Frú forseti. Ég mæli fyrir nál. umhvn. um frv. til laga um breytingu á skipulagslögum, nr. 19/1964, ásamt síðari breytingum. Nál., sem er á þskj. 1171, hljóðar svo, með leyfi forseta:
,,Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á fund sinn til viðræðna frá umhverfisráðuneytinu Jón Gunnar Ottósson skrifstofustjóra, Tryggva Gunnarsson hrl., Allan V. Magnússon héraðsdómara, Stefán Má Stefánsson prófessor og frá Náttúruverndarráði Arnþór Garðarsson formann og Þórodd F. Þóroddsson framkvæmdastjóra.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með breytingartillögu sem gerð er tillaga um á sérstöku þingskjali, þskj. 1172.
Lagabreyting sú, sem frumvarpið felur í sér, gerir mögulegt að hefja skipulagsgerð á miðhálendinu. Nefndin leggur áherslu á að þau mörk, sem dregin verða um miðhálendið, munu á engan hátt breyta núverandi réttarstöðu hvað varðar eignarhald á svæðinu og lögsögu yfir afréttum og almenningum. Eðlilegt þykir að ákvæði þetta verði sett til bráðabirgða og er því ætlaður gildistími þar til ný skipulags- og byggingarlög verða samþykkt. Unnið hefur verið að mótun nýrrar löggjafar á þessu sviði. Frumvarp til skipulags- og byggingarlaga var lagt fram á þessu þingi en ekki náðist að afgreiða það. Frumvarpið verður væntanlega lagt fram og afgreitt á næsta þingi og verður þá ákveðið hver verður meðferð skipulagstillögu fyrir miðhálendi landsins.
Nefnd á vegum forsætisráðuneytisins vinnur um þessar mundir að því að kanna á hvern hátt skilgreina megi betur og ákvarða eignarrétt á miðhálendinu. Er þess vænst að frumvarp þessa efnis verði lagt fyrir næsta löggjafarþing. Nefndin bendir á að hafa þarf hliðsjón af niðurstöðum nefndarinnar þegar ákvörðun verður tekin um meðferð skipulagstillögu fyrir miðhálendið.``
Undir nál. skrifa Gunnlaugur Stefánsson, Tómas Ingi Olrich, Kristín Einarsdóttir, Valgerður Sverrisdóttir, Árni M. Mathiesen, Lára Margrét Ragnarsdóttir, Árni R. Árnason, Sigríður Jóhannesdóttir og Hjörleifur Guttormsson.
Að mati umhvn. er hér um mjög mikilsvert mál að ræða. Á 113. löggjafarþingi var lögð fram skýrsla byggð á áliti nefndar á vegum umhvrn. um undirbúning að löggjöf um stjórnsýslu á miðhálendi Íslands. Þar segir m.a., með leyfi forseta:
,,Eina raunhæfa leiðin til að koma lagi á meðferð byggingar- og skipulagsmála á hálendinu virðist vera að koma þessum málum undir heildarstjórn.``
Þar segir einnig m.a., sem ég vil fá að lesa hér, með leyfi forseta: ,,Eins og mönnum er kunnugt er stjórnsýsla utan byggða mjög á reiki hér á landi. Hefur framkvæmd t.d. byggingar- og skipulagsmála verið mjög tilviljunarkennd og er varla ofmælt að hafa megi um þetta ástand orðið ,,stjórnleysi``. Slíkt ástand er algjörlega óviðunandi og getur m.a. leitt til stórfelldra náttúruspjalla á hinu viðkvæma hálendi. Auk þess skapast af þessu óviðeigandi réttaróvissa þegar undirbúnar eru framkvæmdir, t.d. lagning á vegum, línulagning orkuveitna og alls konar önnur mannvirkjagerð.``
Ég held að allir hljóti að geta tekið undir þessi orð. Í framhaldi af þessu skipaði umhvrh. nefnd sem lagði fram á 115. löggjafarþingi stjfrv. um stjórn á skipulagsmálum á hálendinu sem í meginatriðum var byggt á fyrrnefndu nál. Þetta frv. mætti andstöðu hér í þinginu og af hálfu vissra sveitarfélaga. Auðvitað hefði verið æskilegast að hægt hefði verið að taka á málum eins og þar er gert ráð fyrir, en um það náðist ekki samstaða.
Fyrirliggjandi frv. gerir ekki ráð fyrir sjálfstæðri stjórnsýslueiningu eins og gert var ráð fyrir í því frv. heldur að leita lausna innan ramma núgildandi laga. En eins og ég sagði áðan þá er brýn nauðsyn að taka á skipulagsvinnu á miðhálendinu og hljóta allir að vera sammála um það.
Í frv. er aðeins tekist á við skipulagsþáttinn en auðvitað hljóta allir að gera sér grein fyrir að byggingarmál á miðhálendinu eru einnig í ólestri, en það verður væntanlega tekið á því síðar í frv. sem við reiknum með að verði lagt fram á næsta þingi.
Á fund nefndarinnar komu m.a., eins og fram kemur í nál., Allan Magnússon og Tryggvi Gunnarsson sem eiga sæti í nefnd sem forsrn. skipaði fyrir nokkuð mörgum árum, árið 1984 að ég held, sem fékk það verkefni að móta stefnu og skilgreina og ákvarða eignar- og umráðarétt á afréttum og almenningum utan landareigna sem háðar eru eignarrétti. Það kom fram af hálfu þessara manna, sem komu á fund nefndarinnar, að nefndin hefði mótað sínar tillögur í frumvarpsformi og það hefði verið sent til forsrn. í desember 1992 en ólokið væri að semja greinargerðina þannig að ekki væri búið að ganga endanlega frá þessu. Ég hef ekki undir höndum þeirra tillögur, en þær hljóta að koma fram síðar.
Það kom fram í nefndinni að æskilegt væri að hraða þessu verki og draga skýrar línur milli þjóðlenda og annarra svæða og skera úr um eignarmörk innan þjóðlenda. Einnig hefði verið æskilegt að löggjöf um eignarréttarmörk og stjórnsýslumörk fari saman til að sem fyllsta samræmis sé gætt. Þá er ljóst að utan lögsögumarka sveitarfélaga eru svæði þar sem enginn á lögsögu svo sem á jöklum og reyndar víðar. En gert er ráð fyrir í þeirri tillögu, og reyndar brtt. sem nefndin hefur gert, að þar verði tekin fyrir öll svæði miðhálendisins bæði þau sem liggja utan og innan sveitarfélaga.
Brtt. frá nefndinni sem er á þskj. 1172 gerir ráð fyrir að þetta verði ákvæði til bráðabirgða við núgildandi skipulagslög og tekur tillit til þeirra sjónarmiða og það er lögð áhersla á að sem fyrst þurfi að koma fram frv. um skipulags- og byggingarlög eins og kemur fram í brtt. sem ég vil lesa, með leyfi forseta:
,,Við 1. gr. Greinin orðist svo:
Við lögin bætist svofellt ákvæði til bráðabirgða:
Ráðherra getur, á sama hátt og kveðið er á um í 3. gr., ákveðið að samvinnunefnd verði skipuð til að gera tillögu að skipulagi á miðhálendi Íslands. Svæðið markast í aðalatriðum af línu sem dregin verður á milli heimalanda og afrétta. Héraðsnefndir þær, sem hlut eiga að máli, skipa hver um sig einn fulltrúa í samvinnunefnd en ráðherra skipar einn fulltrúa í nefndina og skal hann vera formaður. Um málsmeðferð tillögu að skipulagi miðhálendisins fer skv. 16. gr. skipulagslaga, nr. 19/1964. Að öðru leyti skal fresta frekari afgreiðslu tillögunnar uns ný skipulags- og byggingarlög hafa verið samþykkt á Alþingi.``
Þessar síðustu tvær setningar sem ég las eru sem sagt viðbót við þetta frv. Að öðru leyti er þetta nánast orðrétt eins og lagt var hér fram. Telja nefndarmenn mikilvægt að sem fyrst verði hægt að afgreiða ný skipulags- og byggingarlög. En það fyrirkomulag sem gert er ráð fyrir í þessu frv., þ.e. að skipa samvinnunefnd og hefja skipulagsvinnu, það er gert ráð fyrir að slík skipulagsvinna taki a.m.k. tvö til þrjú ár þannig að við gerum ráð fyrir að þó ekki verði haldið lengra með málið en að því er varðar 16. gr. skipulagslaga þá muni þetta ekki tefja á neinn hátt frekari framgang málsins, þ.e. að tekið verði skipulega á skipulags- og byggingarmálum á miðhálendi Íslands.
Ég vil leggja áherslu á það og endurtaka að nefndin telur mjög brýnt að taka á þessu máli, þ.e. skipulags- og byggingarmálum á miðhálendinu, og þess vegna sameinast nefndin um að gera þessar brtt. sem hér hefur verið gerð grein fyrir. Og þó svo að efasemdir kæmu upp í nefndinni um að rétt væri að fara þessa leið nú og að e.t.v. hefði verið betra að bíða eftir nýjum skipulags- og byggingarlögum þá telja nefndarmenn samt sem áður mikilvægast allir sem einn að taka á þessum málum hið fyrsta.