Virðulegi forseti. Ég er kominn í ræðustól til að mæla fyrir brtt. við frv. til fjárlaga fyrir árið 1992 á þskj. 305. Einnig hef ég hugsað mér að ræða svolítið um samstarf eða sameiningu sjúkrahúsanna í Reykjavík í þessari 3. umr. við fjárlagafrv.
Virðulegi forseti, ef forseti hefði tök á því vildi ég gjarnan fá hæstv. forsrh. í salinn, sem jafnframt er borgarfulltrúi Sjálfstfl. í Reykjavík. Nú spyr ég forseta hvort hæstv. forsrh. sé í húsinu. ( Forseti : Hæstv. forsrh. er í húsinu og mun ég nú strax gera ráðstafanir til þess að hann verði við umræðuna.) Þá vildi ég raða ræðu minni þannig upp að ég byrja á því að ræða um samstarf og verkaskiptingu sjúkrahúsanna í Reykjavík og mæli síðan fyrir brtt. á eftir.
Lengi hefur staðið til og mjög oft verið rætt um að nauðsynlegt sé að koma á aukinni verkaskiptingu eða samstarfi á milli sjúkrahúsanna í Reykjavík. Að vissu marki ég tek undir þær tilraunir sem gerðar hafa verið. Staðreyndin er sú að fyrirkomulag það sem nú er við lýði á sjúkrahúsunum í Reykjavík er eitthvert það óhagkvæmasta sem hægt er að hugsa sér og vil ég nefna tvö dæmi. ( Forseti: Má ég trufla hv. þm. í ræðu sinni? Mig langar til að spyrja hann hvort hann gæti sæst á það að hæstv. forsrh. yrði viðstaddur ræðu hv. þm. síðar, eða réttara sagt innan tíu til fimmtán mínútna, þar sem hæstv. forsrh. tekur nú þátt í viðræðum hér í húsinu við forustumenn stjórnmálaflokkanna.) Ég hygg að það sé í lagi að forsrh. verði ekki kominn hingað fyrr en eftir svona tíu mínútur. Ég hugsa að það taki u.þ.b. tíu mínútur hjá mér að ræða um samstarf og sameiningu sjúkrahúsanna í Reykjavík, þannig að ég get, virðulegur forseti, vel sætt mig við það.
En eins og ég sagði þá er staðreyndin sú að það fyrirkomulag sem hér er við lýði á sjúkrahúsunum í Reykjavík sennilega eitthvert það óhagkvæmasta sem hægt er að hugsa sér. Dæmi get ég nefnt og vil ég taka tvö. Í fyrsta lagi að á árinu 1990 hafa sennilega, vegna sparnaðar og skorts á hjúkrunarfræðingum, verið ámóta mörg rúm sem ekki voru nýtt á Borgarspítala og Landspítala og voru nýtt á Landakotsspítala. Með öðrum orðum hefði Landakotsspítala verið lokað og hinir tveir spítalarnir reknir með fullum afköstum þá hefði
sama þjónusta verið veitt hvað þetta snertir. Þjónustan er auðvitað mjög mismunandi á þessum sjúkrahúsum og þar af leiðandi er ekki hægt að fullyrða að með lokun Landakots og fullum rekstri hinna sjúkrahúsanna hefði verið sambærileg þjónusta að öllu leyti.
Annað dæmi skal ég nefna um það hversu óhagkvæmt þetta fyrirkomulag er. Barnadeild er rekin á Landakotsspítala og einnig á Landspítalanum. Engin barnadeild er á Borgarspítalanum. En staðreyndin er sú að langflest þau börn sem koma inn á sjúkrahús koma inn eftir að hafa lent í slysi. Þar af leiðandi koma þau inn á sjúkrahúsið í gegnum þá einu slysadeild sem rekin er af öllum sjúkrahúsunum í Reykjavík og hún er staðsett á Borgarspítalanum. Menn sjá að þetta fyrirkomulag er afskaplega óhagkvæmt og því ákaflega mikilvægt að koma þar á nokkrum breytingum.
Ítrekaðar tilraunir til þess að koma á samstarfi og aukinni sameiningu á milli sjúkrahúsanna hafa verið gerðar en því miður hafa þær alltaf strandað á því að Sjálfstfl., og þá á ég við borgarstjórnaríhaldið í Reykjavík, hefur sett sig upp á móti öllum slíkum sameiningartillögum. Gott dæmi um þetta er að fyrir einu og hálfu ári stóð til að koma inn í heilbrigðisþjónustulögin því ákvæði að sama skyldi gilda um Borgarspítalann í Reykjavík og öll önnur sveitarfélagssjúkrahús, að formaður stjórnarinnar yrði skipaður af heilbrrh. Borgarstjórnaríhaldið gat ekki með nokkru móti sæst á þetta og því var sú undantekning gerð á stjórnarfyrirkomulagi Borgarspítalans að allir fulltrúarnir þrír eru tilnefndir af Reykjavíkurborg og enginn fulltrúi heilbrrh. Þarna slitnuðu þau mögulegu tengsl sem þurfa að vera til auka samstarf og verkaskiptingu á milli þessara sjúkrahúsa.
Þær hugmyndir sem nú liggja fyrir um sameiningu Borgarspítala og Landakotsspítala eru að mínu viti hættulegar. Það kann að hljóma nokkuð einkennilega þar sem ég annars vegar mæli með því að koma á auknu samstarfi og jafnvel sameiningu sjúkrahúsanna hér á höfuðborgarsvæðinu og standa svo gegn því að Borgarspítali og Landakotsspítali séu sameinaðir. Ástæðan er sú að sameiningin ein og sér, að byggja upp tvö jafnstór bráðaþjónustusjúkrahús í Reykjavík, mun þegar fram líða stundir ekki aðeins hafa í för með sér stórkostlega aukna skattbyrði Íslendinga heldur mun það einnig leiða til þess að dregið gæti úr gæðum faglegra vinnubragða á þessum tveimur stóru sjúkrahúsum af þeirri ástæðu að í svo fámennu landi sem Íslandi er viss hætta á að sú dreifing sérhæfðrar þjónustu sem nú er á milli spítala landsins geti minnkað gæði heilbrigðisþjónustunnar þar sem oft eru of fá tilfelli til þess að halda við þjálfun í meðferð. Því er beinlínis rökrétt að koma á mjög nákvæmri verkaskiptingu á milli tveggja sjúkrahúsa og staðsetja einstakar sérgreinar á öðru hvoru sjúkrahúsinu. En auðvitað verður þetta ekki gert nema að hægt sé að koma því við að stjórnir viðkomandi stofnana ákveði hver verkaskiptingin skuli vera. Ef sameina á sjúkrahús og auka samstarf þeirra er nauðsynlegt að menn hafi tvær forsendur að leiðarljósi:
Í fyrsta lagi þarf sameiginlega ráðningu allra sérfræðinga inn á sjúkrahúsin. Og af hverju skyldi það vera? Jú, vegna þess að ef ekki er ein stjórn sem ræður alla sérfræðinga inn á sjúkrahúsin þá mun sérfræðiþjónustan dreifast mjög mikið milli sjúkrahúsanna og leiða til þess að á hverju sjúkrahúsi verður byggð upp sérhæfð þjónusta. Þegar ráðnir hafa verið sérfræðingar í einstökum sérgreinum inn á sjúkrahúsin kallar það auðvitað á tæki og áhöld til þess að gera þessum sérfræðingum kleift að starfa. Þetta segir okkur einnig að það þarf að vera sameiginleg ákvörðun einnar stjórnar um hvaða tæki skuli keypt inn á sjúkrahúsið. Ef ein stjórn ákveður þetta þá eru aðeins keypt þau tæki inn á það sjúkrahús sem menn hafa komið sér saman um að veita skuli sérhæfða þjónustu. Ef svo er hins vegar ekki þá munu stjórnir allra sjúkrahúsanna kaupa sömu tækin og tækjakaupin kalla svo á sérfærðinga til að starfa við þau. Þannig eru þessar tvær forsendur alveg hliðstæðar og verður að taka ákvarðanir um ráðningu sérfræðinganna og tækjakaupin á einum og sama staðnum.
Og því er nú tillaga mín sú að Borgarspítali, Landspítali og Landakotsspítali verði sameinaðir, allir undir einni sameiginlegri yfirstjórn. Og til hvers? Jú, til þess að tryggja þessar forsendur, þ.e. sameiginlega ráðningu sérfræðinga og ákvarðanir um tækjakaup.
Sparnaður af þessari aðgerð, bara þeirri að koma þessu undir sameiginlega yfirstjórn og hafa skrifstofuhaldið allt á einum og sama staðnum --- og í raun og veru gæti skrifstofa ríkisspítalanna tekið á móti öllu bókhaldi og launaútreikningum Borgarspítala og Landakotsspítala --- yrði í kringum 50 millj. króna á einu ári. Bara af sameiningu yfirstjórnarinnar. En eftir sem áður þarf að tryggja það að spítalarnir geti starfað sjálfstætt faglega séð þannig að á hverju sjúkrahúsi sé sjálfstætt læknaráð og hjúkrunarráð. Þannig geti þeir keppt faglega innbyrðis en séu ekki að keppa um takmarkaða fjármuni sem við höfum úr að spila.
Í öðru lagi legg ég til að þessi skipting á sérhæfðri þjónustu, sem mikið er talað um, verði komið fyrir með samkomulagi á milli Borgarspítalans og Landspítalans. Landakot verði að hluta til gert að öldrunarlækningasjúkrahúsi en að hluta til að sérhæfðu sjúkrahúsi sem taki á móti sjúklingum sem bíða eftir því að komast í aðgerð og eru á mjög löngum biðlistum. Þar mætti t.d. nefna þjónustu í bæklunarlækningum þar sem biðin eftir aðgerðum er einna lengst. Það mætti hugsa sér að gera Landakot að hluta til að sérhæfðum bæklunarlækningaspítala til þess að nýta þá skurðstofuaðstöðu sem fyrir er á sjúkrahúsinu.
Ekki er eingöngu hægt að líta á sjúkrahúsin þrjú í Reykjavík ein og sér. Það verður einnig að líta á það að allt í kringum okkur eru sjúkrahús eins og St. Jósefsspítali í Hafnarfirði, sjúkrahús í Keflavík og sjúkrahús uppi á Akranesi og austur á Selfossi. Það þarf einnig að taka tillit til þess hvernig hægt væri að auka samstarf og verkaskiptingu milli þessara sjúkrahúsa og sjúkrahúsanna þriggja hér í Reykjavík. Því teldi ég skynsamlegt að ná samstöðu um að á þessum sjúkrahúsum væru stundaðar einhverjar af þeim sérhæfðu skurðlækningum og sérhæfðu aðgerðum sem nauðsynlegar eru en langar biðraðir eru af fólki sem komast þarf í aðgerð. Með því móti tel ég að hægt væri að ná fram verulegum sparnaði í sjúkrahúsarekstrinum í landinu. En ég tel að þær tillögur sem nú liggja fyrir um einhliða sameiningu Borgarspítalans og Landakotsspítala verði þegar fram líða stundir í raun og veru aðför að skattgreiðendum í landinu. Og ef núv. hæstv. heilbrrh. beitir sér fyrir því að þetta verði niðurstaðan, þá mun hann ekki verða sá maður sem hann sjálfsagt vill að eftir verði tekið fyrir að hafa dregið úr útgjöldum til heilbrigðisþjónustunnar heldur hið gagnstæða. Hann mun verða sá heilbrrh. sem hefur með tillögum sínum orðið til þess, þegar fram líða stundir, að kostnaðurinn í heilbrigðisþjónustunni eykst stórkostlega.
Virðulegi forseti. Ég hélt ég þyrfti ekki nema tíu til fimmtán mínútur til þess að fjalla hér um sjúkrahúsin og ég hef nú gert þeim málaflokki skil eftir því sem ég vildi gera við 3. umr. fjárlaga. En ég á eftir að mæla fyrir brtt. þeirri sem ég talaði um í upphafi að ég þyrfti að gera og er þskj. 305. En til þess að ég geti gert það þá er alveg nauðsynlegt að ég fái hæstv. forsrh. og borgarfulltrúa Sjálfstfl. í Reykjavík hingað í salinn. Mér var sagt það áðan, virðulegur forseti, að innan 10--15 mínútna yrði það í lagi og nú sýnist mér að það séu liðnar a.m.k. 15 mínútur ef ekki 20 frá því að það átti að geta gengið upp. ( Forseti: Forseti mun gera ráðstafanir til að ná í forsrh. Eins og hv. ræðumanni er kunnugt hefur forsrh. verið hér á fundum með forustumönnum í stjórnmálaflokkum en nú mun forseti reyna að athuga hvort ráðherrann sé laus.) Ég geri mér grein fyrir því, virðulegur forseti, en til þess að tefja ekki tímann þá ætla ég að gera grein fyrir þessari brtt. sem er á þskj. 305 og er við frv. til fjárlaga fyrir árið 1992 og ég er eini flm. að. Þessi brtt. gerir ráð fyrir því að við 6. gr. frv. bætist nýr liður sem verði liður 5.19 og hljóði svo: ,,Að kaupa eða taka á leigu húsnæði til uppbyggingar heilsugæslu í Reykjavík.``
Ég geri síðan grein fyrir því í stuttri grg. með brtt. af hverju þessi brtt. er nú fram komin hér við 3. umr. fjárlaga. En, með leyfi forseta, þá ætla ég að lesa þessa grg.:
,,Nefnd, sem heilbrigðisráðherra skipaði til að gera tillögu um hvernig sameina megi Borgarspítalann og Landakot í eitt sjúkrahús hefur gert tillögu um að heilsugæslustöðin í Borgarspítalanum verði flutt þaðan. Ekkert húsnæði er því til að taka á móti þeirri starfsemi sem nú er í heilsugæslustöðinni í Fossvogi. Undanfarin ár hefur verið inni í 6. gr. fjárlaga heimild handa fjármálaráðherra til að kaupa eða taka á leigu húsnæði til uppbyggingar heilsugæslu í Reykjavík. Nú er þetta ákvæði ekki í 6. gr. frumvarpsins og því engar heimildir fyrir fjármálaráðherra til að kaupa eða taka á leigu húsnæði fyrir heilsugæslu í Fossvogi þegar hún verður flutt úr Borgarspítalanum.``
Áður en þetta kom til þá var á fundi borgarstjórnar Reykjavíkur 5. desember, þ.e. áður en að nefndin skilaði af sér. --- Og, virðulegur forsrh., þakka þér fyrir að gefa þér tíma til að koma hér í salinn. Ég veit að þú ert í miklum önnum. En ástæðan fyrir því að ég óskaði eftir að þú kæmir hingað, virðulegur forsrh., er ekki sú að þú skulir vera forsrh. heldur að þú ert borgarfulltrúi í Reykjavík. Og á fundi í borgarstjórn 5. des. sl. var eftirfarandi samþykkt gerð samhljóða, með leyfi forseta:
,,Borgarstjórn samþykkir að skora á ríkisstjórnina að hún beiti sér fyrir því að á fjárlögum ársins 1992 verði varið fé eða a.m.k. aflað heimildar í 6. gr. til áframhaldandi uppbyggingar heilsugæslustöðva í Reykjavík. Samkvæmt frumvarpi til fjárlaga er engu fé varið til uppbyggingar heilsugæslustöðva í borginni né heldur er heimildarákvæði í 6. gr.``
Þessi samþykkt er reyndar ekki alls kostar rétt vegna þess að það eru 50 millj. kr. inni í fjárlagafrv., sem er jú virðingarvert. Í fyrsta skipti held ég megi segja að maður sér það á þessum fjárlagalið að Reykjavík fær peninga til uppbyggingar heilsugæslustöðva. En allar þær 50 milljónir fara til að innrétta heilsugæslustöðina sem á að vera staðsett í Mjóddinni fyrir Austurbæjarumdæmi syðra, en þar var á fyrri hluta þessa árs keypt húsnæði undir rekstur heilsugæslustöðvar. Þrátt fyrir það er alls ekki nóg að gert. Það var áhersluatriði fyrrv. heilbrrh. að Reykjavík skyldi hafa forgang að uppbyggingu heilsugæslunnar. Reykjavík hefur setið á hakanum á undanförnum árum og eru ákveðnar ástæður fyrir því. Í fyrsta lagi sú að landsbyggðin hefur haft forgang. Og í öðru lagi vil ég fullyrða, sem ég veit reyndar að hæstv. forsrh. er mér ekki sammála, að það hafa verið aðrar áherslur af hálfu Sjálfstfl. í Reykjavík í þessum efnum en það að byggja upp heilsugæslustöðvar. Þeir hafa hins vegar viljað byggja hér upp þjónustusnautt kerfi sjálfstætt starfandi heimilislækna sem ég ætla nú ekki að gera nákvæmlega grein fyrir en það gerði ég í langri ræðu fyrir tveimur dögum síðan.
En staðreyndin er sú að það eru 13.000 Reykvíkingar í dag sem ekki komast inn á heilsugæslustöðvar og sem ekki hafa aðgang að sjálfstætt starfandi heimilislæknum. Og verði það úr að Borgarspítalinn og Landakotsspítalinn verði sameinaðir í eitt sjúkrahús og farið að þeirri tillögu sem nefndin leggur til, að heilsugæslustöðin í Fossvogi verði rekin út, sett út úr spítalanum, þá erum við að auka enn á þá erfiðleika sem hér eru. Og af því að heimildin í 6. gr. er ekki lengur inni í frv. þá hafa heilbrrh. og fjmrh. engin úrræði til að mæta þeim erfiðleikum sem þarna munu skapast.
Hæstv. heilbrrh. óskaði eftir því við samstarfsráð heilsugæslustöðva í Reykjavík á miðju sumri að samstarfsráðið gerði tillögur um forgangsröðun verkefna á uppbyggingu heilsugæslustöðvanna í Reykjavík. Um miðjan október skilaði samstarfsráðið af sér þessum tillögum. Ég gerði hér í umræðu fyrir tveimur dögum síðan nákvæmlega grein fyrir því hver þessi forgangsröðun er og ætla ég því ekki frekar að rekja það og ég veit að forsrh. er kunnugt um hver er. En það er í fyrsta lagi lögð höfuðáhersla á að Grafarvogssvæðið hafi algjöran forgang. Nú veit ég að til stendur alveg á næstu dögum að ganga frá leigusamningi um heilsugæslustöð í Grafarvogi. En þetta ákvæði sem kemur þarna fram í skýrslu nefndarinnar um að loka stöðinni í Fossvogi er mjög alvarlegt. Í brtt. á þskj. 305 er gert ráð fyrir að inn í 6. gr. fjárlaga komi nýr liður, sem verði liður 5.19, að kaupa eða taka á leigu húsnæði til uppbyggingar heilsugæslu í Reykjavík, þannig að fjmrh. og heilbrrh. hafi heimild til að mæta þeim erfiðleikum sem munu skapast verði heilsugæslustöðin sett úr Fossvogsspítalanum. Með þessu ákvæði er ekki verið að auka útgjöld ríkisins nema menn þurfi að leysa úr neyðarástandi sem getur skapast. Þarna er ekki verið að heimta peninga til skilyrðislausrar uppbyggingar sem verði eytt hvort sem þörf er á eða
ekki. Þetta er má segja varaákvæði, að inni í fjárlagafrv. sé heimild til ráðherranna til að geta gert þetta, en ekki skýlaus krafa. Og því spyr ég hæstv. forsrh., sem jafnframt er borgarfulltrúi Sjálfstfl. í Reykjavík, hvort hann muni styðja þessa brtt., ekki síst í ljósi þess að borgarstjórn Reykjavíkur hefur ótvírætt skorað á ríkisstjórnina að þetta ákvæði komi inn í fjárlagafrv.