Virðulegi forseti. Fyrir kvöldmat svaraði ég nokkrum spurningum sem til mín hafði verið beint og ég tel ástæðu til þess að koma hér aftur inn í þessa umræðu og svara ýmsum spurningum sem fram hafa komið.
Hv. þm. Steingrímur J. Sigfússon beindi til mín nokkrum spurningum sem snertu sparnaðinn í Húsnæðisstofnun og spurði hvað væri áætlaður mikill sparnaður og hvaða líkur væru til þess að hann mundi nást. Samkvæmt fjárlögum var gert ráð fyrir því að sparnaðurinn yrði 132 millj. á þessu ári en það er augljóst að sá sparnaður mun ekki nást að fullu einfaldlega vegna þess að það var gert ráð fyrir því að þetta lagafrv. gæti tekið gildi á áramótum þannig að þau sparnaðaráform sem fram koma í þessu frv. tækju gildi á þeim tíma. En við erum nú komin inn í maímánuð þannig að það er nokkuð ljóst að vegna þess hvað dregist hefur að samþykkja þetta frv. munum við ekki að fullu ná þeim sparnaði. En sparnaðurinn í Húsnæðisstofnun á síðasta ári var sennilega á bilinu 40--50 millj. kr. en þá var einmitt farið í það átak að reyna að hagræða og ná fram sparnaði hjá stofnuninni.
Hv. sami þingmaður spurði um fjáröflun til húsnæðiskerfisins á þessu ári. Það voru gerðir samningar við lífeyrissjóðina um skuldbréfakaup sem annars vegar fólust í beinum skuldabréfakaupum og hins vegar í útboði. Um var að ræða samninga upp á 9 milljarða kr. þar sem gert var ráð fyrir að 3 milljarðar kæmu með útboði og rúmlega 6 millj. með skuldabréfakaupum. Það sem liggur fyrir í dag er að það fjármagn sem hefur komið inn frá áramótum með þessum hætti er eitthvað innan við 3 milljarðar og sennilega er það álíka mikið sem hefur komið með útboði og skuldabréfakaupum. En það sem veldur áhyggjum er að samningar sem voru gerðir gengu út á það að 2 / 3 kæmu með beinum skuldabréfakaupum eða um 6 milljarðar og 3 milljarðar með útboðum en einungis hafa náðst samningar við lífeyrissjóði sem nema að fjárhæð 3 milljörðum kr. Það eru ekki síst SAL-sjóðirnir sem hafa ekki staðið sig sem skyldi í þessum kaupum til þess að uppfylla þessa samninga og vissulega veldur það nokkrum áhyggjum að ef það gengur ekki eftir að hægt sé að standa við það að koma upp 500--600 íbúðum á þessu ári eins og ætlunin var. Og það veldur líka vissulega áhyggjum ef stærsti hlutinn af þessu eða stór hluti af þessu verður gegnum útboð vegna þess að vextir þar hafa verið hærri heldur en í beinum skuldabréfakaupum, og það getur auðvitað leitt til ójafnvægis hjá Byggingarsjóði verkamanna, en þær ákvarðanir sem hafa verið teknar, bæði varðandi skuldabréfakaup og kjörin á þeim og síðan vaxtakjör til einstaklinga byggjast á því að hægt sé að ná þar jafnvægi miðað við ákveðnar forsendur.
Hv. sami þingmaður spurði einnig um stöðu húsbréfakerfisins og ég held að það sé óhætt að fullyrða að það hefur ríkt jafnvægi í stöðu húsbréfakerfisins á síðustu mánuðum. Það vita allir að þegar afföllin fóru upp á árinu 1991, þá var það vegna þess að opnað var fyrir greiðsluerfiðleikalán sem að mig minnir námu 2 milljörðum kr. sem fóru beint út á markaðinn til viðbótar þeirri útgáfu sem var vegna hefðbundinna viðskipta og einnig var yfirgangstími þar þegar við vorum að taka úr sambandi 86-kerfið og allt þetta gerði það að verkum að afföllin voru miklu meiri heldur en áætlað var í upphafi.
Hv. þm. nefndi það sem ég hélt nú að allir væru farnir að skilja, að hann skildi það ekki að greiðslubyrði væri eitthvað léttari þegar það væru 6% vextir eins og í húsbréfakerfinu eða 3,5% vextir eins og voru í 86-kerfinu. Auðvitað liggur það alveg ljóst fyrir að þegar fólk þarf að taka stóran hluta af sínum lánum til húsnæðiskaupa með skammtímalánum, 7--10% vöxtum, og það til stutts tíma þá hefur það leitt til greiðsluerfiðleika hjá fólki, enda er það svo að þau greiðsluerfiðleikalán, sem hafa verið veitt frá 1985 og eru tæpir 6 milljarðar kr., stærstur hlutinn af þeim hefur farið til þess að greiða upp vanskil og skuldir við bankastofnanir vegna þessara skammtímalána. Hann fór yfir í nýbyggingarlánin og taldi að þau hefðu dregist verulega saman og spurði um nýbyggingarlán á árinu 1992 og taldi að verulegur samdráttur hefði orðið í nýbyggingum. Ég held að það sé nauðsynlegt að gera sér grein fyrir því hver er nýbyggingarþörfin. Ég tel að staðan sé núna sú að við séum með miklu meira af nýbyggingum sem ekki seljast, sennilega um 400--500 íbúðir, einfaldlega vegna þess að þessar íbúðir eru hlutfallslega miklu dýrari heldur en notaðar íbúðir. Ég hef einungis fjölda lána til nýbygginga en ekki fullgerðar íbúðir á árinu 1992, en á því ári var fjöldi lána til nýbygginga 1.375 og höfðu ekki verið fleiri lán til nýbygginga síðan á árinu 1985 þannig að nýbyggingarlánum hefur fjölgað, með tilkomu húsbréfakerfisins, en það er einungis samanburður við 1985 sem stenst fjöldann á árinu 1992.
Hv. þm. fór nokkuð inn á þá úttekt sem gerð hefur verið af Hagsýslunni hjá Húsnæðisstofnun, en það er greinargerð sem ég fékk frá Hagsýslunni í ágúst 1992 um möguleika á aukinni hagkvæmni í rekstri Húsnæðisstofnunar ríkisins og spurði hvort ýmis sjónarmið sem þar kæmu fram væru sjónarmið mín eða félmrn., nefndi m.a. flutning á húsbréfakerfinu yfir í bankastofnanir og fleiri þætti. Ég get sagt hv. þm. --- hann er nú ekki hér í salnum --- að þau sjónarmið þarna sem koma fram varðandi þessi atriði í greinargerðinni eru alfarið sjónarmið Hagsýslunnar sem ég tek ekki undir. Það er verið að skoða núna kosti og galla ríkisábyrgðar á húsbréfum og ég tel að það sé nauðsynlegt að fá þá úttekt fram áður en ég tjái skoðun mína á því að afnema ríkisábyrgð á húsbréfum. Í fljótu bragði óttast ég þó að ef ríkisábyrgð á húsbréfum verði afnumin og húsbréfin flutt í bankakerfið, þá muni það hækka vexti og leiða til þess að meiri kröfur verða gerðar um veðhæfni eigna sem gætu orðið til þess að nýbyggingar gætu lagst af á landsbyggðinni. Þess vegna þarf að huga mjög vel að því ef fara á út í það eins og hér er látið að liggja í þessari greinargerð að færa húsbréfin yfir í bankakerfið.
Ég vil líka segja það og það er kannski innlegg í þessa umræðu varðandi sjálfstæði Húsnæðisstofnunar, að ég er t.d. ekki sammála því sem fram kemur í þessari greinargerð en þar stendur að yfirstjórn Húsnæðisstofnunar leggi áherslu á að eðlilegt sé að auka gjaldtöku stofnunarinnar og draga þannig úr beinum framlögum til rekstrar. Þetta er álit yfirstjórnar Húsnæðisstofnunar. Ég er gersamlega ósammála því að það eigi að fara út í einhverjar auknar gjaldtökur hjá Húsnæðisstofnun ríkisins og draga þar með úr beinum framlögum þannig að það er auðvitað innlegg í það þegar við erum að tala um sjálfstæði Húsnæðisstofnunar.
Ég vil þá víkja að því sem hv. þm. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir kom inn á hvað það væri sem hefði verið í ágreiningi milli ráðuneytisins og Húsnæðisstofnunar gegnum árin sem gerði það brýnt að koma fram með þessar breytingar. Ég vil í fyrsta lagi segja það og ítreka það sem ég sagði hér fyrr í dag að það var fyrst og fremst að ábendingu Ríkisendurskoðunar sem farið var í að skoða þessa þætti, en hitt er auðvitað ljóst að það hefur komið upp ýmis ágreiningur vegna sjálfstæðis þessarar stofnunar sem þeir hafa ávallt borið fyrir sig og þá greinargerð sem þeir fengu frá Lagastofnun Háskólans um sjálfstæði stofnunarinnar. Ég nefni stefnumörkun, t.d. þessa stefnumörkun sem ég var að vitna hér til áðan, áherslu yfirstjórnar Húsnæðisstofnunar um að auka gjaldtöku en minnka bein framlög til stofnunarinnar. Það er út af fyrir sig stefnumörkun. Og það er hægt að nefna líka stefnumörkun í öðrum þáttum og ég hygg að þeir sem sátu hér á þingi 1987 og 1988 minnist þess að það var ágreiningur mikill milli ráðuneytisins og húsnæðismálastjórnar um t.d. 86-kerfið þegar ég vildi draga úr þeirri sjálfvirkni sem þar var og það hefur verið ágreiningur um stefnumörkun við húsnæðismálastjórn eða a.m.k. hluta hennar að taka upp húsbréfakerfið í staðinn fyrir 86-kerfið.
Auðvitað mætti nefna fleiri þætti. Ég nefni t.d. að það er ekki langt síðan fyrirspurn var beint til mín frá hv. þm. Guðrúnu Helgadóttur um gjaldtöku hjá Húsnæðisstofnuninni sem henni fannst óeðlilega há. Félmrn. hafði ekki tekið ákvörðun um þá gjaldtöku og ekki félmrh. Hann vissi ekki einu sinni af þessari gjaldtöku. Það var Húsnæðisstofnun sjálf sem tók ákvörðun um þessa gjaldtöku og hún var þó nokkuð há. Það var fyrst þegar umboðsmaður átaldi Húsnæðisstofnun fyrir hvernig að þeirri gjaldtöku var staðið að ráðuneytinu var gert viðvart til að reyna að leysa úr þeim ágreiningi og það má auðvitað nefna það að Húsnæðisstofnun rekur sig nokkuð mikið fyrir sértekjur og þegar Húsnæðisstofnun hefur algert sjálfdæmi í þessum gjaldtökum, þá er kannski ekkert óeðlilegt að ráðuneytið vilji a.m.k. vita af þeim og ég tel eðlilegt að slíkt sé staðfest af ráðuneyti og ráðherra þegar við erum með íþyngjandi ákvarðanir með þessum hætti á íbúðarkaupendur.
Það má nefna t.d. innheimtukostnað vegna vanskila og það má nefna gjaldtöku vegna nauðungaruppboða og fleiri þætti í þessu efni. Þetta er kostnaður sem hefur í för með sér útgjöld fyrir fólkið sem Húsnæðisstofnun virðist hafa sjálfdæmi um og það hefur komið fyrir iðulega að Húsnæðisstofnun hefur farið út í meiri gjaldtöku og meiri sértekjur en fram hefur komið í fjárhagsáætlun sem hún hefur lagt fyrir ráðuneytið og fram hefur komið þá í fylgiskjali með fjárlögum. Og ég nefni það einnig sem ég nefndi hér áðan að ég tel það nauðsynlegt að hafa fjárhagsáætlun stofnunarinnar miklu sundurliðaðri en gert hefur verið þannig að hægt sé að gera sér grein fyrir því hvers Húsnæðisstofnun ætlar að afla með sértekjum og gjaldtöku og hvað kemur inn með beinum framlögum.
Það má nefna ágreining líka varðandi vaxtabreytingar. Það hefur komið upp ágreiningur milli mín og húsnæðismálastjórnar og ríkisstjórnar og húsnæðismálastjórnar annars vegar um það efni þannig að lengi má auðvitað tína til. Og ég vil líka rifja upp það sem ég sagði í dag að ég tel það óeðlilegt að stjórn einnar ríkisstofnunar sendi beint til Aþingis fram hjá ráðuneytinu óskir um viðbótarútgjöld sem nemur einhverjum hundruðum millj. kr. til að opna nýja lánaflokka og að bæta kjör á ákveðnum lánaflokki án þess að gera sér grein fyrir því hvar eigi að fá pening í það og án þess að ráðuneytið hafi hina minnstu vitneskju um það. Ráðuneytið er reyndar hunsað vegna þess að það hafi óskað eftir upplýsingum um kostnað við að opna þennan málaflokk, en það var ekki virt viðlits heldur beiðni send beint til félmn. um að opna fyrir slíkan lánaflokk.
Ég vil líka nefna eitt atriði sem eru þóknanir til t.d. nefndarmanna í Húsnæðisstofnun. Ráðuneytið hefur ekki haft fulla vitneskju um það hvaða þóknanir eru teknar varðandi ýmis nefndastörf hjá Húsnæðisstofnun og raunar leitað eftir að fá upplýsingar um það en það hefur gengið erfiðlega. Og ég vil líka nefna það að þegar þessi úttekt var gerð af Hagsýslu ríkisins á sínum tíma og við vildum fara að vinna að þessum sparnaði hjá Húsnæðisstofnun sem við töldum að væri hægt að ná án þess að draga úr þjónustu, þá gekk mjög erfiðlega oft og tíðum að fá upp upplýsingar úr Húsnæðisstofnun til þess að við gætum unnið markvisst að þeim sparnaði sem okkur var ætlað á fjárlögum. Það gekk mjög erfiðlega. Við þurftum að sitja marga fundi með yfirmönnum Húsnæðisstofnunar til þess að fá samvinnu við þá að fá eðlilegt upplýsingastreymi úr Húsnæðisstofnun til ráðuneytisins til þess að geta staðið að þeim sparnaði sem okkur var ætlaður.
Síðan spurði hv. þm. af því að ákvæði er í þessu frv. um sölu á eignum hönnunardeildar: Er búið að selja þessar eigur? Já, það er búið að selja þessar eigur en hver tók ákvörðun um það? Var það ráðuneytið eða ráðherra? Nei, það var ekki ráðuneytið eða ráðherra. Það var húsnæðismálastjórn sem tók ákvörðun um að selja eigur hönnunardeildar og ráðuneytið var ekkert spurt hvernig að því ætti að standa eða að það væri höfð nein samvinna eða samráð við ráðuneytið um það verð sem gæti fengist fyrir slíkar eignir, hvort það ætti að fara út í útboð eða annað heldur var ráðuneytinu sendur samningurinn sem gerður hefur verið við starfsmenn Húsnæðisstofnunar þegar hann lá fyrir undirritaður. Við töldum að það þyrfti lagaheimild til þess að selja eigurnar. Hér er um sölu á eignum að ræða sem ekki kom fram í 6. gr. fjárlaga og því töldum við að það þyrfti lagaheimild til þess en húsnæðismálastjórn tók í skjóli síns sjálfstæðis ákvörðun um að selja eignir hönnunardeildar.
Hv. sami þingmaður spurði um af hverju væri nauðsynlegt að hafa samþykki ráðherra áður en samið er við banka, t.d. um að flytja afgreiðslu lána til bankastofnana og fleira í þeim dúr. Ég tel að það sé eðlilegt að hafa það með þessum hætti og vil ég nefna tvennt til í því sambandi. Ef það er verið að setja þjónustu eða óska eftir því að bankar taki upp þjónustu varðandi t.d. húsbréf og fleira eða flytja afgreiðslu til banka, þá kostar það vafalaust sitt og ég tel eðlilegt að ráðuneytið geti fylgst með þeim málum varðandi gjaldtöku og slíkt og ég tel eðlilegt að það sé gert með reglugerð þannig að það birtist í Stjórnartíðindum svo að borgarar þessa lands hafi þá upplýsingar um það hverju sinni að þær breytingar sem gerðar eru séu gerðar með reglugerð og birtar með eðlilegum hætti í Stjórnartíðindum.
Varðandi það sem fram kom hjá hv. síðasta ræðumanni, hv. 2. þm. Vesturl., þá kom hún aftur inn á þetta með starfsmenn hönnunardeildar og uppsagnirnar að þeim hefur verið sagt upp án nokkurs fyrirvara o.s.frv. Ég bara vitna til þess sem ég sagði hér fyrr í dga að starfsmenn hönnunardeildar fengu að fylgjast með þessu máli á öllum stigum. Það var haldinn fundur með þeim, fleiri en einn og fleiri en tveir af yfirmönnum Húsnæðisstofnunar og það var gert strax 2. okt., það var alla vega áður en fjárlagafrv. var lagt fram þar sem þeim var tilkynnt um þetta áform. Ég minnist þess að þetta kom í Fréttabréfi Húsnæðisstofnunar í nóvember þar sem ítarlega var farið yfir þetta og fyrirhugaðar uppsagnir þannig að það átti engum að koma þetta á óvart fyrir utan það að þetta lá fyrir einnig í fjárlagafrv. Hv. þm. spyr um áform varðandi þjónustu við landsbyggðina og útibú tengd Húsnæðisstofnun. Ég er því mjög hlynnt að það sé gert meira af því. Húsnæðisstofnun er með útibú á Akureyri og ég tel að við eigum að gera meira í því efni, enda kemur fram í 1. gr. frv. að Húsnæðisstofnun skal leitast við að veita landsmönnum sínum sömu þjónustu óháð búsetu og ég tel að á grundvelli þessa ákvæðis sé heimilt ef Húsnæðisstofnun svo kýs að stofna fleiri útibú ef það er talið hagkvæmt.
Hv. þm., 2. þm. Vesturl., Ingibjörg Pálmadóttir, fór einnig inn á það sem stendur upp úr öllum ræðumönnum að ráðherra sé að þessu öllu saman til að fá til sín úthlutanirnar, sennilega úr félagslega kerfinu, svo að ráðherra geti staðið í fyrirgreiðslu hér og þar um landið. Ég hef ekki nokkurn áhuga á því að fá úthlutanir inn í félmrn., enda er það með öllu óeðlilegt að svo sé þannig að ég vísa því á bug að hér sé verið að flytja frv. til þess að ráðherrar geti haft ítök í einhverjum einstaka úthlutunum varðandi húsnæðismál. Ég tel auðvitað eðlilegt að ráðherra hafi forsendurnar sem menn gefa sér varðandi úthlutunina og helstu útlínur hvað fer mikið í hina ýmsu lánaflokka vegna þess að þar eru mismunandi kjör og það hefur áhrif á jafnvægi í stöðu sjóðsins hvað er úthlutað miklu til almennra kaupleiguíbúða sem eru með hærri vexti, hvað er miklu úthlutað til leiguíbúða og félagslegra íbúða því að það eru mismunandi kjör á þessu þannig að ráðuneytið geti haft yfirsýn og eftirlit með því að það sé ákveðið jafnvægi í stöðu sjóðsins varðandi inn- og útlán.
Ég tel að ég hafi svarað hér flestu því sem til mín hefur verið beint. Hvað er í frv., spurði hv. 2. þm. Vesturl., sem stuðlar að hagkvæmni í rekstri? Ég tel að það sem við höfum verið að vinna að, bæði með þessu frv. og með þeim sparnaði sem náðst hefur í Húsnæðisstofnun og þeim sparnaði sem er áformaður með ýmsum rekstrarbreytingum innan Húsnæðisstofnunar stuðli að hagkvæmari rekstri. Og varðandi áfrýjunarréttinn síðan í lokin, af því að ég gleymdi því sem hv. þm. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir spurði um, sem til er stofnað samkvæmt stjórnsýslurétti og í hvaða málum sé hægt að áfrýja til ráðherra þá hef ég hreinlega ekki gert mér grein fyrir því í hvaða málum sé hægt að áfrýja. Ég hygg að þetta sé þá almennur réttur sem gildir varðandi Húnæðisstofnun eins og aðrar opinberar stofnanir.