Virðulegi forseti. Ég vísa til þeirra umræðna sem fram hafa farið um þetta mál áður og tek undir ýmis sjónarmið, sérstaklega þau sjónarmið sem snerta ekki síst þessi mál í Reykjavíkurkjördæmi. Það er dálítið sérkennilegt að við umræður um mál af þessu tagi virðist það gleymast allt of oft af hálfu stjórnvalda, mér liggur við að segja hverjir svo sem þar eru, að byggðarlögin eru fjarska misjöfn og sveitarfélögin eru fjarska misjöfn í landinu. Það að ætla sér að setja nákvæmlega sama kvarða á Reykjavík og fámennari sveitarfélög er ósköp einfaldlega rangt. Það gefur ekki rétta mynd af hinum pólitíska og félagslega veruleika.
Vandi Reykvíkinga sem íbúa sveitarfélags er fyrst og fremst sá að sveitarfélagið er allt of stórt. Það er allt of fjölmennt. Hér er ekki um að ræða neitt skipulagt hverfalýðræði. Tillögum um hverfalýðræði og hverfaskipulag með lýðræðislegu eftirliti hefur verið hafnað í borgarstjórn Reykjavíkur aftur og aftur á undanförnum árum og áratugum. Ítrekaðar tillögur minni hlutans í þeim efnum hafa ekki náð fram að ganga. Þegar fram hafa komið tillögur, t.d á Alþingi, um að skipta Reykjavík niður í hverfi sem hafi með að gera tiltekin verkefni eins og t.d. skólamál, þá hefur Sjálfstfl. í heild sett sig algerlega gegn slíkum hugmyndum og beitt sér fyrir að stöðva slík mál á Alþingi. Dæmi um þetta eru grunnskólafrv. sem hafa verið flutt nokkrum sinnum þar sem gert hefur verið ráð fyrir að Reykjavík yrði skipt í hverfi og að hverfin hefðu stjórn grunnskólamála hjá sér. Tillögum af þessu tagi hefur ævinlega verið hafnað hér fyrst og fremst vegna þess að hinir flokkarnir, sem staðið hafa að málunum, hafa gefist upp fyrir yfirgangi Sjálfstfl. sem hefur ævinlega haft í hótunum gegn tillöguflutningi af þessu tagi.
Þetta mál snertir líka sérstaklega skipulagslög og frv. til skipulagslaga. Ég vil beina því til hv. umhvn. sem fær þessi mál til meðferðar --- ég sé að hæstv. forseti þingsins núna er jafnframt formaður hv. umhvn. --- að hún skoði þetta mál alveg sérstaklega út frá Reykjavík og hagsmunum íbúa Reykjavíkur. Það er stundum talað um að það sé löng leið til ríkisstjórnarinnar á hverjum tíma eða Alþingis eða fjárln. eða hvað það er. Það er rétt, það er langt. En það er enn þá lengri vegur oft og tíðum hjá fólkinu í Reykjavík upp í gegnum stjórnkerfi Reykjavíkur til borgarstjórnarforustunnar í Reykjavík. Þetta á við um fjöldamörg mál en þetta á alveg sérstaklega við um skipulagsmál. Ég tel að frá sjónarmiði Reykvíkinga sé það beinlínis hættulegt að setja meira vald í hendur borgarstjórnar og draga úr möguleikum íbúanna hér til þess
að skjóta sínum málum, þrátt fyrir ákvarðanir borgarstjórnar og meiri hluta skipulagsnefndar, til ráðuneytis eða skipulagsstjórnar eða hvað það nú er.
Ég gæti nefnt fjölmörg dæmi um það að meiri hlutinn í Reykjavík hefur vegna hagsmunatengsla við tiltekin fyrirtæki beitt einstaklinga hér alveg ótrúlegum ruddaskap í skipulagsmálum. Þegar allt valdið væri komið í hendur sveitarfélagsins í þessu efni og menn ættu lítinn eða takmarkaðan málskotsrétt til ríkisins er alveg ljóst að menn væru með öll sín mál og örlög oft og tíðum, liggur mér við að segja, í höndum borgarstjórnaríhaldsins í Reykjavík. Þó það standi til að breyta því hefur það gengið illa á síðustu áratugum eins og menn þekkja.
Þess vegna skora ég á hv. umhvn. að taka þetta atriði til alveg sérstakrar skoðunar. Þann vanda sem við Reykvíkingar erum í sem íbúar í þessu gríðarlega fjölmenna sveitarfélagi sem er jafnmiðstýrt og raun ber vitni. Ég tel að það henti Reykvíkingum miklu betur að vera með það sem kallað er blönduð verkaskipting. Ég tel heppilegra fyrir Reykvíkinga á mörgum sviðum að það sé blönduð verkaskipting milli ríkis og sveitarfélaga, þannig að ríkið og sveitarfélagið hafi saman með að gera tiltekin málefni. Ég er t.d. ekki í nokkrum vafa um að uppbygging, segjum tónlistarfræðslunnar í Reykjavík, varð jafnöflug og raun ber vitni um m.a. vegna þess að ríkið var aðili að henni. Ég get líka nefnt t.d. uppbyggingu barnaheimilanna á sínum tíma eftir að lög voru sett um það efni, ég hygg 1972 eða 1973, að þetta ætti að vera sameiginlegt viðfangsefni ríkis og sveitarfélaga. Þá hófst veruleg uppbygging barnaheimila út um allt land en ekki síst hér vegna þess að ríkið var þarna aðili á móti. Ég gæti líka nefnt heimilishjálpina í Reykjavík. Þegar tekin var um það ákvörðun á grundvelli laga um málefni aldraðra að greidd yrði tiltekin heimilishjálp í gegnum ríkiskerfið styrkti það heimilishjálpina í Reykjavík, heimahjúkrun og þjónustu við gamallt fólk.
Ég gæti nefnt fjölmörg fleiri dæmi af þessu tagi sem sýna að þessi reglustikupólitík um svokallaða hreina verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga sem allir hafa verið uppfullir af á undanförnum árum á við marga býst ég við en hún á ekki endilega við íbúa Reykjavíkur. Svo mikið er víst.
Ég get nefnt nýlegt dæmi um þetta mál sem hv. 9. þm. Reykn. reyndar vék að hér áðan. Það er um friðun húsa. Ég er alveg sannfærður um að ef borgarstjórnarmeirihlutinn í Reykjavík hefði einn haft með þau mál að gera værum við ekki með jafnmörg verðmæt menningarhús friðuð í Reykjavík og raun ber vitni um. Vorið 1991 var tekin ákvörðun um það í menntmrn. að tillögu húsfriðunarnefndar og þjóðminjaráðs að friða á milli 20 og 30 hús sem menn höfðu verið að fjalla um árum saman í borgarstjórn Reykjavíkur en höfðu ekki lent. Í menntmrn. var eftir umfjöllun húsfriðunarnefndar tekin ákörðun að friða þessi hús. Ég endurtek: Hefði þetta eingöngu verið í borgarkerfinu væru þessi hús ekki friðuð enn þann dag í dag. Það er hægt að nefna fleiri dæmi um þetta.
Ég vil einnig taka undir það sem fram kom hjá hv. 10. þm. Reykv. varðandi ýmis umferðarmannvirki sem hér eru. Ég tel að þau eigi að skoða sem hluta af skipulagsmálum, þar á meðal brýr. Brýr eru mannvirki sem setja gríðarlega mikinn svip á allt umhverfi hjá okkur. Við þurfum ekki annað en að rifja upp deilurnar um Höfðabakkabrúna. Menn þurfa ekki annað en horfa á Höfðabakkabrúna, sem t.d. hv. 3. þm. Suðurl. gerir á hverjum degi og ég reyndar líka hinum megin frá. Það er alveg ljóst að Höfðabakkabrúin setur verulegan svip á svæðið. Það voru hugmyndir um að hafa hana talsvert mikið öðruvísi. Ég held að menn uni við hana eftir atvikum þó ýmislegt megi um það segja. Ég ætla ekki að rifja þá hluti upp hér. En ég tel að þetta eigi að vera partur af myndinni og eigi að vera á því sviði sem þetta frv. fjallar um.
Ástæðan til að ég kom hér í stólinn, virðulegur forseti, var sérstaklega þessi sem lýtur að hagsmunum Reykvíkinga sem ótrúlega oft reyndar vilja gleymast í þessari stofnun. Það er stundum eins og Reykjavík sé ekki til og eigi helst ekki að vera til og ekki mikið að tala um úr þessum stól. Það megi tala svo sem yfirleitt um allt annað. Staðreyndin er sú að Reykvíkingar, svo margir sem þeir eru, búa við mismunandi aðstæður og mismunandi kjör. Að setja hlutina þannig upp að ætla sér að dæma alla Reykvíkinga sem einhverja úlfa sem hirði allt frá landsbyggðinni sinni er mikið rangt. Það heyrist stundum en í minnkandi mæli að vísu finnst mér í seinni tíð.
Ég vil einnig taka undir þær ábendingar sem fram komu hjá hv. 1. þm. Norðurl. v. varðandi svokölluð varnarsvæði. Ég tel að þann þátt þessa frv. eigi að skoða. Ég bendi á að í áliti yfirskoðunarmanna ríkisreiknings fyrir árið 1991 er bent á að flugmálastarfsemin ætti að færast undir samgrn., líka sú flugmálastarfsemi sem er á vellinum suður frá, og aðilar að því áliti yfirskoðunarmanna ríkisreikninga eru fulltrúar tveggja stjórnarflokka auk mín. Ég er því sannfærður um að fleiri og fleiri eru að átta sig á að þarna þarf að taka öðruvísi á hlutum. M.a. af þeim sökum beitti ég mér fyrir því sem félmrh. fyrir allmörgum árum að komið var á sérstakri samvinnu um skipulagsmál Suðurnesja og vallarsvæðisins. Ég man ekki betur en því hafi verið allvel tekið af öllum aðilum og líka utanrrn. á sinni tíð þó það væru deilur um málið í sjálfu sér. Nú hef ég ekki sett mig inn í það hvernig þeirri samvinnu er háttað núna og ekki fylgst nægilega vel með því til að vita það. En það voru deildar meiningar um þessa samvinnunefnd skipulagsmála á Suðurnesjum sem ég setti niður á sínum tíma. Ég man ekki betur en arftaki minn í þessu starfi hafi haft ýmsar aðrar skoðanir á því máli en ég. Síðan hefur mér skilist að það væri nokkurt samstarf um þessi mál og ég held að það sé nauðsynlegt og geti verið eðlilegur inngangur að því að umhvrn. fari með þessi skipulagsmál eins og önnur skipulagsmál.
Það er auðvitað ástæða til þess, virðulegur forseti, að vekja athygli á þeim tímamótum sem hér eru
uppi, að umhvrh. er að flytja frv. til skipulagslaga. Það gekk ekki þrautalaust að koma umhverfisráðnuneytinu í gegn á síðasta kjörtímabili. Málþófið sem Sjálfstfl. beitti sér fyrir þá hefur ekki verið reiknað út en það var gríðarlegt, í báðum deildum og sameinuðu þingi, um þingsköp og ekki þingsköp og utan dagskrár og innan dagskrár alveg endalausar ræður lon og don og ekki alveg um málið stundum. ( PP: Lesnar heilar bækur.) Lesnar heilar bækur, segir hv. 1. þm. Norðurl. v. Ég vona að það hafi verið góðar bækur. ( PP: Raddir vorsins þagna.) Raddir vorsins þagna. Það er nefnilega það. Það má segja að það sé umhverfismál. Vorið er yfirleitt umhverfisvænt hér á Íslandi sem betur fer. En allt um það þá beitti Sjálfstfl. alveg ótrúlegum klækjum til að reyna að eyðileggja umhverfisráðuneytið og stoppa það. Það var náttúrlega af þeirri málefnalegu ástæðu fyrir umhverfismálum af hálfu Sjálfstfl. að hann var á móti Júlíusi Sólnes. Sjálfstfl. er það kannski enn. Ég veit ekki hvort gerðar hafa verið um það flokkslegar samþykktir nýverið.
Þess vegna er það dálítið gaman að það skuli gerast að umhvrh. á vegum Sjálfstfl., þó hann sé í Alþfl., skuli að flytja frv. um skipulagsmál sem hluta af umhvrn. og það er fagnaðarefni.
Þessi sjónarmið Reykvíkinga vildi ég nefna hér og segja það svo að lokum að ég tel mjög þýðingarmikið, og vildi gjarnan heyra skoðun hæstv. umhvrh. á því sem fram kom í máli hv. 10. þm. Reykv., að sjónarmið minni hluta séu við kynningu skipulags kynnt. Ég held að það sé mjög mikilvægt atriði að svo sé gert og mér þætti vænt um ef hæstv. umhvrh. vildi tjá sig um það atriði sérstaklega.