Gunnlaugur Stefánsson
:
Virðulegi forseti. Í tilefni af þeim umræðum sem hér fara fram vegna frv. hv. þm. Kristins H. Gunnarssonar til laga þá langar mig til þess að leggja áherslu á það sjónarmið að aðalatriðið er að kjósendum, sem greiða atkvæði um sameiningu, sé ljóst hvaða reglur gildi í kosningum. Það má minna á í þessu sambandi að þegar atkvæðagreiðsla fór fram um sameiningu sveitarfélaga í Djúpavogshreppi kom það mjög mörgum kjósendum þar á óvart eftir að búið var að greiða atkvæði til hvers úrslitin leiddu. Þrátt fyrir að sameiningin hefði hugsanlega verið felld í sumum hreppum hjá þeim sem tóku þátt í atkvæðagreiðslunni þá réðu þeir úrslitum sem ekki tóku þátt. Þessi niðurstaða kom mörgum á óvart. Þess vegna legg ég áherslu á að þær reglur sem í gildi eru séu vel kynntar og öllum ljósar. Það er grundvallaratriði lýðræðisins að kosningareglurnar séu skýrar og ljósar. Hvort þeir sem ekki taka þátt í kosningum eigi að hafa einhver áhrif með heimasetu sinni er svo aftur á móti annað mál og á því kunna að vera ýmsar hliðar. T.d. þeir sem ekki eiga heimangengt en búa eigi að síður í sínum hreppi. Á að taka tillit til þeirra áhrifa á einhvern hátt? Auðvitað vita allir að sameining sveitarfélaga hefur áhrif á lífsskilyrði allra íbúa.
Ég tel því rétt að í þeirri nefnd sem við sitjum í báðir, ég og hv. flm., skoðum við þetta mál mjög vandlega frá öllum hliðum. En ég held að við hljótum að vera sammála um að hver sem niðurstaðan verður, hvort sem áfram verður stuðst við gildandi reglur eða tekið verði mið af tillögum hv. flm., sé aðalatriðið að reglurnar séu öllum ljósar áður en kosið er.
Hv. þm. hafa einnig verið að ræða almennt um sameiningarmál sveitarfélaga. Þegar þau eru til umræðu er yfirleitt horft langt frá Reykjavík og út á land og reynt að greina þar einhver sveitarfélög í dreifingunni sem eru fámenn en kynnu að vera betur sett ef þau yrðu sameinuð í stærra sveitarfélag.
Ég horfi yfirleitt á þetta mál utan af landi og suður til Reykjavíkur, á höfuðborgarsvæðið. Ég undrast það hversu mörg sveitarfélög eru á Stór-Reykjavíkursvæðinu og í Reykjaneskjördæmi og mér segir svo hugur að íbúarnir sjálfir viti ekki einu sinni hvar landamæri sveitarfélaganna eru. Þar kem ég aftur að öðru atriði sem er mjög mikilvægt, að kynna fyrir íbúum hvers sveitarfélags, hvar sveitarfélagsmörk eru. Ég held nefnilega að þessar umræður um sameiningu sveitarfélaga ættu fyrst og fremst að fara fram á höfuðborgarsvæðinu því ef einhvers staðar má finna og leita eftir hagkvæmni og hagræðingu með sameiningu og aukinni samvinnu, sem vissulega er á milli sveitarfélaga, mætti ná henni fram fyrst og með fljótvirkustum hætti hér þar sem fjöll hindra ekki og samgöngur eru bestar í landinu og búið er að koma flestum málum best fyrir samanborið við að streða við. Nú er jafnvel rætt um það að gera það með lögum, þvingunum, stjórnvaldsaðgerðum, að koma sveitarfélögum á landsbyggðinni saman, jafnvel þar sem skilja í millum erfiðar náttúrulegar aðstæður. Auðvelt að reikna út í tölvu en erfitt að framkvæma þegar horft er á allar aðstæður og hvað þá ef við búum við þær aðstæður sem verið er að ræða í þessum efnum.
Þess vegna vil ég leggja áherslu á að forgangsverkefnið verði sameining sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu. Síðan verði reynslan metin út frá þeirri sameiningu hvort ástæða er til að stíga stærri skref til sameiningar og þá þar sem erfiðara er um vik með sameiningu í dreifðum byggðum landsins.
Virðulegi forseti. Í tilefni af þeim umræðum sem hér fara fram vegna frv. hv. þm. Kristins H. Gunnarssonar til laga þá langar mig til þess að leggja áherslu á það sjónarmið að aðalatriðið er að kjósendum, sem greiða atkvæði um sameiningu, sé ljóst hvaða reglur gildi í kosningum. Það má minna á í þessu sambandi að þegar atkvæðagreiðsla fór fram um sameiningu sveitarfélaga í Djúpavogshreppi kom það mjög mörgum kjósendum þar á óvart eftir að búið var að greiða atkvæði til hvers úrslitin leiddu. Þrátt fyrir að sameiningin hefði hugsanlega verið felld í sumum hreppum hjá þeim sem tóku þátt í atkvæðagreiðslunni þá réðu þeir úrslitum sem ekki tóku þátt. Þessi niðurstaða kom mörgum á óvart. Þess vegna legg ég áherslu á að þær reglur sem í gildi eru séu vel kynntar og öllum ljósar. Það er grundvallaratriði lýðræðisins að kosningareglurnar séu skýrar og ljósar. Hvort þeir sem ekki taka þátt í kosningum eigi að hafa einhver áhrif með heimasetu sinni er svo aftur á móti annað mál og á því kunna að vera ýmsar hliðar. T.d. þeir sem ekki eiga heimangengt en búa eigi að síður í sínum hreppi. Á að taka tillit til þeirra áhrifa á einhvern hátt? Auðvitað vita allir að sameining sveitarfélaga hefur áhrif á lífsskilyrði allra íbúa.
Ég tel því rétt að í þeirri nefnd sem við sitjum í báðir, ég og hv. flm., skoðum við þetta mál mjög vandlega frá öllum hliðum. En ég held að við hljótum að vera sammála um að hver sem niðurstaðan verður, hvort sem áfram verður stuðst við gildandi reglur eða tekið verði mið af tillögum hv. flm., sé aðalatriðið að reglurnar séu öllum ljósar áður en kosið er.
Hv. þm. hafa einnig verið að ræða almennt um sameiningarmál sveitarfélaga. Þegar þau eru til umræðu er yfirleitt horft langt frá Reykjavík og út á land og reynt að greina þar einhver sveitarfélög í dreifingunni sem eru fámenn en kynnu að vera betur sett ef þau yrðu sameinuð í stærra sveitarfélag.
Ég horfi yfirleitt á þetta mál utan af landi og suður til Reykjavíkur, á höfuðborgarsvæðið. Ég undrast það hversu mörg sveitarfélög eru á Stór-Reykjavíkursvæðinu og í Reykjaneskjördæmi og mér segir svo hugur að íbúarnir sjálfir viti ekki einu sinni hvar landamæri sveitarfélaganna eru. Þar kem ég aftur að öðru atriði sem er mjög mikilvægt, að kynna fyrir íbúum hvers sveitarfélags, hvar sveitarfélagsmörk eru. Ég held nefnilega að þessar umræður um sameiningu sveitarfélaga ættu fyrst og fremst að fara fram á höfuðborgarsvæðinu því ef einhvers staðar má finna og leita eftir hagkvæmni og hagræðingu með sameiningu og aukinni samvinnu, sem vissulega er á milli sveitarfélaga, mætti ná henni fram fyrst og með fljótvirkustum hætti hér þar sem fjöll hindra ekki og samgöngur eru bestar í landinu og búið er að koma flestum málum best fyrir samanborið við að streða við. Nú er jafnvel rætt um það að gera það með lögum, þvingunum, stjórnvaldsaðgerðum, að koma sveitarfélögum á landsbyggðinni saman, jafnvel þar sem skilja í millum erfiðar náttúrulegar aðstæður. Auðvelt að reikna út í tölvu en erfitt að framkvæma þegar horft er á allar aðstæður og hvað þá ef við búum við þær aðstæður sem verið er að ræða í þessum efnum.
Þess vegna vil ég leggja áherslu á að forgangsverkefnið verði sameining sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu. Síðan verði reynslan metin út frá þeirri sameiningu hvort ástæða er til að stíga stærri skref til sameiningar og þá þar sem erfiðara er um vik með sameiningu í dreifðum byggðum landsins.