Hæstv. forseti. Ég mæli hér fyrir áliti minni hluta allshn. um 110. mál, frv. til laga um kaup á björgunarþyrlu. Nál. er á þskj. 582 og mun ég nú gera grein fyrir því, með leyfi virðulegs forseta:
,,Nefndin hefur fjallað um málið og á fund hennar kom Albert Jónsson, deildarstjóri í forsætisráðuneyti. Erindi barst frá forsætisráðherra, sjá fskj. I, í framhaldi af fyrirspurn nefndarinnar, ásamt bréfi til þyrlukaupanefndar frá Albert Jónssyni og Arnóri Sigurjónssyni, um stöðu mála varðandi kaup á björgunarþyrlu fyrir Landhelgisgæsluna. Þar kom fram að unnið væri að undirbúningi málsins; m.a. væri verið að athuga nánar möguleika á kaupum á þyrlu af sömu gerð og þær sem varnarliðið notar en með ýmsum öðrum aukabúnaði. Þá ætti eftir að ræða við bandarísk stjórnvöld um hvernig haga mætti samstarfi um viðhald, samnýtingu á varahlutum, þjálfun o.fl. Enn fremur kom fram að svigrúm væri til þess að allir kostir yrðu kannaðir til hlítar þar sem björgunarsveit varnarliðsins hefði á að skipa fjórum nýjum þyrlum og von væri á nýrri þyrlu árið 1994. Við bættist svo þyrla Landhelgisgæslunnar.
Nefndin fjallaði um frumvarp til laga um kaup á björgunarþyrlu á 115. löggjafarþingi. Fékk hún álit frá Sigurði Líndal, prófessor í lagadeild Háskóla Íslands, um hvaða skyldur frumvarpið legði á ráðherra ef það yrði að lögum, sbr. fskj. II hér á eftir. Segir m.a. í álitinu: ,,Gildi slíkrar lagasetningar er raunar takmarkað ef það er þá nokkuð. Samningur felur í sér að samningsaðilar, tveir eða fleiri, komist að sameiginlegri niðurstöðu og verður ekki séð hvernig hægt er að lögskylda annan samningsaðila til þess. Slík fyrirmæli fá einfaldlega ekki staðist.``
Heimild er í lið 6.13 í 6. gr. fjárlaga 1993 fyrir fjármálaráðherra að ,,ganga til samninga um kaup á björgunarþyrlu fyrir Landhelgisgæslu Íslands og taka til þess nauðsynleg lán``.
Undirritaðir nefndarmenn eru þess fullvissir að ríkisstjórnin vinni að framgangi þessa máls, enda afar mikilvægt að tryggja sem fullkomnast öryggi í björgunarþjónustu af því tagi sem hér um ræðir.
Með hliðsjón af framangreindu leggja undirritaðir nefndarmenn til að málinu verði vísað til ríkisstjórnarinnar.``
Undir álitið rita Sólveig Pétursdóttir, Sigbjörn Gunnarsson og Björn Bjarnason.
Virðulegi forseti. Ég tel rétt að rifja hér upp í meginatriðum sögu málsins. Eins og kunnugt er og minnt var á hér áðan samþykkti Alþingi með þál. þann 12. mars 1991 að fela ríkisstjórninni að sjá til þess að á árinu 1991 yrði gerður samningur um kaup á fullkominni björgunarþyrlu fyrir Landhelgisgæsluna. Þetta var í tíð fyrrv. ríkisstjórnar en er ný ríkisstjórn tók við völdum ákvað hún að vinna áfram að málinu á þessum grundvelli og hinn 24. maí 1991 skipaði dómsmrh. nefnd til að vinna að undirbúningi málsins og skilaði hún niðurstöðum í formi ítarlegrar skýrslu þann 11. okt. sama ár.
Nefndin taldi að stjórnvöld ættu að vinna hratt að ákvörðun um kaup á öflugri þyrlu. Jafnframt var lagt til að heimild yrði veitt til formlegra viðræðna við bandarísk stjórnvöld um framtíðarskipan björgunarstarfsemi fyrir varnarliðið og að kannað yrði til þrautar hvort hinar nýju þyrlur varnarliðsins mundu hæfa íslenskum björgunaraðilum. Slíkar viðræður voru síðan hafnar. Fulltrúar dómsmrn. og utanrrn. skoðuðu þetta mál og töldu að vilji væri til ákveðins samstarfs, t.d. um viðhald, en það væri háð því að sams konar þyrlur væru notaðar.
Þá var sérstakur ráðgjafarhópur skipaður af dómsmrh. sem skilaði ítarlegri skýrslu í apríl 1992. Nokkru síðar var ákveðið að þriggja manna viðræðunefnd ynni að kaupum á þyrlu en fulltrúar tveggja ráðherra væru til ráðuneytis um viðræður við bandarísk stjórnvöld. Þær viðræður standa enn yfir jafnframt því að verið er að kanna nánar ákveðnar þyrlugerðir, eins og m.a. kemur fram í erindi forsrh. til allshn. í fskj.
I og II.
Af framansögðu er ljóst að mikil vinna hefur verið lögð í að skoða þetta mál af hálfu ríkisstjórnarinnar og ekki síst af hálfu hæstv. dómsmrh., sem hefur haft forgöngu í þessu máli, enda um mjög háar fjárhæðir að ræða varðandi þyrlukaup, rekstur og viðhald enda þótt gildi slíkrar viðmiðunar sé vafalaust lítið þegar um er að ræða tæki til björgunar mannslífa. Í þessu sambandi er þó rétt að hafa það í huga að hér á landi er öflugur björgunarþyrlukostur, reyndar öflugri að áliti sumra en í nágrannalöndum. Til dæmis um það er að komið hefur fyrir að þyrlur frá Keflavíkurflugvelli hafa farið langt suður í haf þegar skemmra var á slysstað frá Bretlandseyjum. Þetta stafar af því að þyrlur varnarliðsins geta tekið eldsneyti á lofti frá sérstakri eldsneytisvél sem staðsett er á Keflavíkurflugvelli. Það gerir þyrlu varnarliðsins einnig kleift að krækja fyrir veður, fljúga án millilendingar með ströndinni, þegar það er nauðsynlegt vegna veðurs yfir landinu, á slysstaði fyrir austan, vestan eða norðan landið.
Um kostnað varðandi þyrlukaup má nefna að þyrla af sömu gerð og varnarlið notar mun að öllum líkindum kosta um það bil 600 millj. kr. ef hún er keypt gegnum útflutningsmiðstöð Bandaríkjahers en annars 800 millj. Ný þyrla af gerðinni Super Puma kostar um 800 millj. kr., notuð Super Puma, 8 ára gömul og án afísingarbúnaðar, kostar milli 530 og 600 millj. Bell-þyrla kostar tæpar 500 millj. kr. Bell-þyrlurnar eru raunar ekki lengur í framleiðslu og fáar í notkun. Raunar hafa verið nefndar tölur allt upp í 1.000 millj. þegar varahlutir og þjálfun er meðtalið og þá er rekstrarkostnaðurinn eftir. En það er auðvitað ekki á okkar verksviði hér að vera að ræða einstakar þyrlugerðir í sjálfu sér. Það er sérfræðinga að meta slíkt og koma með tillögur í þeim efnum.
Þá hefur verið rætt um aukið samstarf Landhelgisgæslunnar við varnarliðið, en ég get vel skilið að hv. þm. Kristni H. Gunnarssyni sé það ekkert mikið kappsmál að ræða slíkt fyrirkomulag, enda þótt hann vitni nú talsvert mikið í landsfundarályktanir Sjálfstfl. máli sínu til stuðnings. En ég held að það væri ekki hjá því komist að minnast á helstu kosti slíks samstarfs sem væru hugsanlegir.
1. Landhelgisgæslan fengi afnot af fullkominni viðhaldsaðstöðu á Keflavíkurflugvelli.
2. Greiða mætti fyrir varahluti af birgðum varnarliðsins eftir því sem þeirra væri þörf þannig að Landhelgisgæslan þyrfti ekki að eiga alla varahluti sjálf eða þurfa að bíða eftir varahlutum frá útlöndum.
3. Með aðgangi að fullkominni viðhaldsaðstöðu og varahlutabirgðum hér á landi má gera ráð fyrir að fækka mundi þeim dögum á ári hverju sem þyrla Landhelgisgæslunnar væri ónothæf vegna bilana.
4. Flugmenn Landhelgisgæslunnar fengju þjálfun í fullkomnum flughermum í Bandaríkjunum en í þeim má líkja eftir erfiðustu aðstæðum.
5. Annar og betri grundvöllur yrði fyrir samstarf milli Landhelgisgæslu og björgunarsveitarinnar á Keflavíkurflugvelli, bæði varðandi æfingar og björgunarleiðangra. M.a. kæmi hugsanlega til greina að í björgunarleiðöngrum yrðu blandaðar áhafnir íslenskra og bandarískra flugmanna. Þannig mundi nýtast staðháttaþekking sem íslenskir flugmenn hafa af skiljanlegu ástæðum fram yfir þá bandarísku.
6. Líkur ykjust á því að unnt yrði að halda úti þyrlu á landsbyggðinni, t.d. norðausturhorninu, vegna þess að íslenskir flugmenn gætu flogið öllum björgunarþyrlum á landinu en ekki bara einni þyrlu af ólíkri gerð.
Þetta síðastnefnda er að sjálfsögðu ákaflega mikilvægt og ætti að koma til móts við óskir margra og m.a. umsögn frá Alþýðusambandi Íslands sem hv. þm. Kristinn H. Gunnarsson rakti hér áðan, en hann var þar að rekja umsagnir um allt annað mál heldur en hér er til umræðu. En þetta eru auðvitað atriði sem sjálfsagt er að kanna til hlítar þótt það sé ekkert meginmarkmið, enda ekki víst að slíkir samningar náist né heldur að starfsmenn Landhelgisgæslunnar og aðrir sem að björgunarmálum starfa sjái þess þörf, enda hafa þessir síðsttöldu aðilar unnið að björgunarstörfum hérlendis með miklum sóma. Starfsmenn Landhelgisgæslunnar búa yfir manna mestri þekkingu á björgunarstörfum á hafinu við Ísland. Þá hafa áhafnir flugdeildarinnar aflað sér mikillar reynslu af björgunarstörfum og sjúkraflugi inn til landsins. Segja má að hér á landi muni vandfundinn annar aðili sem betur væri hæfur til að reka þyrlur til svo fjölbreyttrar öryggis- og neyðarþjónustu en þessir aðilar hafa einnig unnið að því máli sem hér er til umræðu.
Við nefndarmenn í minni hluta allshn. gerum tillögu um það að þessu frv. verði vísað til ríkisstjórnarinnar og rekjum ástæður þess í nál. eins og ég gat hér áðan. Við leggjum áherslu á það að unnið hefur verið og er enn þá unnið að undirbúningi þessa máls í ríkisstjórninni og erum þess fullviss að undirbúningi og athugun af hálfu sérfræðinga ríkisstjórnarinnar verði lokið innan skamms, jafnvel eftir nokkrar vikur. Það er enn fremur ljóst að allar heimildir til þess að taka ákvörðun um þyrlukaup eru fyrir hendi, samanber heimild í fjárlögum fyrir þetta ár. Það er því ekkert, hvorki efnislega né formlega, því til fyrirstöðu að tekin verði ákvörðun á árinu í þessu mikla hagsmunamáli okkar Íslendinga að tryggja sem fullkomnasta björgunarþjónustu hér á landi.