Virðulegi forseti. Hér í upphafi ætla ég að byrja á því að mæla fyrir brtt. sem er á þskj. 307 við frv. til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum 1992. Flutningsmenn ásamt þeim sem hér stendur á tillögu þessari eru hv. þm. Svavar Gestsson, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og Ingibjörg Pálmadóttir. Tillagan hljóðar svo, með leyfi forseta:
,,Við 17. gr. Á eftir 3. tölul. 1. mgr. bætist við nýr töluliður svohljóðandi: Heimilt er að greiða allt að 50% kostnaðar við tannréttingar hjá börnum og unglingum 16 ára og yngri samkvæmt reglum sem ráðherra setur að fengnum tillögum tryggingaráðs. Því aðeins kemur til greiðslna samkvæmt þessum tölulið að fyrir liggi sérstök umsókn sem útfyllt er af viðkomandi tannlækni samkvæmt ósk Tryggingastofnunar og samþykki sjúkratrygginga.``
Hv. heilbr.- og trn. fékk bandorminn margumrædda til umsagnar og þær greinar sem sneru sérstaklega að heilbrigðis- og tryggingamálum, sendan frá efh.- og viðskn. Þar voru margar mjög víðtækar breytingar sem til stóð að gera á almannatryggingalögum. Með góðum vilja og samstarfi í nefndinni, sem ég vil þakka hv. formanni nefndarinnar fyrir, tókst að ná mjög víðtæku samkomulagi um breytingar á lagafrv. og senda þær til efh.- og viðskn. sem ég sé í brtt. hennar að hafa náð inn í þingsalinn aftur til 2. umr. Ég ætla ekki að gera þær brtt. að umræðuefni hér og nú svona í upphafi, heldur gera frekar grein fyrir þessari brtt. sem ég er hér að mæla fyrir. En ég vil þó, af því ég var búinn að þakka
hv. formanni heilbr.- og trn. fyrir gott samstarf, þakka auðvitað öðrum nefndarmönnum bæði í meiri hluta og minni hluta fyrir gott samstarf í nefndinni. Það er dálítið merkilegt að við flest þau mál sem nefndin hefur fengið til umfjöllunar í haust og hafa komið aftur til 2. umr. hefur nefndin gert mjög víðtækar breytingar og í raun og veru umbylt þeim þannig að þau eru þegar þau koma hingað inn til 2. umr., flutt af nefndinni og ekki lengur stjfrv. En því miður náðist ekki samkomulag í nefndinni um tannréttingarnar, og því er þessi brtt. á þskj. 307 flutt af okkur minni hlutanum í heilbr.- og trn.
Síðan í desember 1989 hafa staðið yfir miklar deilur við tannréttingasérfræðinga. Þær deilur enduðu með því að þegar samkomulag hafði tekist á milli Tryggingastofnunar ríkisins og Tannlæknafélags Íslands sögðu 12 tannréttingasérfræðingar sig undan þeim samningi og þar af leiðandi gátu þeir sem þeirra þjónustu nutu ekki fengið endurgreiddan þann kostnað sem þeir höfðu af tannréttingaþjónustunni.
Fyrri heilbrrh. átti í hörkulegum deilum við þessa aðila sem og núv. heilbrrh. og það sem verst er auðvitað í þessu er að núv. hæstv. heilbrrh. hefur gefist upp. Hann hefur gefist upp í þessari baráttu og uppgjöfin lýsir sér í því að hann leggur til í þessu frv. um ráðstafanir í ríkisfjármálum fyrir árið 1992 að hætt verði að greiða fyrir allar tannréttingar. Allar tannréttingar verði teknar út úr almannatryggingalögunum og einstaklingarnir þurfi að öllu leyti að bera þann kostnað sjálfir sem af því hlýst.
Nú ber að líta á það að tannréttingar geta verið afskaplega mikilvægar fyrir þá sem á þeim þurfa að halda. Þær eru kannski ekki misnotaðar en það er tilhneiging hjá tannréttingasérfræðingum hér á landi að rétta tennur í hverjum einasta einstakling. Þar er auðvitað of langt gengið. Hins vegar voru uppi hugmyndir um það og vilji Alþingis kom skýrt fram í lögum sem samþykkt voru hér í desember 1989 að það átti að flokka þessar tannréttingar eftir mikilvægi. Tryggingarnar áttu að endurgreiða einstaklingunum í hlutfalli við það mikilvægi sem tryggingatannlæknir hafði lagt á tannskekkjuna og endurgreiðslan átti að vera í samræmi við það.
Nú er frá þessu horfið og tannréttingarnar algerlega teknar út úr almannatryggingalöggjöfinni. Þetta finnst okkur vera uppgjöf. Uppgjöfin lýsir sér í því að nú á að láta fólkið borga. Það finnst okkur vera hart að velta þannig uppgjöf ráðherrans í þessari deilu yfir á einstaklingana í stórkostlega auknum útgjöldum sem eru á ári hverju ekki undir 150 millj. kr. í heild. Af því að ekki náðist samkomulag í heilbr.- og trn. um að þetta ákvæði kæmi inn í brtt. nefndarinnar í heild flytur minni hlutinn þessa brtt. sem ég tel mig hafa mælt fyrir. Fjárlögin og þessar ráðstafanir í ríkisfjármálum sem hér eru til umræðu eru að mati ríkisstjórnarinnar, og það hefur margoft komið fram bæði hjá hæstv. forsrh. og hæstv. fjmrh., grunnplöggin og grunnatriðin í efnahagsstjórninni í landinu. Þegar rætt er um að grípa þurfi til sérstakra efnahagsaðgerða er því oftast borið við af hálfu þessara hæstv. ráðherra að engra sérstakra aðgerða sé þörf heldur verði grundvöllurinn að efnahagsaðgerðunum lagður sérstaklega í fjárlagafrv. Þetta er auðvitað rétt að því leyti og svo langt sem það nær.
Hæstv. ráðherrar hafa sagt að þetta frv. eigi að tryggja stöðugleika. Það eigi að tryggja jafnvægi í efnahagsmálum, það eigi að tryggja fulla atvinnu fyrir fólkið í landinu og það eigi að bæta starfsskilyrði atvinnulífsins. Hvernig birtist þetta frv., fjárlagafrv. og þessi bandormur sem hér er? Er hann í raun og veru í samræmi við þau fyrirheit og nær hann þeim markmiðum sem í fjárlagafrv. og þessu fylgifrv., sem með því er, er haldið fram? Nást þau markmið sem þarna er haldið fram? Ég segi hiklaust nei.
Gagnvart atvinnuvegunum heldur ríkisstjórnin þeirri stefnu sem hefur svo glögglega birst og er yfirlýst stefna hennar. Það er gjaldþrotastefna þar sem stefnt er að því að fækka fyrirtækjum, fækka atvinnutækifærum og ná þannig betri stjórn á efnahagsmálunum og atvinnumálunum með því að stýra með atvinnuleysi. Þetta er auðvitað leið til að halda niðri kjörum. Það er náttúrlega megintilgangurinn og þannig er sjónarspilið sett upp í dag. Í kjaramálum er síðan sagt: Okkur kemur þetta ekkert við. Það erum ekki við sem eigum að semja um kjörin, það eru aðilar vinnumarkaðarins. Okkur kemur ekkert við um hvað þið semjið. Í ríkisfjármálunum, þar sem bandormurinn skiptir höfuðmáli að mati ríkisstjórnarinnar og fjárlagafrv., er grunntónninn að skattleggja eigi sjúklingana og gefa banka en bara þeim sem eiga peninga. Af því að hæstv. félmrh. hefur svo margoft ítrekað það að undanförnu og taldi sig hafa náð alveg tímamótasamningum við hæstv. forsrh., þegar verið var að ganga frá þessu fjárlagafrv., um að í fjárlögunum þegar þau yrðu endanlega samþykkt frá Alþingi yrðu mjög miklar tekjujöfnunaraðgerðir. Þrátt fyrir ítrekaðar spurningar margra þingmanna úr þessum ræðustól til hæstv. félmrh. um hvar í fjárlagafrv. eða í þessu fylgifrv. um ráðstafanir í ríkisfjármálum sé að finna þessar kjarajöfnunaraðgerðir hafa því miður engin svör borist. Einfaldlega vegna þess að það er ekkert í þessu fjárlagafrv. sem er til kjarajöfnunar heldur hið gagnstæða. Það er ekkert í þessu fjárlagafrv. sem tryggir stöðugleika, sem tryggir jafnvægi, sem tryggir atvinnu. Það er ekkert í því sem gefur tilefni til að vextir muni lækka á næstunni. Það er ekkert í því sem tryggir starfsskilyrði atvinnulífsins. Niðurstaðan verður auðvitað sú að í hefðbundinni skýrslu Ríkisendurskoðunar í september á næsta ári um framkvæmd fjárlaga fyrir árið 1992 verður halli fjárlaga ekki 4 milljarðar, hann verður 8 milljarðar. Lántökurnar verða langt umfram innheimtu á ríkisskuldabréfum. Aðhaldsaðgerðirnar sem grípa átti til í ráðuneytunum til að spara 1.500 millj. munu allar hafa brugðist eða að langstærstum hluta til. Þetta verður því miður niðurstaðan af þessu stórmerkilega frjárlagafrv., sem hæstv. ráðherrar hafa haldið fram, og þessum bandormi, sem hér fylgir með, til að tryggja það --- eða er tilraun til að tryggja það að fjárlögin standist. Því miður mun ekkert af því sem ríkisstjórnin hafði að markmiði takast.
Í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins í byrjun júní á þessu ári var því haldið fram að prófsteinninn á þessa ríkisstjórn væri það hvernig henni tækist til í fjárlagagerðinni. Prófsteinninn væri fjárlagafrv. sem lagt yrði fram á fyrstu dögum þingsins, í byrjun október. Þá spyr maður sig auðvitað þegar maður lítur yfir hvaða væntingar Morgunblaðið hafi gert sér um hvernig þetta fjárlagafrv. liti út. Það hafði gert sér væntingar um að það yrði veruleg uppstokkun á ýmsum sviðum. Það yrðu grundvallarbreytingar, eins og þeir orðuðu það í Reykjavíkurbréfinu. Að þessi ríkisstjórn yrði ekki bara eins og ríkisstjórnir undanfarinna ára, einhver afgreiðsluríkisstjórn, þetta yrði alvöruríkisstjórn eins og viðreisnarstjórnin gamla hafði verið. ( Gripið fram í: Að þeirra sögn.) Að þeirra sögn. Síðan kemur þetta fjárlagafrv. hér í þingið og hvað er í því? Það er auðvitað halli upp á 4 milljarða tæpa. ( Gripið fram í: Fjöldaatvinnuleysi.) Það er fjöldaatvinnuleysi, það er óstöðugleiki og það er ekkert af því sem Morgunblaðið gerði sér væntingar um að yrði í þessu fjárlagafrv., það er ekkert af því. Enn þá er verið að klípa af fjárfestingunni, enn þá er verið að klípa af viðhaldinu, enn þá er verið með flata niðurskurðinn. Það eru öll sömu gömlu úrræðin og fyrri ríkisstjórnir hafa verið með við fjárlagagerðina. ( Gripið fram í: Framsóknarríkisstjórnirnar.) Framsóknarríkisstjórnirnar, sjálfstæðisríkisstjórnirnar, en kratarnir hafa hangið aftan í og verið með og þeir hanga enn þá aftan í og hafa lítið til málanna að leggja. ( Gripið fram í: Þeir þora ekki að hreyfa sig núna.) Staðreyndin er sú, og það sem er verra við þetta fjárlagafrv. en mörg þau fyrri, að nú þegar ekki eru nema kannski tveir dagar eftir af þinginu hefur ríkisstjórnin enn ekki komið sér saman um grundvallaratriðin sem þurfa að vera til staðar, að tekjurnar séu tryggðar þannig að hallinn sem spáð er verði á blaði 4 milljarðar en auðvitað verður hann í raun 8 milljarðar kr.
En úrræðin eru þessi: Það er hvergi tekið á. Lagðir eru skattar á sjúklinga. Skattur á þá sjúklinga, sem sækja þjónustu sérfræðinga, og þeir þurfa að borga á árinu 1992 675 millj. kr. 675 millj. kr. munu sjúklingar þurfa að borga fyrir þjónustu sérfræðinga. Sjúklingar sem sækja heilsugæslustöðvarnar munu þurfa að borga 375 millj. kr. fyrir þá þjónustu. Skatturinn á þá sem nota lyfin sem Árni Johnsen gengur hér með um sali og gefur þingmönnum og ég þigg ekki, þakka þér fyrir hv. þm., mun verða 1 milljarður kr. sem lyfjaskatturinn einn og sér mun verða orðinn 1992. Þeir sem þurfa að nota lyf munu þurfa að borga fyrir þau 1 milljarð kr.
Uppgjöfin hjá hæstv. heilbr.- og trmrh. við tannréttingasérfræðingana mun kosta það fólk 150 millj. kr. Flati sparnaðurinn upp á 1,5 milljarða mun auðvitað ekki nást en hann mun koma við buddu launþeganna sem starfandi eru hjá ríkinu, það fólk sem er á lægstu laununum, vinnur inni á sjúkrahúsunum, inni á hjúkrunarheimilunum, ræstingarkonurnar á sjúkrahúsunum. Það er þetta fólk sem verður fyrir niðurskurði. Þannig verður reynt að ná þessum 1,5 milljörðum króna í flötum niðurskurði. Gamla fólkið sem rekið verður út af hjúkrunarheimilunum og spítölunum á miðju sumri þegar deildunum verður lokað mun finna fyrir þessum flata niðurskurði.
Þessi ríkisstjórn hafði að markmiði þegar hún fór af stað að hækka ekki skatta. Nú hefur það verið viðurkennt, þó við lítum ekki á þá skatta sem ég var að lýsa hér áðan og ríkisstjórnin vill kalla þjónustugjöld, þá er lagt til á síðustu dögum þingsins að lagður verið á sérstakur nefskattur eða svokallaður lögregluskattur. Það er að sögn hæstv. dómsmrh. bein hækkun á tekjuskatti og kemur dómsmrn. ekkert við vegna þess að það er ekki verið að breyta neinni verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga í lögreglumálum. Það er bara verið að leggja skatt á sveitarfélögin sem þau síðan velta yfir á fólkið sem þar býr.
Virðulegi forseti. Ég geri mér ekki alveg grein fyrir því hvort hæstv. félmrh. er í húsinu eða ekki. Ef svo væri þá þætti mér ágætt að fá hann í salinn. ( Forseti: Ráðherrann er í húsinu.) Er hún þarna í hliðarsal? ( Gripið fram í: Hún hlustar á þig í hátölurum.) Það þykir mér afskaplega gott að heyra. ( Gripið fram í: Viltu fá hana í salinn?) Nei, ég vil ekki vera að --- ég veit að ráðherrann er lúinn. Það voru margar vökunætur hjá henni --- þannig að ég er feginn ef hún heyrir. ( Félmrh.: Ég heyri ágætlega í þingmanninum.) Það er gott að heyra. ( Gripið fram í: Þú talar skýrt.) Hún er skilningsrík þannig að ég veit hún skilur. Ég sé að hún er komin. Þakka þér fyrir, hv. þm. Össur Skarphéðinsson, að hafa náð í samflokksmann þinn í hliðarherbergi. Ég heyrði það, hæstv. ráðherra, í kvöldfréttum í kvöld að borgarstjórninn í Reykjavík, Markús Örn Antonsson, sagði okkur Reykvíkingum sem og öðrum sem á kvöldfréttirnar hlýddum að það væri ákveðið að Reykjavíkurborg ætlaði ekki að hækka útsvarið á næsta ári þrátt fyrir að borgin þyrfti auðvitað, eins og önnur sveitarfélög, að standa straum af lögregluskattinum. Það sem mér þótti slæmt að heyra og trúi varla fyrr en ég fæ það staðfest af ráðherranum á eftir, voru þau orð borgarstjórans að auðvitað kæmi ekkert á óvart þótt sveitarfélögin hér allt í kring og sveitarfélögin almennt í landinu færu þá leið að hækka útsvarið vegna þess að félmrh. hefði hvatt til þess. ( Félmrh.: Varla trúir þingmaðurinn þessu?) Ég trúi því varla upp á hæstv. félmrh. að hún hafi nokkurn tímann látið sér þetta um munn fara eða hvatt til þess arna. En ég er nokkuð efins vegna þess að ég trúi því varla að borgarstjórinn ljúgi þessu framan í alþjóð. ( ÓÞÞ: Er hugsanlegt að hann hafi átti við forsrh.?) Nei, það var alveg skýrt í hans máli að þarna átti hann við hæstv. félmrh. ( ÓÞÞ: Það skýrir málið.) Það er rétt, hv. þingmaður. En þessa spurningu vil ég bera fram við hæstv. félmrh., hvort hér sé ekki einhver misskilningur á ferð. ( Félmrh.: Svarið er nei strax.) Svarið er nei. Er ekki erfitt, hæstv. félmrh., að sitja undir slíkum ásökunum frá þeim aðilum sem eru samstarfsaðilar þínir í ríkisstjórn? ( Félmrh.: Borgarstjórinn?) Borgarstjórinn hefur verið sjálfstæðismaður fram undir þetta en það getur vel gerst að það hafi breyst á síðustu sólarhringum.
Hann hefur talist vera sjálfstæðismaður og forustumaður Sjálfstfl. í Reykjavík. ( Gripið fram í: Og forsrh.) Forsrh. núv. var áður borgarstjóri. ( StG: Og er borgarfulltrúi.) Er borgarfulltrúi. Það er rétt hjá hv. þm. Stefáni Guðmundssyni, hann er enn þá borgarfulltrúi. Það væri nú fróðlegt að vita hvernig hann mætir á þeim vettvangi. (Gripið fram í.) Hann væri betur geymdur þar, hv. þm. Össur Skarphéðinsson.
Virðulegur forseti. Ég ætla ekki að bera fram fleiri spurningar við hæstv. félmrh. og mín vegna má ráðherrann fara hér í hliðarsalinn. En þá ætla ég aðeins, virðulegur forseti, að fara ofan í brtt. og ætla einvörðungu, til að spara tíma í umræðunni, að halda mig við þau atriði brtt. frá meiri hluta efh.- og viðskn. sem snúa að heilbrigðis- og tryggingamálum.
Í 5. lið þessarar brtt., sem liggur fyrir hér, og er við 16. gr., er verður 14. gr., stendur:
,,a. Orðin ,,Heimilt er að ákveða með reglugerð að gjaldið skuli vera hlutfallsgjald`` í a-lið greinarinnar falli brott.
b. Orðin ,,og er heimilt að hafa gjaldið hlutfallsgjald`` í b- og c-lið greinarinnar falli brott.
c. Á eftir 1. málslið d-liðar greinarinnar komi nýr málsliður, svohljóðandi: Ráðherra er með reglugerð heimilt að ákveða að gjald skv. a-, b-, c- og d-lið skuli vera hlutfallsgjald og tiltaka hámark þess gjalds sem sjúklingi ber að greiða.``
Þarna er lögð til mjög veigamikil breyting á þeim hugmyndum sem fram komu í upphaflega frv. Ég lýsti því við 1. umr. að ég tæki undir það að breyta þessu fyrirkomulagi á hlutfallsgjaldi sjúklinga í endurgreiðslum til sérfræðinga, lyfsala og almennra lækna úr föstu gjaldi yfir í hlutfallsgjald til auka kostnaðarmeðvitundina eins og þessi ríkisstjórn leggur höfuðáherslu á. En til þess að hægt sé að standa að slíkri breytingu er nauðsynlegt að svokallað þak komi á þessar greiðslur. Að ráðherra hafi ótvíræða heimild til að tiltaka í reglugerð að á hverju 12 mánaða tímabili skuli enginn einstaklingur greiða meira en tiltekna upphæð sem ákveðin er í reglugerðinni.
Þetta var till. hv. heilbr.- og trn. og um hana var alger samstaða. Ég fagna því að hv. efh.- og viðskn. skuli hafa tekið hana hér upp óbreytta og komið henni inn í brtt. í þinginu.
Við 17. gr., er verður 15. gr., 1. og 2. tölul. 1. mgr. eru líka gerðar verulegar breytingar. Þegar frv. kom hér fyrst fram var gert ráð fyrir því að allar tannréttingar féllu út og því miður náðist ekki samkomulag um að koma þeim aftur inn. Því höfum við minnihlutamenn í heilbr.- og trn., eins og ég lýsti áðan flutt brtt. varðandi tannréttingar. Það var einnig gert ráð fyrir því að varðandi skólatannlækningar að sá hluti þeirra sem hefur verið hjá almennum tannlæknum skyldi færður yfir til skólatannlækna. Ég ætlaði reyndar ekki að trúa mínum eigin augum þegar ég las þetta frv. í upphafi eftir að hafa sinnt þessum málaflokki nokkuð á meðan ég starfaði í heilbr.- og trmrn. og eftir að hafa átt nokkur samskipti við íhaldið hér í Reykjavík um þessa hluti. Gerðar voru nokkrar tilraunir til þess að koma þar á valfrelsi, að menn gætu valið að fara til almennra tannlækna og til skólatannlækna. Menn vildu draga úr því að fólk sækti til hinna almennu tannlækna vegna þess að þeir hafa talið, þótt nokkur ágreiningur sé um það, að sú þjónusta sé miklu dýrari.
Þegar þetta frv. hins vegar birtist í upphafi var algerlega girt fyrir að fólk gæti sótt neitt annað en til skólatannlækna. Á þessu var gerð breyting í meðförum heilbr.- og trn. og um leið var hlutur þeirra sem þjónustunnar njóta í skólatannlækningunum, og það er nýmæli, hækkaður úr 10% í 15% þannig að greiðsluþátttaka almannatrygginga samkvæmt brtt. eins og hún liggur núna fyrir er 85% en var í upphaflegu frv. 90%. Af hverju skyldi minni hlutinn í hv. heilbr.- og trn. hafa staðið að slíkri breytingu? Af þeirri ástæðu að það náðist inn mjög merkilegt ákvæði í þetta frv. sem er að öll fyrirbyggjandi þjónusta, þ.e. tannfræðslan, tannhreinsun, flúorvernd tanna og skorufyllur, yrði ókeypis. Þetta eru allt þættir sem eru gríðarlega kostnaðarsamir, skipta tugum ef ekki hundruðum milljóna, gætu verið á bilinu 120--150 millj. kr. Það var ákveðið og ég sé að það birtist hér í brtt. efh.- og viðskn. að þessir hlutir skyldu verða gjaldfríir. Fyrirkomulagið hefur verið þannig að börn yngri en 5 ára hafa fengið endurgreitt 75% af þessum kostnaði en börn á aldrinum 6--15 ára hafa fengið allar tannlækningar ókeypis. Nú er sú breyting gerð á að allir 15 ára og yngri skulu greiða 15%, kostnaðarhluturinn skuli verða 15% og gildir þá einu hver aldurinn er. Það er auðvitað nokkuð erfitt þegar slíkar breytingar eru gerðar og samkomulagið er að því leyti ekki alveg eins og minni hlutinn hefði helst kosið en sættir sig þó við og ég trúi að hann muni styðja þessa brtt. í atkvæðagreiðslu. Ekki er endilega víst að þeir einstaklingar sem óska að sækja til almennra tannlækna fái greitt til baka 85% af þeim kostnaði er þeir verða leggja út fyrir hjá almennum tannlæknum heldur verði þeim endurgreidd 85% af kostnaði samkvæmt gjaldskrá sem gert er ráð fyrir að hæstv. heilbr.- og trmrh. setji. Ástæðan er sú að talið er að þjónusta skólatannlækna sé ódýrari en þjónusta almennra tannlækna. Staðreyndin er hins vegar sú að um þetta eru mjög skiptar skoðanir og mér finnst alveg nauðsynlegt, virðulegur forseti, að í umræðunni komi fram sjónarmið Tannlæknafélags Íslands, athugasemdir sem þeir hafa sent hv. heilbr.- og trn. og hv. efh.- og viðskn. Í bréfi sem þeir rituðu þingmönnum þessara nefnda 9. des. 1991 byrja þeir á að taka fram að þeir geti stutt aukna kostnaðarhlutdeild einstaklinganna í þessari þjónustu. Þeir lýsa yfir stuðningi við 90% regluna, sem þarna hafði verið mótuð, og segja að kostnaðarhlutdeild sjúklinganna gæti hugsanlega verið meiri. Þar segir, með leyfi forseta, þegar þessu sleppir í bréfinu:
,,Því miður eru önnur atriði frv. ekki eins skynsamleg. Þar er ætlunin að breyta lögum almannatrygginga þannig að einungis skuli endurgreitt fari tannlækningar skólabarna fram á ríkisreknum tannlækningastofum. Embættismenn trúa því að rekstur skólatannlækninga sé hagkvæmari en rekstur sjálfstætt starfandi tannlækna. Heilbrigðisráð Reykjavíkurborgar hefur þó ekki getað fært sönnur á að svo sé. Það er rétt að hafa í huga að í stofnunum þar sem samsíða er rekin margs konar starfsemi hefur löngum gengið treglega að deila af viti ýmsum sameiginlegum kostnaðarliðum við uppgjör. Oft er þar einfaldleikanum sleppt.``
Síðan gera þeir nokkurn samanburð á þessum kostnaði og raunar fullyrða að þær upplýsingar sem nefndin hafði með höndum séu kolrangar. Þeir vitna í upplýsingar í bréfi, sem berst daginn eftir, frá tryggingatannlækni, Magnúsi R. Gíslasyni. Þeir segja að hann hafi sent frá sér fyrir nokkru síðan allt aðra mynd af því hversu stór hópur sæki almennar tannlækningar og hversu stór hópur sæki til skólatannlækna. Niðurstaðan af þessu öllu, þegar upp var staðið, má eiginlega segja að hafi verið sú að nefndarmenn hafi ekki með nokkru móti getað áttað sig á því hvað var rétt og hvað var rangt. Því verður að viðurkennast, virðulegur forseti, að þessi reglugerð, sem gert er ráð fyrir að hæstv. heilbr.- og trmrh. setji sem verðskrá fyrir þjónustu almennra tannlækna og um endurgreiðslur fyrir tannlækningar skólabarna, er á mjög veikum grunni reist. Í raun er hörmulegt til þess að vita að ekki skuli liggja fyrir frekari upplýsingar en raun ber vitni um hvernig þessi þjónusta er veitt og hve margir sækja hana.
Eins og ég sagði áðan þá kom mér mjög á óvart þegar ég sá það í frv. hvaða leið átti að fara í þessum tannlæknamálum. Það kom mér á óvart vegna þess að ég hef staðið í þeirri meiningu að Sjálfstfl. gæti ekki með nokkru móti sætt sig við að færa alla tannlæknaþjónustuna við skólabörn frá hinum sjálfstætt starfandi tannlæknum út í bæ inn á ríkisreknar skólatannlæknastofur. (Gripið fram í.) Það kom auðvitað fleirum en mér á óvart.
Í Dagblaðinu í síðustu viku skrifar Börkur Thoroddsen, sjálfstætt starfandi tannlæknir í Reykjavík, fyrrv. formaður Tannlæknafélags Íslands, grein sem hann kallar ,,Miðstýring og forsjárhyggja`` og, með leyfi virðulegs forseta, verð ég að fá að grípa niður í greinina á einum stað. Hún ber millifyrirsögnina Seinheppnir þingmenn.
,,Það er ótrúlegt að Davíð Oddsson, formaður Sjálfstfl., flokks einstaklingsfrelsis og frjálshyggju, skuli mæla fyrir slíkum tillögum á Alþingi. Það er alveg makalaust hvað þingmenn þessa flokks geta verið seinheppnir að þurfa að éta ofan í sig hvert kosningaloforðið eftir annað. Aukin ríkisumsvif voru svo sannarlega ekki á stefnuskrá Sjálfstfl. fyrir kosningar.``
Auðséð er þessi ágæti maður hefur orðið fyrir miklum vonbrigðum. Það skyldi þó ekki vera að þessi virðulegi tannlæknir hér í Reykjavík, fyrrv. formaður Tannlæknafélags Íslands, hafi, eins og mjög margir aðrir í alþingiskosningunum í vor, haldið að eitthvað stæði að baki þeim loforðum sem Sjálfstfl. gaf í kosningabaráttunni. Hann hafi haldið að það væri eitthvað bitastætt í því að flokkurinn kæmist í ríkisstjórn og hægt væri að treysta loforðum þeim sem þá voru gefin. Þetta kemur okkur auðvitað ekki á óvart sem erum á Alþingi og höfum fylgst með umræðunni undanfarna daga en ekki veit ég hvert sálarástand þessa ágæta tannlæknis væri hefði hann fylgst með umræðunni að undanförnu þegar Sjálfstfl. hefur snúist við í hverju einasta máli, flutt óbreyttar tillögur fyrri ríkisstjórnar, allar skattatillögurnar. Ég ætla ekki að eyða tímanum, virðulegi forseti, í það að telja þær allar upp, það er búið að gera það svo oft. Þetta er bara eitt dæmi um að það stendur ekkert að baki því sem þessi flokkur lofaði fyrir síðustu kosningar og ég tala nú ekki um Alþfl. Ég ætla þó af því að ég er farinn að ræða þetta að minnast hér á nokkur atriði.
Það man kannski enginn hverju hann lofaði fyrir kosningar en ég hygg að margir muni þegar hæstv. utanrrh. stóð bísperrtur fyrir framan sjónvarpsmyndavélarnar og var að réttlæta fyrir þjóðinni hvers vegna hann hefði farið í þessa ríkisstjórn með Sjálfstfl. Það var vegna hins sterka þingmeirihluta sem ríkisstjórnin varð að hafa á Alþingi á þessum erfiðu tímum. Svo kom í ljós á Alþingi í síðustu viku að megingrein fjárlagafrv. var samþykkt með minni hluta atkvæða. Þetta var nú þessi sterki þingmeirihluti sem hæstv. utanrrh. hafði valið sér að starfa með ásamt hæstv. forsrh. Davíð Oddssyni.
Í landbúnaðarmálum ætluðu þeir skólabræður og vinir, hæstv. landbrh. og hæstv. utanrrh., að standa í haust yfir fjöldagröfum þegar átti að drepa sauðfé í stórum stíl og draga stórkostlega úr útgjöldum til landbúnaðarmála. Sem betur fer hefur hæstv. utanrrh. ekki tekist þessi fyrirætlun sín en það eru auðvitað jafnmikil vonbrigði fyrir hann eins og flest annað sem stóð til að gera. (Gripið fram í.) Það virðist vera því þetta er bara upphafið á upptalningunni sem ég ætla hér að fara yfir.
Í sjávarútvegsmálunum átti að bylta kerfinu, skapa nýja sjávarútvegsstefnu þar sem gjaldtakan og skattlagningin fyrir veiðileyfið átti að vera aðalsmerkið. Komið hefur í ljós að hæstv. sjútvrh. mun aldrei nokkurn tíma koma slíkri stefnu í framkvæmd og ekkert skref í þá átt mun verða stigið í tíð þessarar ríkisstjórnar.
Í fjórða lagi átti að gera stórsamning um álver í kjördæmi hæstv. iðnrh. Þá var auðvitað ekki hægt, eins og ráðherrann sagði, að treysta á einhverja hjörleifa með nauman þingmeirihluta. Það þurfti ekki að treysta á neinn í þeim efnum því að ráðherra klúðraði samningunum algerlega sjálfur. Aðaltrompið var samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið og þar var ekki heldur hægt að treysta á neina hjörleifa og allir þekkja þá sögu og sennilega verður aldrei af þeim samningi. Allt það sem hæstv. utanrrh. var að réttlæta til að mynda þessa ríkisstjórn hefur ekki og mun aldrei nokkurn tíma verða að veruleika.
Virðulegi forseti. Þá þarf ég að minnast á nokkur atriði sem ekki eru beinlínis í brtt.
efh.- og viðskn. heldur snerta frv. eins og það var lagt fyrir þingið í upphafi. Þá er það fyrst lyfjakostnaðurinn. Það er kannski sá málaflokkur þar sem einna skýrast kemur í ljós sá grundvallarmunur sem er á stefnu þessarar ríkisstjórnar og stefnu fyrri ríkisstjórnar. Eins og ég lýsti áðan mun á árinu 1992 vera ætlast til þess, af hæstv. heilbr.- og trmrh., að þeir sem þurfa að nota lyf muni borga 1 milljarð kr. eða um 25% af öllum lyfjakostnaði í landinu. Fyrri ríkisstjórn og fyrri heilbrrh. lagði höfuðáherslu á að breyta skipulagi lyfjamálanna, lækka álagninguna í smásölunni, lækka álagninguna í heildsölunni, láta stóru apótekin veita afslátt til Tryggingastofnunar ríkisins og koma uppp svokölluðum bestukaupalista þar sem læknar ávísuðu á ódýrustu lyfin. Allt þetta var gert. Í tíð fyrrv. heilbrrh. var álagningin lækkuð úr 68% í smásölu niður í 59%. Í heildsölu var hún lækkuð úr 17% niður í 13,5%. Stóru apótekin veittu afslátt er nam 80 millj. kr. á ári. Bestukaupalistinn skilaði árangri. Sparnaður af þessu á einu ári var 350--400 millj. kr. Hefðu menn haldið áfram á sömu braut og farið með álagninguna úr 59% niður í 40% og heildsöluálagninguna úr 13,5% niður í 10% hefðu sparast 533 millj. Þetta treysti hæstv. heilbr.- og trmrh. sér ekki til að gera. Þetta treysti ríkisstjórnin sér ekki til að gera. En hún treysti sér til þess og nú stæra menn sig af því að láta gamla fólkið, ellilífeyrisþegana, öryrkjana og barnmörgu fjölskyldurnar greiða 400 millj. kr. á hálfu ári fyrir lyfin sín. Auðvitað mátti ekki hrófla við apótekarakerfinu. Það var alveg heilagt af hálfu þessarar ríkisstjórnar. Þannig mætti auðvitða nefna mýmörg dæmi.
Heilbrrh. hefur lýst því yfir að hann hyggist flytja hér á Alþingi frv. til breytinga á lyfjalögum þar sem tekið verði á þessum skipulagsmálum. Hann fór reyndar strax í vor að lofa slíku þegar að honum var sótt út af auknum lyfjakostnaði. Það bólar ekkert á því enn og ég á eftir að sjá að hann nái einhverri samstöðu við Sjálfstfl. í þessum efnum. Þeir tala nefnilega um frjálsræðið en þeir vilja ekki sjá það. Það fyrirkomulag sem nú er á lyfjadreifingunni í landinu er þannig að ekki er hægt að hugsa sér miðstýrðara kerfi en það sem þar viðgengst og það er það kerfi sem Sjálfstfl. vill standa vörð um.
Kostnaður við sérfræðilæknishjálp er annað dæmið og skýrt dæmi um hver er munurinn á núv. ríkisstjórn og fyrri ríkisstjórn. Þá var ákveðið að brjóta upp samninginn sem var í gildi milli sérfræðinganna og Tryggingastofnunar ríkisins. Kostnaður í sérfræðilæknishjálp hafði á föstu verðlagi, ef við miðum við verðlag í júní 1990, hækkað úr 440 millj. kr. árið 1984 í 979 millj. árið 1988, tvöfaldast og rúmlega það. Hverjir skyldu hafa farið með heilbrigðis- og tryggingamálin á þessum tíma? Ég hygg að flestir muni það. Það voru tveir ráðherrar Sjálfstfl. Það var ekkert gert til að spyrna við fótum enda er staðreyndin sú að á hverjum þeim tíma sem Sjálfstfl. er í ríkisstjórn aukast ríkisútgjöldin þrátt fyrir sífelld loforð um að skera niður. En um áramótin 1988/1989 var skrifað undir nýjan samning við sérfræðinga sem gerði ráð fyrir að kostnaðurinn drægist saman um 135 millj. kr. og það tókst og á föstu verðlagi árið 1989 hafði þessi kostnaður lækkað úr 979 millj. 1988 í 844 millj. 1989 og síðan hélt hann áfram að lækka 1990 um 35 millj. kr. á milli áranna 1989 og 1990. Þetta er auðvitað hægt ef menn vilja ekki gefast upp en það er núv. ríkisstjórn er að gera. Hún gefst upp við að taka á þessum vandamálum og flytur þau yfir á fólkið sem hún vill láta borga. Og nú er meiningin sú að láta þá sem þurfa á sérfræðilæknishjálp að halda á næsta ári greiða 635 millj. kr. eða hækka komugjaldið til sérfræðings úr 900 kr. í 1.500 kr. sem er 260 millj. kr. aukning bara á milli ára.
Virðulegi forseti. Ég ætla ekki að lengja þessa umræðu. Ég veit eða ég býst við, maður veit reyndar fátt hér og ýmislegt getur gerst þannig að ég þori ekki nákvæmlega eða ætla a.m.k. ekki að hafa stór orð uppi um það, en ég býst við því að mælt verði fyrir brtt. við frv. til fjárlaga við 3. umr. á morgun og þá hef ég í huga að taka til máls um sjúkrahúsin í Reykjavík. Mér finnst ekki, virðulegur forseti, að það eigi beint við inn í þessa umræðu hér um ráðstafanir í ríkisfjármálum þannig að ég ætla að láta það bíða til 3. umr. fjárlaga.