Frú forseti. Hér er að mínu mati um afar athyglisvert mál að ræða bæði að formi til og innihaldi. Það vekur athygli að hér er um frv. til laga að ræða en ekki þáltill. Hefði maður í fljótu bragði talið eðlilegra að svona mál væri flutt sem þáltill. Ég mun kannski fjalla um það örlítið betur á eftir.
Innihaldið, þ.e. flutningur ríkisstofnana út á landsbyggðina, er athyglisvert út af fyrir sig. Rétt er að skoða það aðeins í ljósi þeirrar þróunar sem orðið hefur í okkar þjóðfélagi á undanförnum árum.
Það hefur orðið gríðarleg aukning á starfsmönnum ríkisins á allra síðustu árum og jafnvel þótt leitað væri aftar og talað um síðustu 20 árin. Sú aukning hefur að langmestu leyti orðið á höfuðborgarsvæðinu vegna þess að hér eru og hafa verið settar niður flestar þær ríkisstofnanir sem máli skipta að stærð og þjónustu sem fólk þarf að sækja. Það liggur því beint við að ríkisstjórn sem vill stemma stigu við fólksflótta af landsbyggðinni á höfuðborgarsvæðið reyni að líta í eigin barm og athuga hvað hún geti gert til að færa þá fjölgun starfsmanna sem hún sjálf stendur fyrir út á landsbyggðina.
Það virðist vera að þær ríkisstjórnir sem hér hafa setið á undanförnum árum hafi ekki staðið sig einmitt í þessu stykki. Reyndar hefur verið vakin athygli á því hér fyrr í dag úr þessum stól að Framsfl., sem fyrsti flm., hv. 6. þm. Norðurl. e., tilheyrir, hefur verið í ríkisstjórn nánast samfellt í 20 ár, frá 1971 til 1991. Hann hefur boðað að hann muni fara yfir hlut síns flokks í þessum efnum í seinni ræðu sinni í
umræðunni. Verður áreiðanlega athyglisvert að hlusta á og fylgjast með þeirri ræðu þar sem hann hefur boðað að hann muni rekja gerðir Framsfl. allt aftur til gerða Jónasar frá Hriflu. (Gripið fram í.)
Hv. 8. þm. Reykn., Ólafur Ragnar Grímsson, flutti mjög fræðandi ræðu þar sem hann útskýrði fyrir þingheimi hvaða hlut hann hefði átt að þessu máli fyrr á öldinni eða fyrir nærfellt 20 árum þegar hann sat í nefnd sem fjallaði um þessi mál sérstaklega og lagði fram gríðarlega skýrslu ef ég hef skilið rétt. Þegar hv. þm. Ólafur Ragnar var að segja okkur frá þessu var ég að velta því fyrir mér: Fulltrúi hvaða flokks var hv. þm. í þessari nefnd? ( ÓRG: Viltu fá svar við því.) Já, það væri ágætt, hv. þm. Svarið kemur ekki. (Gripið fram í.) Alla vega var nefndin skipuð í tíð Ólafs Jóhannessonar sem var forsrh. fyrir vinstri stjórninni og sennilegast hefur Ólafur þá verið fulltrúi annaðhvort Framsfl. eða Samtaka frjálslyndra og vinstrimanna. Alla vega hefur hann verið orðinn meðlimur í Samtökum frjálslyndra og vinstrimanna þegar skýrslan var lögð fram því þá var komið fram yfir kosningarnar 1974.
Frá þeim tíma hefur hv. þm. Ólafur Ragnar gengið í þriðja flokkinn og þar hefur hann komist til heldur meiri mannvirðinga en í fyrri flokkunum tveimur sem ég hef nefnt. Hann hefur bæði verið þar þingflokksformaður og formaður flokksins sjálfs og gegndi um árabil fjármálaráðherrastöðu á vegum flokksins í ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar og ég get ekki sagt það að ég hafi orðið var við þessa stefnu sem hann segir að hafi verið í þeirri miklu skýrslu í þeim málum sem hann hefur staðið að á þessu tímabili þegar hann hefur haft mannaforráð í Alþb. ( ÓRG: Ég flutti frv. í þinginu.) Það getur vel verið að ég muni þetta ekki nógu vel, ég hafi ekki verið farinn að fylgjast nógu vel með stjórnmálum þegar hann var að flytja mál um þetta. Eins getur það líka verið að þrátt fyrir góðan vilja þingmannsins, þá hafi samstarfsflokkar hans í ríkisstjórn ekki lagt honum nægilega mikið lið, en allan þann tíma sem hann hefur verið í ríkisstjórn og í stjórnarmeirihluta hefur Framsfl. verið honum samskipa og reyndar Alþfl. að hluta svo að ég nefni ekki fleiri. ( ÓRG: Sjálfstfl. að hluta.)
Það var lítillega farið inn á stefnu núv. ríkisstjórnar í þessum efnum og var reyndar rækilega á það minnt af hv. þm. Kristínu Ástgeirsdóttur, 18. þm. Reykv., að það er á stefnuskrá þessarar ríkisstjórnar að flytja ríkisstofnanir út á land og hv. 8. þm. Reykn. gerði skilmerkilega grein fyrir því hvernig forsrh. hefur staðið að því að skipa starfsmann og nefnd til þess að fylgja því máli eftir.
Hv. þm. Jóhannes Geir Sigurgeirsson, 1. flm., sem er nú horfinn úr salnum í bili alla vega, vék að því í andsvari við ræðu hv. þm. Gunnlaugs Stefánssonar að stefna stjórnarinnar birtist í því hvernig hæstv. heilbrrh. færi fram hvað varðar niðurskurð og sparnað í heilbrigðiskerfinu og nefndi hann þar sérstaklega tilteknar stofnanir. Ég held að það sé engum blöðum um það að fletta að langsamlega mestur sparnaður í heilbrigðiskerfinu hefur orðið í Reykjavík vegna þeirra breytinga sem gerðar hafa verið á skipulagi sjúkrahúsmála í borginni. Og þó að tillögur hafi verið um það að þar yrði sparað, skorið niður eða hvað sem menn vilja kalla það hjá einstökum stofnunum úti á landi, þá er með engu móti hægt að færa á þann hátt rök fyrir því að það sé sérstök stefna ríkisstjórnarnnar að skerða heilbrigðisstofnanir úti á landi. Hv. þm. Jóhannes Geir tiltók t.d. Staðarfell sem er hluti af starfsemi SÁÁ, en það kom hvergi fram í tillögum heilbrrh. um minnkuð fjárframlag til SÁÁ að það ætti að skera niður starfsemi á Staðarfelli. Þær hugmyndir voru algerlega fram komnar á vegum forsvarsmanna samtakanna sjálfra.
Hv. 8. þm. Reykn. lýsti hér fyrir okkur samgöngukerfinu í Bretlandi, hvernig það lægi norður/suður og suður/norður frekar heldur en austur/vestur og vestur/austur. Þetta er hárrétt hjá þingmanninum og sjálfsagt rétt hjá honum að þetta hafi valdið vandkvæðum þar í landi við það að dreifa ríkisstofnunum víðar heldur en á höfuðborgina sjálfa. En þessu er ekki svo farið hjá okkur. Við höfum lagt metnað okkur í það að byggja hringveg og það er unnið að því hörðum höndum að hann verði lagður slitlagi alla leið þannig að það eru ekki neinar norður/suður eða austur/vestur leiðir að ræða, alla vega enn sem komið er. Og hann nefndi ferjusamgöngur og þær umræður sem orðið hefðu um ferjusamgöngur sem dæmi um það að ríkisstjórnin ætlaði ekki að standa við sín orð í því að koma ríkisstofnunum út um landið. Ég held að það sé að bera í bakkafullan lækinn að taka þetta sem sérstakt dæmi því að ég held að rekstur og starfsemi þessara ferja hafi afar lítið að gera með það hvar ríkisstofnanir eru niður komnar. Þær samgöngur sem sennilega skipta mestu máli í þessu sambandi eru flugsamgöngur og samgöngur á landi og þó sennilega mundu flugsamgöngurnar skipta mestu máli, sérstaklega þegar menn horfa til þess að þurfa að fara í tiltölulega snöggar ferðir á milli landshluta. Ég hef ágæta reynslu af því úr mínu fyrra starfi sem dýralæknir þar sem ég sinnti starfi mínu um allt land, í öllum landshlutum og öllum kjördæmum, að það var hægt að komast nánast hvert á land sem er hvenær sem er ef veður á annað borð leyfði. Þá eru flugsamgöngur tiltækar nánast hvar sem er og hvenær sem er, ekki bara frá Reykjavík og út á land heldur einnig á milli landshluta, þ.e. annarra heldur en suðvesturhornsins. T.d. frá Norðurlandi til Austurlands og einnig frá Norðurlandi til Vestfjarða svo að dæmi séu nefnd og ég er ekki í nokkrum vafa um það að ef meiri þörf væri á þess konar samgöngum vegna ríkisstofnana sem settar væru niður víðar um landið, þá mundu þessar samgöngur aukast og eflast og okkar ágætu flugfélög á landsbyggðinni mundu vera fullkomlega fær um það að veita þessa þjónustu við viðunandi verði.
Það var einnig minnst á Byggðastofnun hér og það að forsrh. hefði sérstakan hug á því að flytja þessa stofnun. Það er þá rétt að geta þess að forsrh. er ekki sá fyrsti sem fær þessa hugmynd og áður en hann fór að hafa veruleg afskipti af landsmálum voru þessar hugmyndir uppi og fór fram fræg atkvæðagreiðsla um það hvort flytja skyldi stofnunina frá Reykjavík og út á land. Ef ég man rétt, þá var hv. 4. þm.
Norðurl. v., Stefán Guðmundsson, formaður stjórnar Byggðastofnunar á þessum tíma og greiddi atkvæði gegn því að stofnunin yrði flutt út á land.
Það var lítillega rætt um 2. gr. frv. sem fjallar um það að í lok tímabilsins skuli 40% af starfsemi ríkisstofnana, reiknað sem hlutfall af heildarlaunagreiðslum, fara fram utan höfuðborgarsvæðisins og þetta markmið borið saman við stöðuna eins og hún er í dag. Í umsögn um 2. gr. segir að nú sé 67,63% greitt á höfuðborgarsvæðinu en 32,37% greitt úti á landsbyggðinni.
Í fljóti bragði sýnist mér að þegar flm. hafa samið 2. gr. hafi þeir bara tekið það hlutfall eða þá hlutfallsskiptingu sem er á íbúum landsins í dag að um það bil 60% íbúanna búa hér á hinu svokallaða höfuðborgarsvæði en 40% búa á landsbyggðinni. ( JGS: Það er rétt.) Og þeir virðast vilja fara mjög strangt eftir því að þarna sé samræmi á milli fólksfjölda og skiptingar á heildarlaunagreiðslum ríkisstofnana. En mig langar til þess að spyrja hv. þm. Jóhannes Geir Sigurgeirsson: Vill hann að sama samræmi gildi hvað varðar vægi atkvæða þeirra sem búa hér á höfuðborgarsvæðinu og þeirra sem búa úti á landsbyggðinni? Ef annað á að gilda, sbr. 2. gr., á þá ekki hitt að gilda líka? Eiga ekki atkvæði allra landsmanna að vega jafnt, burt séð frá búsetu? Mér sýnist að það mundi verða litið það sem jafnvel þó nokkurn sigur fyrir þá sem hafa barist fyrir jafnvægi í þyngd atkvæða allra landsmanna ef einn af þingmönnum Framsfl. úr því kjördæmi sem má segja að sé höfuðvígi flokksins þar sem þeir hafa flesta þingmenn lýsti sig samþykkan því að atkvæði allra landsmanna ættu að vega jafnmikið.
Rétt í lokin á ræðum tveggja hv. þm., hv. þm. Gunnlaugs Stefánssonar og hv. þm. Ólafs Ragnars Grímssonar, var minnst á Seðlabankann. Það er kannski að taka forskot á sæluna að fara að ræða Seðlabankann áður en boðuð frumvörp liggja hér frammi í þinginu. En þeir virtust vera sammála um það að nægjanlegt væri að hafa einn seðlabankastjóra og það væri skynsamlegt að nota tækifærið þegar tveir af seðlabankastjórunum munu væntanlega láta af störfum innan tíðar með stuttu millibili og endurskipuleggja yfirstjórn bankans og hafa einungis einn seðlabankastjóra. Og þá vil ég spyrja, færi ekki vel á því að þriðji seðlabankastjórinn sem nú situr, fyrrv. þm. og fyrrv. ráðherra og fyrrv. borgarstjóri Birgir Ísleifur Gunnarsson, væri seðlabankastjóri einn? Færi bara ekki vel á því? Ég man ekki betur en Birgir Ísleifur hafi verið skipaður seðlabankastjóri í tíð síðustu ríkisstjórnar og oddvitar þeirrar ríkisstjórnar voru forsrh. Steingrímur Hermannsson, utanrrh. Jón Baldvin Hannibalsson og formaður Alþb. og fjmrh. Ólafur Ragnar Grímsson. Og væntanlega hefur hann borið jafnmikla ábyrgð á skipan Birgis Ísleifs og ber jafnmikið traust til hans í dag og hann gerði þá eins og þeir hinir oddvitar fyrrv. ríkisstjórnar gerðu.