[15:13]
Forsætisráðherra (Davíð Oddsson) :
Hæstv. forseti. Efnahagsaðgerðirnar í nóvember á sl. ári bættu stöðu fyrirtækja, sérstaklega útflutningsfyrirtækja, með minni sköttum og lækkun gengis en lögðu um leið, eins og vitað er, þyngri byrðar á heimilin. Hins vegar mátti búast við að heimilin nytu góðs af afnámi aðstöðugjalds með lægra vöruverði auk þess sem bætt fjárhagsstaða fyrirtækja kæmi heimilum til góða með ýmsum hætti.
Lítill vafi leikur á að afnám aðstöðugjaldsins hefur leitt til minni hækkunar á vísitölu framfærslukostnaðar en ella hefði orðið. Það er þó enginn hægðarleikur að aðgreina afnám aðstöðugjalds frá öðrum þáttum er ráða verðmyndun á markaði. Seljendur taka tillit til samspils fjölmargra þátta þegar þeir ákveða verð á vöru og þjónustu en vægi hvers þáttar liggur ekki fyrir. Með því að bera saman verðbólguspár sem gerðar voru í kjölfar efnahagsaðgerðanna og raunverulega þróun framfærsluvísitölunnar má þó fá vísbendingar um áhrif afnáms aðstöðugjalds á verðlag.
Í verðbólguspám var gert ráð fyrir að afnám aðstöðugjalds lækkaði framfærsluvísitöluna um 1--1,5%. Spá Þjóðhagsstofnunar um verðbólgu eftir efnahagsaðgerðir í nóvember gekk nokkurn veginn eftir. Það má því draga þá ályktun að öðru óbreyttu að afnám aðstöðugjalds hafi leitt til 1--1,5% lægra verðlags. Það þýðir að afnám aðstöðugjalds hefur bætt stöðu heimilanna um tæpa 3 milljarða kr., en aðstöðugjöld námu tæpum 5 milljörðum kr. á síðasta ári.
Aðstöðugjaldið lagðist af meiri þunga á innlenda framleiðslu en innflutta þar sem gjaldið var lagt á öll framleiðslustig án tillits til uppsafnaðra áhrifa á fyrri stigum. Því hlóðust meiri gjöld á vöruna eftir því sem framleiðslustig voru fleiri. Afnám aðstöðugjalds bætti því samkeppnisstöðu innlendrar framleiðslu gagnvart innfluttri. Að mati Þjóðhagsstofnunar námu uppsöfnunaráhrif aðstöðugjaldsins um 2,5% af smásöluverði að meðaltali. Gjaldið lagðist síðan beint á heimilin með hærra vöruverði. Ekki var þó talið að afnám aðstöðugjalds mundi leiða til samsvarandi lækkunar verðlags.
Búast má við að fyrirtæki hafi brugðist við breytingunni á ólíkan hátt. Væntanlega hafa mörg fyrirtæki notað svigrúmið sem afnám aðstöðugjaldsins gaf til að halda vöruverði óbreyttu þrátt fyrir hækkanir á erlendum aðföngum og því hafi verðbólguáhrifin af gengisfellingunni verið minni en ella. Ekki er líklegt að afnámið hafi leitt til beinna verðlækkana nema þá því aðeins í þeim greinum þar sem samkeppni er hvað hörðust. Einnig má gera ráð fyrir að fyrirtæki í fákeppnisgreinum hafi notað niðurfellinguna til að bæta fjárhagsstöðuna sem og fyrirtæki í greinum þar sem afkoman er hvað lökust.
Vísitala framfærslukostnaðar hækkaði um 3,2% frá því í janúar 1993 til jafnlengdar í ár. Vísitalan lækkaði um 0,4% í janúar vegna niðurfellingar virðisaukaskatts af matvælum. Frá desember 1992 til jafnlengdar á síðasta ári hækkaði framfærsluvísitalan um 4,7%. Landbúnaðarvörur lækkuðu á þessu tímabili um 1% en aðrar innlendar neysluvörur hækkuðu um 6,9%. Húsnæðisliður framfærsluvísitölunnar lækkaði um 0,3% vegna lækkunar á fjármagnskostnaði en þjónustuliðir vísitölunnar hækkuðu um 4,6%. Innfluttar vörur hækkuðu um 7,5% á þessu tímabili og koma þar fram áhrif gengisfellingar í nóvember og júní á sl. ári.
Margt bendir til að afnám aðstöðugjaldsins hafi haft nokkuð meiri áhrif á innlenda framleiðslu en innflutta og þannig bætt samkeppnisstöðu hennar. Almennt má því segja að fyrirtæki hafi stillt verðhækkunum mjög í hóf og nýtt sér það svigrúm sem afnám aðstöðugjaldsins gaf.