[14:29]
Ólafur Ragnar Grímsson :
Virðulegi forseti. Í sjálfu sér þarf ekki að bæta við mörgum röksemdum. Þær ræður sem hér hafa verið fluttar hafa dregið upp mjög skýra mynd af nauðsyn þess að skoða vandlega staðsetningu á framtíðarhúsnæði fyrir Hæstarétt.
Ég vil í upphafi máls míns bæta við frásögn hv. þm. Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur að það var ekki aðeins að leitin að húsnæði við Seðlabankann tengdist Arnarhóli heldur var uppi fyrir ef ég man rétt um aldarfjórðungi síðan formleg tillaga um að Thors Jensens húsið yrði rifið og ný seðlabankabygging mundi rísa í þeim fagra garði í staðinn fyrir hið gamla og virðulega hús Thors Jensens. Og gott ef ekki var búið að teikna a.m.k. útlitsteikningu af þeirri byggingu. Þá risu upp andmæli fjölþætts hóps manna og niðurstaðan varð sú að hætt var við að byggja Seðlabankahúsið í staðinn fyrir Thors Jensens húsið og hin gamla og fagra bygging Thors Jensens fjölskyldunnar hefur fengið að standa og eru allir sammála um það í dag að það er menningarauki og bæjarprýði að því að sú bygging stendur þar enn þar sem hún er.
Sem betur fer er það líka þannig að það eru ýmsir staðir hér í miðbænum sem koma til greina aðrir en sá sem ræddur hefur verið. Ég vil í því sambandi minna á að hér við Austurvöll standa nokkrar gamlar byggingar. Ég nefni t.d. þær byggingar sem sjást hér út um glugga þinghússins og Póstur og sími hafa notað um áratuga skeið. Það er ljóst að Póstur og sími hefur áhuga á að yfirgefa þessar byggingar. Hér eru þrjú hús í gerólíkum stíl, flest frekar illa farin sem standa sömu megin við Austurvöll. Það er auðvitað margt sem bendir til þess að framtíðarhlutverk þeirra húsa sé ekki mjög augljóst, enda eitt þeirra a.m.k. þannig að það passar illa inn í þessa mynd. Þess vegna er hægt að bæta við enn frekar það hugmyndasafn sem hér hefur komið fram að með breytingu á húsaskipan við Austurvöll getur skapast lóð fyrir Hæstaréttarhús þannig að Alþingishúsið, Hæstaréttarhúsið og Ráðhúsið væru hér á sama stað og síðan mætti annaðhvort flytja eða rífa hús sem eru milli Alþingishússins og Ráðhússins og skapa þannig andrými fyrir Ráðhússbygginguna.
Hvað sem líður skoðunum manna á Ráðhúsinu á sínum tíma þá er það alveg ljóst að það er búið að reisa það en það væri hægt með breytingum hér í kring að bæta úr ýmsum annmörkum með því að gera t.d. garð hér á milli þinghússins og Ráðhússins. Við það mundi Ráðhúsið fá að njóta sín mun betur og þinghúsið einnig. Við eigum ekki mjög margar sögufrægar gamlar byggingar, við Íslendingar og það vill svo til að Safnahúsið, Þjóðleikhúsið og Arnarhvoll eru allar með sínum hætti sögufrægar byggingar og þjóðin hefur tengt við þessar byggingar virðingu sína og sögu. Safnahúsið er einhver glæsilegasta bygging sem við höfum frá þeim tíma. Þjóðleikhúsið er myndarlegasta byggingarframlag þeirrar kynslóðar sem bar ábyrgð á íslenskum þjóðmálum á millistríðsárunum jafnhliða því sem Þjóðleikhúsið er ein mikilvægasta menningarstofnun landsins. Arnarhvoll hefur líka verið ásamt gamla Stjórnarráðshúsinu sögufrægasta stjórnsýsluhús Íslendinga á þessari öld. Það er þess vegna nokkuð ljóst að þessar þrjár byggingar eiga það skilið að fá andrými, fá að njóta sín þannig að þær geti áfram haldið ákveðinni reisn og sinni sérstöðu. Þess vegna er satt að segja mjög lítil skynsemi í því að fara að þrengja svo að þessum byggingum með því að setja Hæstaréttarhúsið á þá lóð sem fyrirhuguð er.
Ég vil líka árétta það sem hér hefur komið fram að ég tel að þetta mál sé ekki flokkspólitískt, geti ekki verið flokkspólitískt. Það er ekkert í eðli málsins sem knýr á um það að menn skiptist í einhverjar fylkingar eftir stjórnmálaflokkum, hvað þá heldur eftir stjórn eða stjórnarandstöðu í þessum málum. Það eru nokkur dæmi þess sem betur fer að atkvæðagreiðslur hafi farið fram í þinginu um mál sem menn voru sammála um að óeðlilegt væri að flokksbönd réðu og hverjum og einum þingmanni gefið frelsi til þess að meta það hvað honum fyndist skynsamlegt. Ég vil þess vegna ítreka það sem hér hefur komið fram að ef vandi er að leysa málið innan Stjórnarráðsins gæti verið skynsamlegt að gefa þingheimi frelsi óháð flokksböndum til að greiða atkvæði um það hvar Hæstaréttarhúsið ætti að standa. Til viðbótar vil ég líka árétta það að því miður hafa orðið nokkrar deilur um Hæstarétt á þessum vetri og ég held að það væri mjög óheppilegt fyrir stofnunina að það yrðu miklar deilur um nýtt hús fyrir Hæstarétt.
Sem betur fer eru fjölmargir aðrir möguleikar í þessum málum. Hæstv. forsrh. hefur bent á aðra möguleika, þingmenn hafa bent hér á aðra möguleika. Ég hef nefnt nokkra í viðbót og þannig er hægt að halda áfram. Ég átti þátt í því í tíð síðustu ríkisstjórnar að ákveðið var að breyta húsi Útvegsbankans í höfuðstöðvar Héraðsdóms Reykjavíkur. Ýmsir höfðu efasemdir um það þegar sú ákvörðun var tekin hvort þessi virðulegi dómstóll gæti haldið reisn sinni með því að flytja inn í hús sem upphaflega var byggt til annarra nota. En ég held að það séu allir sammála um það í dag að vel hafi tekist og virðing Héraðsdóms Reykjavíkur hefur verið aukin með því að fá dómstólnum til afnota þetta húsnæði.
Það eru nokkur önnur slík gömul og virðuleg hús hér í miðbænum. Ég nefni t.d. gamla pósthúsið sem alveg er ljóst að er virðulegt hús en senn sinnir ekki þeim þörfum sem nútímapóstþjónusta knýr á um. Ég nefni líka Landsbankahúsið. Ég hef nefnt þessi gömlu hús Pósts og síma sem standa hér við Austurvöll og ljóst er að eiga ekki mikla framtíð fyrir sér. Þess vegna finnst mér mikilvægt að menn skoði þetta mál betur þannig að þing og þjóð geti sameinast um það að gera vel og myndarlega við Hæstarétt. Dómstóllinn þarf að fá virðulegt og hentugt húsnæði. Til þess er ríkur vilji hér á Alþingi og ég vona að þessi tillöguflutningur geti orðið til þess.
Ólafur Ragnar Grímsson :
Virðulegi forseti. Í sjálfu sér þarf ekki að bæta við mörgum röksemdum. Þær ræður sem hér hafa verið fluttar hafa dregið upp mjög skýra mynd af nauðsyn þess að skoða vandlega staðsetningu á framtíðarhúsnæði fyrir Hæstarétt.
Ég vil í upphafi máls míns bæta við frásögn hv. þm. Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur að það var ekki aðeins að leitin að húsnæði við Seðlabankann tengdist Arnarhóli heldur var uppi fyrir ef ég man rétt um aldarfjórðungi síðan formleg tillaga um að Thors Jensens húsið yrði rifið og ný seðlabankabygging mundi rísa í þeim fagra garði í staðinn fyrir hið gamla og virðulega hús Thors Jensens. Og gott ef ekki var búið að teikna a.m.k. útlitsteikningu af þeirri byggingu. Þá risu upp andmæli fjölþætts hóps manna og niðurstaðan varð sú að hætt var við að byggja Seðlabankahúsið í staðinn fyrir Thors Jensens húsið og hin gamla og fagra bygging Thors Jensens fjölskyldunnar hefur fengið að standa og eru allir sammála um það í dag að það er menningarauki og bæjarprýði að því að sú bygging stendur þar enn þar sem hún er.
Sem betur fer er það líka þannig að það eru ýmsir staðir hér í miðbænum sem koma til greina aðrir en sá sem ræddur hefur verið. Ég vil í því sambandi minna á að hér við Austurvöll standa nokkrar gamlar byggingar. Ég nefni t.d. þær byggingar sem sjást hér út um glugga þinghússins og Póstur og sími hafa notað um áratuga skeið. Það er ljóst að Póstur og sími hefur áhuga á að yfirgefa þessar byggingar. Hér eru þrjú hús í gerólíkum stíl, flest frekar illa farin sem standa sömu megin við Austurvöll. Það er auðvitað margt sem bendir til þess að framtíðarhlutverk þeirra húsa sé ekki mjög augljóst, enda eitt þeirra a.m.k. þannig að það passar illa inn í þessa mynd. Þess vegna er hægt að bæta við enn frekar það hugmyndasafn sem hér hefur komið fram að með breytingu á húsaskipan við Austurvöll getur skapast lóð fyrir Hæstaréttarhús þannig að Alþingishúsið, Hæstaréttarhúsið og Ráðhúsið væru hér á sama stað og síðan mætti annaðhvort flytja eða rífa hús sem eru milli Alþingishússins og Ráðhússins og skapa þannig andrými fyrir Ráðhússbygginguna.
Hvað sem líður skoðunum manna á Ráðhúsinu á sínum tíma þá er það alveg ljóst að það er búið að reisa það en það væri hægt með breytingum hér í kring að bæta úr ýmsum annmörkum með því að gera t.d. garð hér á milli þinghússins og Ráðhússins. Við það mundi Ráðhúsið fá að njóta sín mun betur og þinghúsið einnig. Við eigum ekki mjög margar sögufrægar gamlar byggingar, við Íslendingar og það vill svo til að Safnahúsið, Þjóðleikhúsið og Arnarhvoll eru allar með sínum hætti sögufrægar byggingar og þjóðin hefur tengt við þessar byggingar virðingu sína og sögu. Safnahúsið er einhver glæsilegasta bygging sem við höfum frá þeim tíma. Þjóðleikhúsið er myndarlegasta byggingarframlag þeirrar kynslóðar sem bar ábyrgð á íslenskum þjóðmálum á millistríðsárunum jafnhliða því sem Þjóðleikhúsið er ein mikilvægasta menningarstofnun landsins. Arnarhvoll hefur líka verið ásamt gamla Stjórnarráðshúsinu sögufrægasta stjórnsýsluhús Íslendinga á þessari öld. Það er þess vegna nokkuð ljóst að þessar þrjár byggingar eiga það skilið að fá andrými, fá að njóta sín þannig að þær geti áfram haldið ákveðinni reisn og sinni sérstöðu. Þess vegna er satt að segja mjög lítil skynsemi í því að fara að þrengja svo að þessum byggingum með því að setja Hæstaréttarhúsið á þá lóð sem fyrirhuguð er.
Ég vil líka árétta það sem hér hefur komið fram að ég tel að þetta mál sé ekki flokkspólitískt, geti ekki verið flokkspólitískt. Það er ekkert í eðli málsins sem knýr á um það að menn skiptist í einhverjar fylkingar eftir stjórnmálaflokkum, hvað þá heldur eftir stjórn eða stjórnarandstöðu í þessum málum. Það eru nokkur dæmi þess sem betur fer að atkvæðagreiðslur hafi farið fram í þinginu um mál sem menn voru sammála um að óeðlilegt væri að flokksbönd réðu og hverjum og einum þingmanni gefið frelsi til þess að meta það hvað honum fyndist skynsamlegt. Ég vil þess vegna ítreka það sem hér hefur komið fram að ef vandi er að leysa málið innan Stjórnarráðsins gæti verið skynsamlegt að gefa þingheimi frelsi óháð flokksböndum til að greiða atkvæði um það hvar Hæstaréttarhúsið ætti að standa. Til viðbótar vil ég líka árétta það að því miður hafa orðið nokkrar deilur um Hæstarétt á þessum vetri og ég held að það væri mjög óheppilegt fyrir stofnunina að það yrðu miklar deilur um nýtt hús fyrir Hæstarétt.
Sem betur fer eru fjölmargir aðrir möguleikar í þessum málum. Hæstv. forsrh. hefur bent á aðra möguleika, þingmenn hafa bent hér á aðra möguleika. Ég hef nefnt nokkra í viðbót og þannig er hægt að halda áfram. Ég átti þátt í því í tíð síðustu ríkisstjórnar að ákveðið var að breyta húsi Útvegsbankans í höfuðstöðvar Héraðsdóms Reykjavíkur. Ýmsir höfðu efasemdir um það þegar sú ákvörðun var tekin hvort þessi virðulegi dómstóll gæti haldið reisn sinni með því að flytja inn í hús sem upphaflega var byggt til annarra nota. En ég held að það séu allir sammála um það í dag að vel hafi tekist og virðing Héraðsdóms Reykjavíkur hefur verið aukin með því að fá dómstólnum til afnota þetta húsnæði.
Það eru nokkur önnur slík gömul og virðuleg hús hér í miðbænum. Ég nefni t.d. gamla pósthúsið sem alveg er ljóst að er virðulegt hús en senn sinnir ekki þeim þörfum sem nútímapóstþjónusta knýr á um. Ég nefni líka Landsbankahúsið. Ég hef nefnt þessi gömlu hús Pósts og síma sem standa hér við Austurvöll og ljóst er að eiga ekki mikla framtíð fyrir sér. Þess vegna finnst mér mikilvægt að menn skoði þetta mál betur þannig að þing og þjóð geti sameinast um það að gera vel og myndarlega við Hæstarétt. Dómstóllinn þarf að fá virðulegt og hentugt húsnæði. Til þess er ríkur vilji hér á Alþingi og ég vona að þessi tillöguflutningur geti orðið til þess.