[14:26]
Anna Ólafsdóttir Björnsson :
Virðulegi forseti. Hæstv. sjútvrh. benti réttilega á það í framsögu sinni að hagræðing hefði ekki orðið sem skyldi á undanförnum árum vegna skorts á festu og öryggi í atvinnugreininni. Ég fæ engan veginn séð að það frv. til laga um breytingar á lögum um stjórn fiskveiða, sem við ræddum í síðustu viku, og þetta þróunarsjóðsfrv. breyti þar neinu um og síst af öllu eftir þær umræður sem verið hafa. Hér eru ekki aðeins hugmyndir sem þarf að skoða mjög vandlega og orka mjög tvímælis á köflum að ræða heldur er líka mikið sundurlyndi í stjórnarliðinu þannig að framlengja á því óþolandi öryggisleysi sem þessi atvinnugrein, sem er undirstaða þjóðarauðsins sem við þó eigum, býr við. Það gerir það að verkum að það er nánast útilokað að skipuleggja fram í tímann og reka yfir höfuð þessa grein að einhverju gagni. Þetta er mjög umhugsunarvert og þótt menn hafi vissulega skiptar skoðanir, sem er út af fyrir sig skiljanlegt, kann það ekki góðri lukku að stýra að menn skuli leita þeirra ráða að fara að skipuleggja sjávarútvegsstefnu án samráðs við stjórnarandstöðu og án samráðs við hagsmunaaðila að nokkru gagni.
Hagræðing í sjávarútvegi er nokkuð sem hljómar að sjálfsögðu mjög vel og er nauðsynlegt, ekki skal ég draga úr því. En ég hef miklar efasemdir um að það frv. sem hér liggur fyrir nái þeim tilgangi. Ég held að þær ábendingar og sú gagnrýni sem fram hefur komið á þær leiðir sem hér er bent á sé fyllilega réttmæt.
Þær efasemdir sem fyrst og fremst eru í mínum huga eru að frv. og það sem hugsanlega kemur út úr umræðunni um frv. um stjórn fiskveiða nú þegar það er komið í nefnd, muni ekki leiða til þess markmiðs sem við erum að reyna að ná við erfiðar aðstæður og það er að hagræða skynsamlega, ná þeirri hámarksarðsemi sem þarf að vera í greininni og að byggja upp á sama tíma. Ég get ekki séð að við séum neitt nálægt því marki en þetta er að sjálfsögðu það markmið sem þarf að setja.
Í öðru lagi hef ég ákveðnar efasemdir um þær hugmyndir sem hafa verið um úreldingu fiskvinnslustöðva, einkum það ákvæði sem er að finna í 10. gr. frv. Í síðustu málsgreininni segir: ,,Stjórn sjóðsins skal leitast við að selja fasteignir sem sjóðurinn eignast til óskyldrar starfsemi. Skal þeirri kvöð þinglýst á fasteignirnar að þær verði ekki framar nýttar til fiskvinnslustarfsemi.``
Nú megum við ekki líta svo á að það sé endilega hagkvæmt að fara þessa leið í úreldingu þar sem við erum vonandi að byggja upp. Við erum vonandi að leita nýrra leiða í fiskvinnslu og það er alveg ljóst að miklir möguleikar eru ónýttir. Ég held að sjútvn. hafi á ferð sinni undanfarna tvo daga fengið enn betri staðfestingu á því að möguleikarnir sem eru til frekari vinnslu sjávarafurða og fullvinnslu eru síður en svo fullnýttir og þess vegna finnst mér þetta mjög vafasamt ákvæði svo ekki sé meira sagt.
Það er líka spurningin: Hvað hugsa menn sér varðandi úreldingu fiskiskipa? Þetta hefur mér fundist tiltölulega óljóst. Minnkun flotans er nokkuð sem við höfum að vísu nokkra reynslu af en hefur ekki sýnt sig skila því sem menn hafa ætlast til og þá er ekki bara um það að ræða sem hæstv. sjútvrh. kom
inn á að þetta sé vegna þess að það skorti festu og öryggi í sjávarútvegsstefnu heldur ekki síður vegna þess að það er ákveðin framþróun og ákveðin breyting í þessum málum.
Ef menn vissu nokkurn veginn hvaða stefnu stjórnvöld marka og fara eftir væri e.t.v. hægt að sinna uppbyggingu út frá þeirri stefnu. Það er í rauninni ekki hægt og þess vegna hafa menn verið að úrelda dálítið tvist og bast og það er mjög óheppilegt. Ég sé ekki að úrelding fiskvinnslustöðva yrði framkvæmd út frá langtímasjónarmiðum heldur fyrst og fremst vegna þeirrar erfiðu stöðu sem við erum í í sjávarútvegi núna. Þetta gæti jafnvel orðið ákveðin peningasóun ef úrelding ætti sér stað þegar illa áraði því við erum að gera ráð fyrir að það muni eitthvað betur ára. Ég vona að menn hafi ekki glatað voninni um það þó við búum vissulega við aflasamdrátt núna sem við höfum þurft að taka mjög alvarlega. Ég er ekki að gera lítið úr því.
Þriðja og kannski stærsta vafamálið varðandi frv. er fjármögnunin. Bæði það neikvæða veganesti sem Þróunarsjóði er ætlað með yfirtöku sinni á skuldsettum og skuldugum sjóðum og eins sú lántaka sem mér sýnist að sé að mörgu leyti óútfærð og vafasöm. Í þriðja lagi er svo veiðileyfagjald sem stjórnarflokkarnir karpa um hvort er upphaf að skattlagningu og raunverulegu veiðileyfagjaldi eður ei. Það er alla vega ljóst að þarna eru ákveðin áform uppi sem ég held að verði að vara sérstaklega við. Ég er ekki að hafa á móti því að sjávarútvegurinn eins og aðrar atvinnugreinar greiði til samneyslunnar þegar sjávarútvegurinn hefur burði til en mér finnst þessi leið í skattlagningu á sjávarútveginn svo fáránleg að ég skil eiginlega ekki hvers vegna í ósköpunum menn eru að reyna að selja aðgang að þessari auðlind. Eins og staðan er núna þá sé ég ekki að við fengjum endilega þá niðurstöðu eftir þessum leiðum að þeir stunduðu sjávarútveg sem helst gætu gert það með hagkvæmum hætti í framtíðinni. Ég held líka að slík skattlagning á atvinnugreinina sé ekki bara óframkvæmanleg heldur hættuleg. Það verður einfaldlega að fara aðrar leiðir. Við kvennalistakonur höfum löngum bent á það að okkur þyki mjög sérkennileg sú feimni sem er við beina skatta. Leggja bara skatt á arð þegar arður er. Ég veit að það má mikið gagnrýna það kerfi sem við búum við varðandi skattlagningu fyrirtækja en það breytir ekki því að sú grundvallarhugsun ætti að vera mönnum bæði skiljanleg og ég held að fólk geti almennt tekið undir það að þeir eru helst aflögufærir sem sýna fram á hagnað. Við eigum ekkert að lúffa fyrir einhverjum bókhaldsfiffum hér og þar heldur reyna að leysa málið á réttum grundvelli í staðinn fyrir að leggja á flatan skatt með einum eða öðrum hætti, hvort sem er veiðileyfagjald eða eitthvað annað, til að standa undir mjög nauðsynlegum útgjöldum í samfélaginu. Ég held að það efist enginn um að það þarf að veita ákveðið fjármagn í úreldingu. Ég held að það efist ekki nokkur maður um að það þarf að styðja mjög við nýsköpun og rannsóknir. En að fjármagna það með einhvers konar útfærslu af flötum og meira og minna tilviljanakenndum álögum á eina atvinnugrein, einnig á meðan hún á í erfiðleikum, finnst mér einfaldlega röng hugsun.
Þetta eru þau helstu atriði sem mér finnst ástæða til að taka fram við 1. umr. Eins og hæstv. fjmrh. gat réttilega um er alveg feikilega margt óvíst sem fylgir frv. til nefndar. M.a. hversu háar þær skuldir eru sem ætlað er að senda þennan sjóð af stað með í vegarnesti og fjármagna með lánum. Það er fleira sem er lítt útfært eða óútfært, m.a. þau atriði sem hv. síðasti ræðumaður benti á þar sem verið er að gefa tóninn fyrir nokkuð þokkaleg áform um það m.a. að hjálpa mönnum sem vilja ryðja nýjar brautir. En þetta er allt mjög óljóst. Og það er fleira óljóst. Það er óljóst hvað menn ætla sér með veiðileyfagjaldið. Það er ekki bara að ágreiningur sé um hvort það sé yfir höfuð heppilegt --- ég tel að svo sé ekki --- heldur er líka ágreiningur um hvað felst nákvæmlega í þessu.
Fleiri óljósir þættir fylgja þessu máli til nefndar. Ég mun hafa tækifæri til að koma að vinnu innan sjútvn. að frv. og ég ítreka það sem ég sagði í upphafi að ég er sammála því að ákveðin hagræðing þarf alltaf að eiga sér stað. Ég er ekki sammála þeirri leið sem hér er bent á í þeirri mynd sem hún er. Og ég held að við séum einfaldlega með allmargar ranghugsanir í gangi varðandi það hvað þessi atvinnugrein þolir og á hvern hátt sé best að koma að því bæði að ná fram hagræðingu og einnig að láta hana greiða eðlilega til samneyslunnar þegar hún hefur svigrúm til.
Ég get ekki lokið ræðu minni án þess að geta aðeins um dálítið sérkennilega yfirlýsingu hæstv. sjútvrh. um félagslegar aðgerðir vegna þeirrar atvinnugreinar sem hér um ræðir, hvorki meira né minna en okkar burðaratvinnugreinar, sjávarútvegsins. Mér þykir þetta orðalag ógeðfellt, ég verð að viðurkenna það. Ég held að þau gildi sem þarna eru lögð til grundvallar, að það þurfi að fara út í einhvers konar félagsmálapakka eða félagslega aðstoð, standist ekki vegna þess einfaldlega að mikill hluti af erfiðleikum sjávarútvegsins er kominn til vegna aflasamdráttar m.a. og ágöllum á þeirri fiskveiðistefnu sem við búum við. M.a. tilfærslum á kvóta sem hafa ekki alltaf verið til hagræðingar, því miður, þótt það hafi verið ætlunin. Ég get ekki tekið undir þessa hugsun. Ég held að það þurfi almennt að líta svo á að önnur atriði, eðlileg viðskiptaatriði eins og t.d. lenging lána og slíkt, geti hjálpað mörgum þeim fyrirtækjum sem eiga í erfiðleikum núna en eru samt sem áður lífvænleg. En auk þess getum við ekki búist við því að öll fyrirtæki muni alltaf bjargast. Ég er ekki í hópi þeirra sem er svo bjartsýnir að líta svo á að það sé alltaf hægt. Hafi það verið hugsunin hjá hæstv. sjútvrh. með hans athugasemdum um félagslegar aðgerðir, sem voru að vísu mjög lítið notaðar, þá gengur sú hugsun ekki alveg upp í mínum huga.
Ég held að það sé ekki ástæða til að fara nánar út í efni frv. svo óljóst sem það er núna í útfærslu og miðað við alla þá lausu enda sem á eftir að hnýta í umræðunni. En ég get ekki séð að við séum á réttri leið með þessar hugmyndir þótt margt af þeim markmiðum sem koma fram í frv. eigi fullan rétt
á sér. Ég held að við munum þurfa að fara mjög nákvæmlega í athugun og útfærslur. Ég legg áherslu á að núna fyrst þegar þetta mál kemur til sjútvn. er farið að ræða það í svo víðum hópi sem er allt hið pólitíska litróf sem á fulltrúa á Alþingi. Og það er afskaplega seint og er út af fyrir sig mjög ámælisvert og ég held að umræðan beri þess vott. (Forseti hringir.) Afsakið forseti.
( Forseti (GHelg) : Hv. þm. mun vera búin með tímann.)
Samkvæmt klukku sem hér er í borðinu eru 4,04 mínútur eftir. Ég miðaði að sjálfsögðu við það. Hins vegar er komið að því að ég sé að ljúka ræðu minni en ég vona að forseti hafi tök á því að láta klukku sína og klukku ræðumanns stemma í framhaldi, ég hugsa að það sé öllum til hagræðis. En ég hef lokið máli mínu.