileg árátta hjá hæstv. forsrh. og skoðanabræðrum hans að flengja sjálfan sig með því að segja að Framsfl. hafi ráðið öllu á þessum áratug. Sannleikurinn er sá að Sjálfstfl., annaðhvort allur eða einhver hluti hans, hefur átt aðild að ríkisstjórn nær allan áratuginn. ( Gripið fram í: Þetta er ekki rétt.) Þetta er ekki vitleysa, hæstv. menntmrh., og skil ég ekkert í svo mætum manni sem þú ert að fara að þræta um þetta. Þetta get ég farið betur í. En það er óþarfi, þetta er staðreynd.
Mönnum leiðist ekki að flengja sjálfa sig með þessu, enda er búksláttur mjög í tísku um þessar mundir og vinsæll í ríkisstjórninni. Maður má sannarlega eiga von á meiri búkslætti næstu daga.
Það sem er kannski alvarlegast í þessu öllu saman --- ég get nú ekki stillt mig um að koma aðeins að því, þó að ég viti að hv. 5. þm. Suðurl. muni koma betur að því á eftir --- er þetta tal um sölu ríkisfyrirtækja og einkavæðingu. Ekki það að ég sé algjörlega á móti slíku í öllum tilfellum. Hins vegar skil ég ekki þetta snakk um sölu Búnaðarbanka Íslands. Það er ómögulegt að skilja það. Menn tala út og suður í þessu efni.
Hæstv. fjmrh. talar um að bjóða eigi landsmönnum Búnaðarbankann á hálfvirði. Hæstv. viðskrh. sagði áðan í þessari umræðu að hann sé ekki sammála þessu. Hann vilji selja bankann á fullu verði. Og hv. 17. þm. Reykv. talar um að selja eigi bankann sparisjóðunum í landinu svo það fari ekki eins fyrir honum og þegar Útvegsbankinn var seldur.
Hann var seldur fjölskyldunum fjórtán fyrir slikk, eftir því sem hv. 17. þm. Reykv., formaður þingflokks Alþfl., upplýsir. Þetta er sérlega hættulegt tal að því leyti til að þetta er stórhættulegt fyrir þessa bankastofnun sem er traust og vel rekin og hefur traust sinna viðskiptavina. Óvissa í rekstri slíkra stofnana og óvissa um eignaraðild hefur í för með sér stórhættu fyrir bankann. Eftir því sem svona tal gengur lengur því meiri hætta er á því að þessi lánastofnun bíði stórskaða af. Reynsla er fyrir því að óvissa um framtíð bankanna stórskaðar þá sem stofnanir. E.t.v. eru engin fyrirtæki eða stofnanir eins viðkvæm fyrir þessu og einmitt bankastarfsemi.
Spyrja má: Hverjir eiga að kaupa öll þessi ríkisfyrirtæki? Hverjir eiga að leggja fram alla þessa peninga, sem eftir upplýsingum hæstv. viðskrh. áðan, á að leggja í góða hluti? Hverjir eiga að leggja þá fram? Er það fólkið sem er verið að hækka á gjöldin með þessu frv. til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum? Er það fólkið sem á að kaupa þessa banka? Er það fólkið sem á að minnka kaupmáttinn hjá --- samkvæmt upplýsingum ríkisstjórnarinnar á kaupmáttur að minnka --- sem á að kaupa bankana? Eða er það kannski fólkið sem á að segja upp hjá ríkinu á næsta ári, 600 manns, er það það sem á að kaupa þessa banka?
Nei, ég held ekki. Það er ekki fólkið sem kaupir bankana. Ég er því miður hræddur um að það sé hörgull á peningum við núverandi aðstæður til að selja þessi ríkisfyrirtæki á sannvirði. Vel getur verið að hægt sé að selja þau á hálfvirði eða gefa þau einhverjum. En að selja þau á fullu verði, eins og ríkisstjórnin ætlar --- maður trúir því a.m.k. að hún vilji gera það --- ég er hræddur um að það gangi ekki. Í fjárlagafrv. er einn milljarður sem á að nást inn með sölu þessara fyrirtækja. Hverjir eiga að leggja það fjármagn fram? Ég er hræddur um að það gangi ekki vel að finna það.
Hæstv. iðnrh. hélt ræðu áðan. Ég er nú orðvar maður og ég ætla ekki að líkja hæstv. iðnrh. við kött, eins og hv. 5. þm. Suðurl. gerði, jafnvel þó að hann sé vel agaður. Hins vegar verð ég að segja að það kom nú ekki margt nýtt fram í þessari ræðu. Við höfum áður heyrt talað hér um þróunarstarfsemi. Og við höfum áður heyrt um breytingu á skipulagi lífeyrissjóða. Við höfum heyrt um erlenda banka og við höfum heyrt áður talað um aðgerðir til þess að styrkja verslunarþjónustu í landinu. Ekkert af þessu er til mikillar huggunar þeim fyrirtækjum sem nú berjast í bökkum vegna aflabrests og áfalla sem verða ætíð í þjóðfélagi eins og okkar. Almennt tal um að móta hið almenna umhverfi höfum við heyrt áður líka. Hvernig skyldi raunveruleikinn vera? Hvernig skyldi vera staðið að þessum málum í fjárlagafrv. og þessu frv. sem við erum að ræða hér, um ráðstafanir í ríkisfjármálum? Hvernig skyldi vera staðið að þróun?
Það er stór atvinnuvegur í landinu, sem hefur mátt fara í gegnum gífurlegt breytingaskeið á undanförnum árum, það er landbúnaðurinn. Fyrrv. ríkisstjórn var að reyna að berja í brestina og leggja fram fjármagn til að þróunarstarf gæti farið fram og hægt væri að fara í nýjar atvinnugreinar í sveitum. Það var sjóður sem hét Framleiðnisjóður landbúnaðarins sem átti að stuðla að slíku. Maður skyldi halda að núv. ríkisstjórn og hæstv. iðrnrh., af því að hann talar svo mikið um þróunarstarfsemi og að efla hana, sæi til þess að sá sjóður væri efldur eða hann fengi að halda sínu. Nei takk, hann er skorinn niður um á fjórða hundrað milljónir. Það er veruleikinn sem blasir við. Svo geta hæstv. ráðherrar haldið hér ræður, mjög fallegar og vel samdar, um þróun og þróunarstarfsemi.
Við höfum líka heyrt talað um ferðamál, hv. þingmenn og hæstv. ráðherrar. Ég er ekki saklaus af því að tala um ferðamál. Hæstv. iðnrh. talaði hér um ferðamál áðan, efla þyrfti ferðaþjónustu í landinu. Jú, gott og vel. En hver er raunveruleikinn? Hvernig er ferðaþjónusta efld í þessu frv.? Það eru skerðingarákvæði í því, um að skera niður fé til ferðaþjónustu. Ég viðurkenni það fúslega að fyrrv. ríkisstjórn er ekki saklaus í þeim efnum. Það var eitt af því sem ég hef ekki skilið. Ég beygði mig undir skerðingarákvæði í þeirri ríkisstjórn, ég hef aldrei verið sammála því. En ég hef beygt mig undir það.
En það er ekki ætlunin að breyta neitt til, þó að enn sé talað um að efla ferðaþjónustu. Það hefur t.d. ekkert þokað í því úti í fjárln. og allt verið í vindinum með hvernig á að fara með mál ferðmálasamtaka landshlutanna. Gífurlegur áhugi er í öllum landshlutum á að efla þessa ferðaþjónustu. Fólk er að reyna að skapa sér grundvöll til þess að koma upp leiðbeiningarstarfsemi heima fyrir og ráða sérhæft fólk til þess að vinna við leiðbeiningarstarfsemi ferðaþjónsutu. Það hefur ekki hlotið nokkra náð fyrir augum stjórnvalda. Og fyrrv. ríkisstjórn er ekki saklaus í því efni. En núv. ríkisstjórn ætlar ekkert að breyta til. Enn þá á bara að tala um þessi mál en ekki gera neitt.
Ég sagði áðan að við ætluðum að vera svo samstarfsliprir í stjórnarandstöðunni að taka þetta frv. sem við ræðum nú til efnislegrar umræðu þó að svo sannarlega væri engin ástæða til þess, miðað við þær framsöguræður sem voru fluttar. Ég ætla að minnast á þá kafla í frv. sem fjalla um húsnæðismál. Koma aðeins að þeim þó að sú yfirferð verði kannski ekki eins ítarleg og skyldi. Það gefst áreiðanlega tækifæri til að ræða þau mál nánar síðar.
Um aðgerðir í húsnæðismálum er fjallað í 12., 13. og 14. gr. frv. Í 12. gr. er ákvæði sem varðar Byggingarsjóð verkamanna og frv. gerir ráð fyrir því að lánshlutfallið þar verði lækkað í 90% eða verði hámark 90% og reiknar með að sveitarfélögin leggi fram 3,5%. Þetta er eitt af mörgum ákvæðum varðandi fjárlagafrv., í þessum svokallaða bandormi, sem varðar samskiptin við sveitarfélögin í landinu. Það er undarlegt að svo virðist sem ekkert samráð sé haft við sveitarfélögin í þessu efni. Verið er að velta hér, eins og áður hefur komið fram í þessari umræðu, stórum upphæðum yfir á sveitarfélögin án þess að við þau sé haft nokkurt samráð. Þetta eru algjörlega ný vinnubrögð.
Ég tók þátt í því á sínum tíma í stjórnskipaðri nefnd að fjalla um tekjustofna sveitarfélaga og jafnframt verkaskiptingu sveitarfélaga. Um þessi mál náðist mjög góð sátt. Það náðist mjög góð sátt og almenn samstaða milli ríkisvaldsins og sveitarfélaganna í landinu. Nú gengur maður undir manns hönd að brjóta upp þessa sátt. Hér er verið að byggja upp alveg sams konar ástand og var áður en þau lög voru sett, að ýta yfir á sveitarfélögin útgjöldum án þess að frá því sé gengið með almennu samkomulagi við þau og lagasetningu. Þetta er stórhættuleg leið en þetta er dæmigert fyrir þá ríkisstjórn sem nú situr að samráð á öllum sviðum í þjóðfélaginu, við sveitarfélögin, við verkalýðshreyfinguna í landinu, samráð sem leiddi til þjóðarsáttar í fyrri ríkisstjórn, það samráð virðist nú vera að hverfa með öllu.
Ekki liggur fyrir nein úttekt, mér vitanlega, og vil ég spyrja hæstv. félmrh. að því, hvort ráðherrann hafi hugmynd um hvaða áhrif þessi ákvæði hafa á byggingu félagslegra íbúða. Hvaða áhuga sveitarfélögin hafi á því að að byggja félagslegar íbúðir eftir að þessi ákvæði hafa tekið gildi. Eða liggur fyrir í ráðuneytinu mat á því?
Það vill nú svo til að þessi ákvæði um Byggingarsjóð verkamanna eru nátengd öðrum ákvæðum í frv., sem eru í 14. gr., varðandi Byggingarsjóð ríkisins. Þar er tekið á því mikla áhugamáli hæstv. félmrh. að loka kerfinu frá 1986 og að húsbréfakerfið taki þá við. Nú er ég ekki einn af þeim sem fordæma húsbréf. Ég tók þátt í því að koma þeim á og vann að því máli af fullum krafti í félmn. og af fullum heilindum en með vissum fyrirvörum sem ég kem að á eftir. En einmitt það að ýta á öllum almennum húsnæðislánum yfir í húsbréfakerfið mun að mínum dómi stórauka þrýsting á félagslega húsnæðiskerfið. Það liggur í hlutarins eðli.
Þegar þessi mál voru til umræðu á sl. hausti hafði þingflokkur Framsfl. áhyggjur af framvindu mála og fór fram á það við Ríkisendurskoðun að gerð yrði úttekt á þessum málum á vegum stofnunarinnar. Þann 5. nóv. 1990 var eftirfarandi beiðni send til Ríkisendurskoðunar frá þingflokknum. Með leyfi forseta vil ég lesa þær spurningar sem þingflokkurinn
sendi:
Í fyrsta lagi að gerð væri athugun, ef hægt er, á því hvort húsbréfakerfið gæti tekið við allri lánastarfsemi Byggingarsjóðs ríkisins og hversu miklir fjármunir mundu verða veittir í vaxtaafslátt gegnum skattakerfið.
Í öðru lagi var óskað eftir að lagt væri mat á áhættu ríkissjóðs sem felst í ríkisábyrgð á húsbréfum, útgefnum af Húsnæðisstofnun ríkisins í framtíðinni.
Í þriðja lagi að gerð væri sérstök grein fyrir mati Ríkisendurskoðunar á þeirri áhættu sem Ríkissjóður tekur á sig umfram almennar tekjur um ríkisábyrgðir vegna greiðsluerfiðleikalána.
Í fjórða lagi var spurt: Er það rétt að veikleiki húsbréfakerfisins geti orðið mikill skaðvaldur í íslensku efnahagslífi ef það lánakerfi fær að starfa eitt og sér í fullu umfangi? Samanburður verði gerður á húsbréfakerfi í nágrannalöndunum, t.d. Norðurlöndunum og e.t.v. víðar, við húsbréfakerfið á Íslandi.
Ríkisendurskoðun svaraði þessum spurningum í skýrslu sem kom út í desember 1990 og þar segir --- og ég stikla nú á stóru því að ég hef enga löngun til þess að tefja tímann hér meira heldur en þörf er á. Um fyrstu spurninguna, en hún varðar einmitt það frv. sem hér er til umræðu, um möguleika húsbréfakerfisins til að taka yfir alla lánastarfsemi Byggingarsjóðs ríkisins, segir Ríkisendurskoðun í skýrslu sinni, með leyfi forseta:
,,Sú gundvallarforsenda býr óumdeilanlega að baki húsbréfakerfinu að húsbréf skuli vera markaðshæf og bera markaðsvexti. Af þessum sökum var gengið út frá því við kerfisbreytinguna að sú aðstoð sem hið opinbera veitti áður í formi niðurgreiðslu vaxta færist yfir í skattkerfið í formi vaxtabóta. Að þessu leyti er reginmunur á húsbréfakerfinu og húsnæðislánakerfinu frá 1986.`` Og síðan segir: ,,Í ljósi þessa má sjá að örðugt er að koma við félagslegri aðstoð af svipuðum toga og nokkrum lánaflokkum Byggingarsjóðs ríkisins er ætlað að veita.`` Að síðustu segir: ,,Þar má nefna sérstök lán til einstaklinga með sérþarfir og lán til byggingar leiguíbúða og heimila fyrir aldraða.``
Ljóst má vera af þessu að þrýstingur á félagslega kerfið eykst mjög og kemur þar fleira til. Til að fá húsbréf verður að fara fram greiðslumat og komast alls ekki allir húsbyggjendur inn í greiðslumatið.
Einnig segir í umræddri skýrslu að veðsetningarreglur í húsbréfakerfinu mæli fyrir um að húseignir séu metnar á markaðsverði en ekki út frá byggingarkostnaði. Svo segir: ,,Að jafnaði er markaðsverð íbúða á höfuðborgarsvæðinu mun hærra en á landsbyggðinni. Af þessum sökum má ætla að lánafyrirgreiðsla í húsbréfakerfinu til nýbygginga á svæðum þar sem fasteignaverð er lágt verði að jafnaði minni en á höfuðborgarsvæðinu.``
Þetta er eitt af því sem á að létta undir í byggðamálum en ég ætla ekki að endurtaka mikið úr þeirri umræðu. Við eigum smástubb eftir af henni því að umræðum um byggðamál er ekki lokið á hv. Alþingi svo að það gefst tækifæri til þess síðar að fara nánar út í byggðaþáttinn í málinu.
Síðan segir: ,,Markaðsverð íbúða sem umsækjendur eiga fyrir vegur þungt í greiðslumati viðkomandi. Greiðslugeta manna sem eiga fasteignir á svæðum þar sem markaðsverð íbúða er hátt er því að jafnaði metin hærri en þeirra sem eiga fasteignir á svæðum þar sem fasteignaverð er lágt.`` Þetta styður einnig það sem ég sagði áðan að auðvitað mun þrýstingur aukast á félagslega kerfið, enda hefur það verið þróunin að út um landsbyggðina er aðallega byggt í félagslega kerfinu. Með þessu er því verið að ýta stórum byrðum yfir á sveitarfélögin. Þess vegna vil ég vita hvort fram hefur farið eitthvert mat á áhrifum þessa.
En hvernig skyldi húsbréfakerfið hafa virkað síðan það komst í gang af fullum krafti, sem má segja að sé nú og hafi skeð fyrr en við framsóknarmenn ætluðumst til í upphafi þegar við tókum þátt í að koma kerfinu á? Það var umdeilt í okkar þingflokki að gera það á
sínum tíma. Hæstv. félmrh. er það áreiðanlega í fersku minni. Við gengum til samkomulags um kerfið. Við vorum þar með vissa fyrirvara --- og vil ég nú vitna í bókun frá 13. mars 1989 þegar þingflokkurinn setti fram fyrirvara í þessum efnum þegar kerfið var að fara af stað. Fyrirvarar okkar voru þessir:
Kerfið næði aðeins til eldri íbúða fyrsta árið. Vextir yrðu þeir sömu og af spariskírteinum ríkissjóðs og skattaleg meðferð sú sama. Þeir sem væru í biðröð gengju fyrir, a.m.k. til bráðabirgða í sex mánuði. Húsbréfadeildin yrði í Húsnæðisstofnuninni. Tilraunin yrði endurmetin að tveimur árum liðnum. Kaupskylda lífeyrissjóðanna yrði óbreytt en heimilt yrði að verja allt að 10% upphæðarinnar til kaupa á húsbréfum. Þetta ákvæði yrði endurskoðað að sex árum liðnum.
Við vildum fara varlega af stað og þróa kerfið við hliðina á kerfinu frá 1986. En frá upphafi var gífurlegt áhugamál hæstv. félmrh. að loka því kerfi og er enn. Sú barátta stendur enn þá. Og nú er hún að beygja Sjálfstfl. í þessu máli Eins og ég kem að á eftir voru þeir ekki á sama máli þegar þessi mál voru til umræðu á síðasta ári og því næstsíðasta. En þannig er ástandið í húsbréfakerfinu núna að ávöxtunarkrafa bréfanna er 8,4% samkvæmt nýjum upplýsingum og afföll eru um 20% og þau hafa farið enn þá hærra. Samt eru þau ekki í hámarki þessa stundina. En þetta er dýrt kerfi og þetta er markaðskerfi jafnvel þó að lánin séu til 25 ára og séu til lengri tíma en þau skammtímalán sem menn taka til þess að koma sér upp húsnæði. Aðalrökstuðningurinn hjá hæstv. félmrh. var að húsbréfin kæmu í stað skammtímalána sem menn tækju til þess að koma sér upp húsnæði. Hins vegar datt engum í hug að afföllin á þessum bréfum yrðu eins mikil og nú er raunin á.
Hæstv. landbrh. Halldór Blöndal tók þessi mál til umræðu í Ed. Alþingis 15. mars 1991 og sagði m.a., með leyfi hæstv. forseta: ,,Það er alveg ljóst að það er miklu léttara að borga 3,5% vexti en 7,7. Það er auðveldara að borga lán upp á 40 árum en 25. Það skilja allir menn.`` Þarna er hæstv. landbrh. að bera saman þessi tvö kerfi, en samkvæmt þessu frv. er verið að leggja kerfið frá 1986 niður. Og hann segir, væntanlega við hæstv. félmrh.: ,,Ég vona að við eigum ekki oftar eftir að þrátta um þetta, ég og húsnæðisráðherrann. Við höfum gert það áður. Það hefur komið fyrir áður að ráðherra hefur reynt að halda því fram, bæði í fjölmiðlum og á Alþingi, að 7,7 sé lægri tala en 3,5.`` En það er greinilegt að hæstv. félmrh. er búinn að beygja hæstv. landbrh. í þessum málum og er hann orðinn ljúfur eins og lamb í höndunum á henni af þessum sökum.
Ég ætla ekki að hafa mjög mörg orð enn um þetta. Stefna okkar framsóknarmanna í þessum málum var og er sú að viðhalda húsnæðiskerfinu frá 1986 fyrir fólk sem kaupir sína fyrstu íbúð en aðrir geti síðan spreytt sig á húsbréfakerfinu þegar þeim hefur vaxið fiskur um hrygg og þurfa að skipta um íbúðir. Þetta er grundvallarstefna flokks okkar í húsnæðismálum og hún hefur ekkert breyst. Þess vegna erum við á móti þessu ákvæði í frv. til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum.
Þegar frv. til laga um Húsnæðisstofnun ríkisins var rætt og afgreitt á sl. vori rétt fyrir þinglok skrifaði ég undir álit 1. minni hluta félmn. með fyrirvara og gerði grein fyrir honum í umræðum. Ég vil lesa þennan fyrirvara, með leyfi hæstv. forseta, og hann er svohljóðandi: ,, . . . ég er andvígur því að leggja niður húsnæðislánakerfið frá 1986 og vísa í ályktun flokksþings Framsfl. um að það kerfi verði við lýði áfram og nýtist þeim sem festa kaup á sinni fyrstu íbúð. Hins vegar gerir frv. ráð fyrir að tekið verði til við afgreislu þeirra lána, sem lánsloforð eru þegar fyrir um, úr Byggingarsjóði ríkisins og eyðir það óvissu um þann hóp lántakenda svo framarlega sem fjármögnun er tryggð. Ég mun ekki spilla fyrir því samkomulagi um afgreiðslu mála hér á síðustu klukkustundum þingsins með því að leggjast gegn frv. eða styðja á því breytingar. En ég lýsi því yfir að ég tel
nauðsynlegt að setja þessi mál í gagngera endurskoðun með það að markmiði að taka upp lán úr Byggingarsjóði ríkisins fyrir þá sem kaupa sína fyrstu íbúð. Þennan lánaflokk er hægt að taka upp á grundvelli síðustu mgr. 3. gr. frv. Slík endurskoðun þarf að fara fram í samráði við aðila vinnumarkaðarins sem hafa lagt húsnæðiskerfinu til fjármagn í gegnum lífeyrissjóðakerfið. Þetta vildi ég láta koma fram við 2. umr. málsins.``
Ég get í sjálfu sér endurtekið þennan fyrirvara og ég vil bæta því við að auðvitað er nauðsynlegt ef hæstv. ríkisstjórn vill enn þá hræra í þessum málum að hafa líka samráð um það við sveitarfélögin í landinu. Það samráð hefur ekkert verið og þar á ég við félagslega húsnæðiskerfið.
Þegar hæstv. félmrh. var í fyrri ríkisstjórn skipaði hann nefnd til þess að endurskoða lög um félagslega húsnæðiskerfið. Ég átti m.a. sæti í þeirri nefnd. Þar voru fulltrúar sveitarfélaganna. Ágætt samkomulag tókst í þeirri nefnd um lagfæringar á kerfinu og ég vildi vona, af því að ég veit að hæstv. félmrh. er ekki þeirrar gerðar að hún fari að reka menn úr öllum nefndum þó að stjórnarskipti séu, að hún taki þetta samráð upp á ný. Ég segi það vegna þess að ég á sæti í einni nefnd á hennar vegum sem var skipuð í tíð síðustu ríkisstjórnar og ég verð að segja það hæstv. félmrh. til hróss að hún sá enga ástæðu til þess að endurskipa nefndina þó að stjórnarskipti hefðu farið fram og ég á enn þá sæti í henni þó að hún sé kannski að hætta að starfa. En þá held ég að hæstv. félmrh. sé treystandi til þess að taka upp þetta samráð. Það er nauðsynlegt. (Gripið fram í.) Já, ég geri það og ég átti ágætt samstarf við hæstv. félmrh. á síðasta kjörtímabili og ég vona að hún láti ekki æra sig í að fara að gera alls konar aðgerðir í húsnæðismálum og öðrum viðkvæmum málum án þess að hafa um það samráð við aðila í þjóðfélaginu. Ég veit að það eru ýmsir aðrir sem ráða kannski ferðinni sem vilja ekkert samráð en ég vil hvetja til þess að samráð verði haft um félagslega húsnæðiskerfið og menn fari sér hægt í þeim málum. Menn fari sér hægt í fleiru en að gera nauðsynlegar efnahagsaðgerðir. Hæstv forsrh. talaði um það í inngangserindi sínu að það væri nauðsynlegt að fara sér hægt og rasa ekki um ráð fram í því að gera nauðsynlegar efnahagsaðgerðir fyrir atvinnulífið í landinu og sérstaklega þurfti að fara hægt í því að gera aðgerðir í skattamálum. Þar þurfti að athuga hlutina vel, sérstaklega þó að fella niður aðstöðugjaldið af atvinnulífinu og þar átti ekki að rasa um ráð fram.
Ég hóf ræðu mína með því og ég ætla að enda hana með því að í þjóðfélaginu er að skapast geigvænlegt ástand. Í fjölmiðlum í gær komu fréttir um það sem ég auðvitað vissi fyrir, um vaxandi atvinnuleysi víða um land, fjöldaatvinnuleysi. Það atvinnuleysi er m.a. vegna aflabrests. Því verður að mæta með sérstökum aðgerðum. Því verður ekki mætt með einhverjum kennisetningum og almennu snakki um almennt umhverfi atvinnulífs í landinu. Við búum við sérstakar aðstæður. Við búum við það að við erum háðir sjávarútvegi í atvinnulífi okkar. Hér er ekki gróið iðnaðarþjóðfélag enn þá og það er stundum gert grín að okkur framsóknarmönnum fyrir að við höfum bent á þetta og sagt að við skiljum ekki efnahagslögmál og teljum að vestræn efnahagslögmál gildi ekki á Íslandi. Þau geta vissulega gilt hér í mörgum greinum. En atvinnulíf okkar er öðruvísi en atvinnulíf nágranna okkar. Við komumst ekki hjá að viðurkenna það og ríkisstjórn á hverjum tíma getur ekki setið aðgerðalaus þegar mikil áföll verða í atvinnulífinu. Hún getur ekki setið og gert svokallaðar efnahagsaðgerðir einhvern tíma seint og um síðir. Það verður að bregðast við fljótt og vel.
Sennilega er hæstv. sjútvrh. sá eini sem skilur þetta því að hann hefur lagt fram tillögur en hefur fengið hinar verstu viðtökur hjá samráðherrum sínum. Þær tillögur eru ekki teknar fyrir í ríkisstjórninni. Hæstv. fjmrh. fer í Morgunblaðið og segir að þessar tillögur séu þjófstart. Þetta eru fádæma undarleg vinnubrögð og alveg einsdæmi og það er mikil
lífsreynsla að horfa upp á þetta. Það er eins og hæstv. ríkisstjórn eða forusta hennar, ef einstakir ráðherrar eru undanskildir, hafi enga hugmynd um hvernig ástandið er í landinu, hafi enga hugmynd um hvernig atvinnulífið er saman sett, hafi enga hugmynd um að það fiskast ekki og það sé bara sukk og svínarí og sukk forráðamanna fyrirtækja sem veldur erfiðleikum hjá þeim. Auðvitað eiga fyrirtæki í erfiðleikum þegar engin loðna er, þegar engin síld er og þegar aflaheimildir eru skornar niður um 25% sem er nauðsynlegt, en það er svo mikið fiskileysi víða að þetta er ekki spurning um kvóta heldur að ná fiskinum á land. Síðan koma forráðamenn ríkisstjórnarinnar og hæstv. forsrh. hér upp og segja að nú verði að fara hægt, nú liggi ekkert á. Ég vona að grandvarir menn gangi fram fyrir skjöldu í stjórnarliðinu og komi viti fyrir forustu ríkisstjórnarinnar í þessum efnum.