Guðmundur Stefánsson
:
Virðulegi forseti. Það hefur komið mjög skýrt fram í máli margra sem hér hafa talað að menn telja að það sé nauðsynlegt að halda þessu fyrirtæki saman. Þess vegna held ég að það sé mjög nauðsynlegt að undirstrika hér nokkur atriði, þar á meðal að það er styrkleiki Síldarverksmiðja ríkisins að fyrirtækið er stórt og dreift víða. Það er með aðalverksmiðjurnar á Siglufirði og Seyðisfirði, sem liggja vel við veiðum fyrir Norðurlandi og Austurlandi, og svo á Raufarhöfn sem er mitt á milli. Með þeim hætti má segja að þrír fætur standi undir fyrirtækinu. Ef þessu fyrirtæki er hins vegar skipt upp er ljóst að eins og málin horfa núna, þá mundi út frá staðsetningu verksmiðjan á Seyðisfirði vera langverðmætust og sú á Siglufirði kannski langverðminnst. Ég er nærri viss um það að í bitum fengist miklu minna verðmæti út úr þessu fyrirtæki en ef um er að ræða þessa heild. Þetta er mjög mikilvægt vegna þess að þó hér sé um að ræða eigur ríkisins og þó það þurfi að einkavæða þær, þá skiptir verulegu máli hvað ríkið ber úr býtum og ég tala nú ekki um ef við hugum að því hversu skarðan hlut ríkið ber frá borði. Ég held að menn verði að átta sig á því að það er misskilningur, ég get a.m.k. ekki séð það og er þó læs á við hvern annan, að brtt. þær sem minni hluti nefndarinnar hefur lagt fram séu bara kvaðir á fyrirtækinu, jafnvel þó að það verði selt. Það er mikill misskilningur. Ég sé ekki betur en ein brtt. og sú fyrsta gangi út á það að menn vilji aðeins selja 40% þess hlutafjár í hinu nýja hlutafélagi, aðeins 40% nema með samþykki Alþingis. Það er ekkert verið að koma í veg fyrir það, en ef menn vilja hafa hér hönd í bagga, þetta er eiginlega fyrst og fremst ákveðið varfærnissjónarmið. Stærri er nú ágreiningurinn ekki og ég held að þetta geti hvorki talist óskynsamleg né óeðlileg breyting.
Í öðru lagi er lagt til að fyrirtækinu verði skipuð eða kosin fimm manna stjórn. Munurinn er aðeins sá að minni hlutinn leggur til að það verði Alþingi sem kjósi í þá stjórn og mér finnst það í fyllsta máta eðlilegt. Ég sé ekki að það sé neitt eðlilegt og ég get alls ekki tekið undir það að það eigi að færa þetta út í ráðuneytin. Ég sé enga ástæðu til þess að gera það, en umfram allt verður þetta engin kvöð á fyrirtækinu. Ég sé ekki annað en ýmsum fyrirtækjum og stofnunum hafi vegnað allvel og mjög vel jafnvel þó svo Alþingi kysi þeim stjórn. Það getur ekki verið nein sérstök kvöð. Hvort hið nýja hlutafélag í rauninni yfirtekur allar skuldir eða bara hluta þeirra skulda og skuldbindinga sem nú hvíla á Síldarverksmiðjum ríkisins er fyrst og fremst tæknilegt atriði vegna þess að þegar og ef til sölu hlutafjár kemur mun verð á hlutafénu endurspeglast í því hverju hefur verið ráðstafað í þeim efnum. Og ef á annað borð er einhver áhugi fyrir þessu félagi sem ég tel mjög líklegt að sé, þá mun það koma fram þar. Þessar skuldir eru til staðar og þeim verður ekkert eytt. Það er alveg sama hvort það er gert með einum hætti eða öðrum, þeim verður ekkert eytt og einhver verður að borga þær. Þess vegna er þetta fyrst og fremst tæknilegt atriði og ég get ekki séð með nokkru móti að þetta sé nein kvöð á því sem hér á að fara að gera, þ.e. þó að Síldarverksmiðjum ríkisins verði breytt í hlutafélag.
Það standa hér eftir kannski tvö atriði. Annars vegar er það þessi samstarfsnefnd sem lagt er til að verði komið á fót með sveitarfélögunum sem eiga hlut að máli, þ.e. þar sem verksmiðjurnar eru. Ég held að það sé mjög gott fyrir verksmiðjurnar einmitt að hafa slíka samstarfsnefnd. Það kom hér fram í máli hv. þm. Stefáns Guðmundssonar að það væri hægt að eyða þar ýmsum misskilningi og koma í veg fyrir að hann yrði yfirleitt og það held ég að hljóti að vera miklu fremur styrkur fyrir þessa starfsemi en að þetta sé einhver kvöð vegna þess að ég legg þann skilning í orðið kvöð að það sé eitthvað sem muni hamla eða aftra þessu félagi frá að starfa eðlilega og geta keppt um aflann við aðrar verksmiðjur. Auk þess held ég að það sem lagt er til hér hjá minni hlutanum, að það sé opnaður möguleiki á því að kaupa hafnarmannvirki þau sem eru í eigu verksmiðjanna, sé til bóta. Mér heyrðist í umræðunum í dag að verksmiðjurnar hefðu hvort eð er borið verulegan kostnað af notkun á þessum hafnarmannvirkjum og ef svo er, þá var alveg ljóst að ef þetta yrði samþykkt, þá yrði þetta til þess að auðvelda þetta mál og gera það léttara í meðförum.
Það er í sjálfu sér engin ástæða til þess að ræða ekki um það, en það kemur upp hjá hv. 17. þm. Reykv. að það hefði verið mikið tap undanfarin ár, gott og vel. Ég get séð það líka í þessum gögnum sem fyrir liggja. Það er auðvitað áhyggjuefni en ég vil í fyrsta lagi segja að menn mega samt ekki gleyma því að í áratugi hafa Síldarverksmiðjur ríkisins og sú starfsemi sem þar hefur farið fram malað þessari þjóð gull og staðið undir þeirri uppbyggingu sem orðið hefur í þjóðfélaginu og þeirri velferð sem við búum við núna. Umræða um þetta tap er þess eðlis að ég held að hún geti ekki verið til annars en að rýra trúverðugheit og markaðsvirði þessarar starfsemi ef til þess kemur að hún verði seld. Það er nefnilega ekki nóg að tala um að það sé bara tap. Það eru einhverjar ástæður yfirleitt fyrir tapi og ég held að menn verði nú að horfa á það að loðnuvertíðir að undanförnu hafa brugðist, a.m.k. að hluta og í sumum tilvikum nánast alveg. Það vill svo til að þetta fyrirtæki lifir á þessu og það er ekkert fyrirtæki, alveg sama hvort það er hlutafélag í eigu ríkisins, samvinnufélag eða hvað það er, fyrirtæki sem ekki geta stundað þá starfsemi sem þau eru stofnuð til að gera, þau hljóta að tapa þegar svona stendur á. Ég varpa því fram, hvernig haldið þið að færi fyrir Flugleiðum ef það mætti ekkert fljúga eða Eimskipafélaginu ef það mætti ekki sigla. Það er ekkert öðruvísi með SR en önnur fyrirtæki. Það hafa verið miklar framkvæmdir hjá fyrirtækinu á sama tíma og það hefur árað illa í loðnuveiðum og hráefnisöflun til fyrirtækisins og þar af leiðandi er mjög eðlilegt að það sé fyrirtækinu þungt í skauti og þarf ekki að koma neinum á óvart. Síðast en ekki síst í framhaldi af þeim fjárfestingum og uppbyggingu sem hefur verið hjá fyrirtækinu, ekki bara á Seyðisfirði heldur líka á Siglufirði þó að það sé kannski heldur lengra um liðið og mér er ekki alveg kunnugt um hvernig þetta er á Raufarhöfn, en á þessum stöðum hefur verið lagt í miklar framkvæmdir og vörugæði Síldarverksmiðja ríkisins hafa aukist mikið og eftir því sem ég fæ best séð, þó að ég sé ekki þar innvígður, þá sé ég ekki annað en það sé verið að breyta þar til í markaðsfærslu og færa þar margt til betri vegar og nýrri tíma þannig að þetta er alls ekki staðnað fyrirtæki. Þess vegna má alls ekki afgreiða fyrirtækið sem eitthvað sem við töpum á. Þetta er líka fyrirtæki sem við höfum grætt mikið á í gegnum árin og það eru ákveðnar ástæður fyrir því að það er að tapa og ég held að þær ástæður séu hvorki á valdi stjórnarmanna né starfsmanna fyrirtækisins, nema þá að hluta til. Þess vegna segi ég að það að breyta Síldarverksmiðjum ríkisins í hlutafélag er eitt mál og getur verið ágætt að gera það, en það mun í sjálfu sér ekki bjarga neinu vegna þess að ég veit ekki til þess að það sé nokkurt fyrirtæki, hvorki hér á landi né annars staðar sem lifir af því eingöngu að vera hlutafélag eða tapar á því eingöngu að vera ríkisfyrirtæki. Það er ekki mergurinn málsins. Ég er sannfærður um það að hjá Síldarverksmiðjum ríkisins eins og flestum öðrum fyrirtækjum megi bæta hlutina í rekstri með því að reka þær einfaldlega betur. Það er nú einfaldlega svo að seint komast menn svo langt í hagræðingu og úrbótum í rekstri að ekki verði betur um bætt. Og þetta á örugglega við um Síldarverksmiðjur ríkisins líka. En það sem fyrst og fremst mun bæta afkomu og rekstur Síldarverksmiðja ríkisins er meiri loðna og aukin síld. Loðnuveiðar hafa gengið mjög þokkalega að undanförnu eftir þá lægð sem í þær kom og við getum auðvitað gert okkur raunhæfar vonir um að svo verði áfram. Og það sem meira er, því er haldið fram að það megi gera hér ráð fyrir talsvert auknum síldveiðum, kannski ekki alveg á næstunni en innan tiltölulega skamms tíma, og þá er enginn vafi á því að þetta gamla og gróna fyrirtæki mun mala gull á ný hvort sem það verður nú ríkisfyrirtæki eða hlutafélag. Ég held að það sé út af fyrir sig ekkert að því og það megi á margan hátt segja sem svo að sú hugsun sem á bak við hlutafélagsbreytinguna liggur sé rétt og það sé kannski að sumu leyti auðveldara að afla fjár annars staðar frá en frá ríkinu, sem er eini eigandi fyrirtækisins núna, en það eru önnur atriði sem ég held að menn ættu ekkert síður að huga að eins og t.d. hvort ekki væri rétt að gera þær ráðstafanir sem dygðu til þess að hægt væri að fara bæði þarna og annars staðar í þessum atvinnuvegi, í fiskimjöls- og lýsisframleiðslu, að þessi fyrirtæki færu öll yfir í að nota raforku í staðinn fyrir innflutta orku og þar væri vissulega verðugt verkefni og ég er viss um að það mundi skila miklu meiru heldur en bara þessir hlutafjárbreyting.
Ég vil taka undir með ýmsum fyrri ræðumönnum hér í kvöld að í rauninni er enginn grundvallarágreiningur hér á ferðinni, heldur er áherslumunur sem fram kemur. Ég vil líka taka undir það að ég held að menn ættu að tala betur saman og ég verð að segja það alveg eins og er að ég fæ ekki betur séð en þær breytingar sem minni hluti sjútvn. leggur til séu til bóta og muni styrkja þetta mál og koma því enn lengra en frv. sjálft og þær breytingar sem meiri hlutinn leggur fram, gera.
Virðulegi forseti. Það hefur komið mjög skýrt fram í máli margra sem hér hafa talað að menn telja að það sé nauðsynlegt að halda þessu fyrirtæki saman. Þess vegna held ég að það sé mjög nauðsynlegt að undirstrika hér nokkur atriði, þar á meðal að það er styrkleiki Síldarverksmiðja ríkisins að fyrirtækið er stórt og dreift víða. Það er með aðalverksmiðjurnar á Siglufirði og Seyðisfirði, sem liggja vel við veiðum fyrir Norðurlandi og Austurlandi, og svo á Raufarhöfn sem er mitt á milli. Með þeim hætti má segja að þrír fætur standi undir fyrirtækinu. Ef þessu fyrirtæki er hins vegar skipt upp er ljóst að eins og málin horfa núna, þá mundi út frá staðsetningu verksmiðjan á Seyðisfirði vera langverðmætust og sú á Siglufirði kannski langverðminnst. Ég er nærri viss um það að í bitum fengist miklu minna verðmæti út úr þessu fyrirtæki en ef um er að ræða þessa heild. Þetta er mjög mikilvægt vegna þess að þó hér sé um að ræða eigur ríkisins og þó það þurfi að einkavæða þær, þá skiptir verulegu máli hvað ríkið ber úr býtum og ég tala nú ekki um ef við hugum að því hversu skarðan hlut ríkið ber frá borði. Ég held að menn verði að átta sig á því að það er misskilningur, ég get a.m.k. ekki séð það og er þó læs á við hvern annan, að brtt. þær sem minni hluti nefndarinnar hefur lagt fram séu bara kvaðir á fyrirtækinu, jafnvel þó að það verði selt. Það er mikill misskilningur. Ég sé ekki betur en ein brtt. og sú fyrsta gangi út á það að menn vilji aðeins selja 40% þess hlutafjár í hinu nýja hlutafélagi, aðeins 40% nema með samþykki Alþingis. Það er ekkert verið að koma í veg fyrir það, en ef menn vilja hafa hér hönd í bagga, þetta er eiginlega fyrst og fremst ákveðið varfærnissjónarmið. Stærri er nú ágreiningurinn ekki og ég held að þetta geti hvorki talist óskynsamleg né óeðlileg breyting.
Í öðru lagi er lagt til að fyrirtækinu verði skipuð eða kosin fimm manna stjórn. Munurinn er aðeins sá að minni hlutinn leggur til að það verði Alþingi sem kjósi í þá stjórn og mér finnst það í fyllsta máta eðlilegt. Ég sé ekki að það sé neitt eðlilegt og ég get alls ekki tekið undir það að það eigi að færa þetta út í ráðuneytin. Ég sé enga ástæðu til þess að gera það, en umfram allt verður þetta engin kvöð á fyrirtækinu. Ég sé ekki annað en ýmsum fyrirtækjum og stofnunum hafi vegnað allvel og mjög vel jafnvel þó svo Alþingi kysi þeim stjórn. Það getur ekki verið nein sérstök kvöð. Hvort hið nýja hlutafélag í rauninni yfirtekur allar skuldir eða bara hluta þeirra skulda og skuldbindinga sem nú hvíla á Síldarverksmiðjum ríkisins er fyrst og fremst tæknilegt atriði vegna þess að þegar og ef til sölu hlutafjár kemur mun verð á hlutafénu endurspeglast í því hverju hefur verið ráðstafað í þeim efnum. Og ef á annað borð er einhver áhugi fyrir þessu félagi sem ég tel mjög líklegt að sé, þá mun það koma fram þar. Þessar skuldir eru til staðar og þeim verður ekkert eytt. Það er alveg sama hvort það er gert með einum hætti eða öðrum, þeim verður ekkert eytt og einhver verður að borga þær. Þess vegna er þetta fyrst og fremst tæknilegt atriði og ég get ekki séð með nokkru móti að þetta sé nein kvöð á því sem hér á að fara að gera, þ.e. þó að Síldarverksmiðjum ríkisins verði breytt í hlutafélag.
Það standa hér eftir kannski tvö atriði. Annars vegar er það þessi samstarfsnefnd sem lagt er til að verði komið á fót með sveitarfélögunum sem eiga hlut að máli, þ.e. þar sem verksmiðjurnar eru. Ég held að það sé mjög gott fyrir verksmiðjurnar einmitt að hafa slíka samstarfsnefnd. Það kom hér fram í máli hv. þm. Stefáns Guðmundssonar að það væri hægt að eyða þar ýmsum misskilningi og koma í veg fyrir að hann yrði yfirleitt og það held ég að hljóti að vera miklu fremur styrkur fyrir þessa starfsemi en að þetta sé einhver kvöð vegna þess að ég legg þann skilning í orðið kvöð að það sé eitthvað sem muni hamla eða aftra þessu félagi frá að starfa eðlilega og geta keppt um aflann við aðrar verksmiðjur. Auk þess held ég að það sem lagt er til hér hjá minni hlutanum, að það sé opnaður möguleiki á því að kaupa hafnarmannvirki þau sem eru í eigu verksmiðjanna, sé til bóta. Mér heyrðist í umræðunum í dag að verksmiðjurnar hefðu hvort eð er borið verulegan kostnað af notkun á þessum hafnarmannvirkjum og ef svo er, þá var alveg ljóst að ef þetta yrði samþykkt, þá yrði þetta til þess að auðvelda þetta mál og gera það léttara í meðförum.
Það er í sjálfu sér engin ástæða til þess að ræða ekki um það, en það kemur upp hjá hv. 17. þm. Reykv. að það hefði verið mikið tap undanfarin ár, gott og vel. Ég get séð það líka í þessum gögnum sem fyrir liggja. Það er auðvitað áhyggjuefni en ég vil í fyrsta lagi segja að menn mega samt ekki gleyma því að í áratugi hafa Síldarverksmiðjur ríkisins og sú starfsemi sem þar hefur farið fram malað þessari þjóð gull og staðið undir þeirri uppbyggingu sem orðið hefur í þjóðfélaginu og þeirri velferð sem við búum við núna. Umræða um þetta tap er þess eðlis að ég held að hún geti ekki verið til annars en að rýra trúverðugheit og markaðsvirði þessarar starfsemi ef til þess kemur að hún verði seld. Það er nefnilega ekki nóg að tala um að það sé bara tap. Það eru einhverjar ástæður yfirleitt fyrir tapi og ég held að menn verði nú að horfa á það að loðnuvertíðir að undanförnu hafa brugðist, a.m.k. að hluta og í sumum tilvikum nánast alveg. Það vill svo til að þetta fyrirtæki lifir á þessu og það er ekkert fyrirtæki, alveg sama hvort það er hlutafélag í eigu ríkisins, samvinnufélag eða hvað það er, fyrirtæki sem ekki geta stundað þá starfsemi sem þau eru stofnuð til að gera, þau hljóta að tapa þegar svona stendur á. Ég varpa því fram, hvernig haldið þið að færi fyrir Flugleiðum ef það mætti ekkert fljúga eða Eimskipafélaginu ef það mætti ekki sigla. Það er ekkert öðruvísi með SR en önnur fyrirtæki. Það hafa verið miklar framkvæmdir hjá fyrirtækinu á sama tíma og það hefur árað illa í loðnuveiðum og hráefnisöflun til fyrirtækisins og þar af leiðandi er mjög eðlilegt að það sé fyrirtækinu þungt í skauti og þarf ekki að koma neinum á óvart. Síðast en ekki síst í framhaldi af þeim fjárfestingum og uppbyggingu sem hefur verið hjá fyrirtækinu, ekki bara á Seyðisfirði heldur líka á Siglufirði þó að það sé kannski heldur lengra um liðið og mér er ekki alveg kunnugt um hvernig þetta er á Raufarhöfn, en á þessum stöðum hefur verið lagt í miklar framkvæmdir og vörugæði Síldarverksmiðja ríkisins hafa aukist mikið og eftir því sem ég fæ best séð, þó að ég sé ekki þar innvígður, þá sé ég ekki annað en það sé verið að breyta þar til í markaðsfærslu og færa þar margt til betri vegar og nýrri tíma þannig að þetta er alls ekki staðnað fyrirtæki. Þess vegna má alls ekki afgreiða fyrirtækið sem eitthvað sem við töpum á. Þetta er líka fyrirtæki sem við höfum grætt mikið á í gegnum árin og það eru ákveðnar ástæður fyrir því að það er að tapa og ég held að þær ástæður séu hvorki á valdi stjórnarmanna né starfsmanna fyrirtækisins, nema þá að hluta til. Þess vegna segi ég að það að breyta Síldarverksmiðjum ríkisins í hlutafélag er eitt mál og getur verið ágætt að gera það, en það mun í sjálfu sér ekki bjarga neinu vegna þess að ég veit ekki til þess að það sé nokkurt fyrirtæki, hvorki hér á landi né annars staðar sem lifir af því eingöngu að vera hlutafélag eða tapar á því eingöngu að vera ríkisfyrirtæki. Það er ekki mergurinn málsins. Ég er sannfærður um það að hjá Síldarverksmiðjum ríkisins eins og flestum öðrum fyrirtækjum megi bæta hlutina í rekstri með því að reka þær einfaldlega betur. Það er nú einfaldlega svo að seint komast menn svo langt í hagræðingu og úrbótum í rekstri að ekki verði betur um bætt. Og þetta á örugglega við um Síldarverksmiðjur ríkisins líka. En það sem fyrst og fremst mun bæta afkomu og rekstur Síldarverksmiðja ríkisins er meiri loðna og aukin síld. Loðnuveiðar hafa gengið mjög þokkalega að undanförnu eftir þá lægð sem í þær kom og við getum auðvitað gert okkur raunhæfar vonir um að svo verði áfram. Og það sem meira er, því er haldið fram að það megi gera hér ráð fyrir talsvert auknum síldveiðum, kannski ekki alveg á næstunni en innan tiltölulega skamms tíma, og þá er enginn vafi á því að þetta gamla og gróna fyrirtæki mun mala gull á ný hvort sem það verður nú ríkisfyrirtæki eða hlutafélag. Ég held að það sé út af fyrir sig ekkert að því og það megi á margan hátt segja sem svo að sú hugsun sem á bak við hlutafélagsbreytinguna liggur sé rétt og það sé kannski að sumu leyti auðveldara að afla fjár annars staðar frá en frá ríkinu, sem er eini eigandi fyrirtækisins núna, en það eru önnur atriði sem ég held að menn ættu ekkert síður að huga að eins og t.d. hvort ekki væri rétt að gera þær ráðstafanir sem dygðu til þess að hægt væri að fara bæði þarna og annars staðar í þessum atvinnuvegi, í fiskimjöls- og lýsisframleiðslu, að þessi fyrirtæki færu öll yfir í að nota raforku í staðinn fyrir innflutta orku og þar væri vissulega verðugt verkefni og ég er viss um að það mundi skila miklu meiru heldur en bara þessir hlutafjárbreyting.
Ég vil taka undir með ýmsum fyrri ræðumönnum hér í kvöld að í rauninni er enginn grundvallarágreiningur hér á ferðinni, heldur er áherslumunur sem fram kemur. Ég vil líka taka undir það að ég held að menn ættu að tala betur saman og ég verð að segja það alveg eins og er að ég fæ ekki betur séð en þær breytingar sem minni hluti sjútvn. leggur til séu til bóta og muni styrkja þetta mál og koma því enn lengra en frv. sjálft og þær breytingar sem meiri hlutinn leggur fram, gera.