[16:29]
Guðni Ágústsson :
Hæstv. forseti. Ég efast ekki um góðan hug hæstv. umhvrh. í þessu máli en ég minni á það að góður hugur hefur stundum drepið heilu byggðarlögin, jafnvel eyðilagt efnahag heilla þjóða. Þó ég sé ekki einn af þingmönnum Vesturlands þá er ég eigi að síður staddur hér á Alþingi sem einn af þingmönnum þjóðarinnar og leyfi mér því að blanda mér í umræðu um þetta sérstæða frv. sem hér hefur verið smíðað af mörgum aðilum og á sér göfug og góð markmið. Ég get tekið undir markmiðin. Ég get tekið undir það, eins og segir í greinargerð, að vernda landslag, einstakar jarðmyndanir og lífríki Breiðafjarðar, að tryggja vernd menningarminja, að búa í haginn fyrir vaxandi fjölda ferðamanna og tryggja almenningi aðgang að náttúru fjarðarins og sögu án þess að spjöll hljótist af. Að stuðla að auknum rannsóknum á lífríki og jarðfræði Breiðafjarðar, að renna styrkum stoðum undir eyjabúskap og aðra hefðbundna nýtingu hlunninda á Breiðafirði.
Göfug eru markmiðin og skýrt fram sett en þó að ég taki undir þessi markmið þá kemur alltaf að því að menn greinir á um stefnur til þess að ná markmiðinu fram. Menn greinir oft á um leiðir. Þar skilur menn að í pólitík, þar skilur menn stundum að reynslan af lífinu sjálfu svo að ég er sammála þessu ætlunarverki en finnst að aðferðin sé ofstjórnunarleg, eins og segir í frv. eða mér finnst frv. segja, og líkleg til að setja þetta byggðarlag, þessa glæstu matarkistu í gegnum aldir þar sem allir lifðu og enginn dó, þar sem lífríkið dafnaði og fólkinu fjölgaði, þá finnst mér að frv. boði það að nú ætli menn að setja þessa merku byggð undir járnhæl ofstjórnunar.
Ég hef í nokkur ár gert mér grein fyrir því að kommúnísk hugsun og sósíalísk hugsun er hnignandi um víða veröld. Frjálshyggjan er einnig að veslast upp og talin varhugaverð hvar sem ég fer og á undanhaldi. Allt eru þetta stefnur andstæðar fólkinu sjálfu. ( HG: Það er verst að Sambandið er farið líka.) ( StG: Heldurðu að þetta sé komið í umhvrn. núna?) Toppurinn af SÍS féll en grasrótin lifir og heldur áfram að dafna því að það var kerfi sem var sniðið að fólki í upphafi en menn gleymdu sér um sinn. Það er ekki komið til að deyja. Eftir því er spurt um þessar mundir í nýrri mynd. ( ÓRG: Það er rétt.) Það er rétt, kallar hér hv. formaður Alþb., Ólafur Ragnar Grímsson, fram í og staðfestir það eins og oft áður að ég fer með rétt mál.
Mér sýnist nú, hv. þm., að þetta frv. sé sniðið fyrir herra og kerfið sjálft sem oft er djúpt og fólkið í landinu þekkir að er fjarlægt. Það getur kallað til kerfisins og ef það kallar já, þá kemur það eins og bergmálið og segir já, en því fylgir lítið meira. Það er djúpt á svarinu, spurningunni verður seint svarað. Ég hef nefnilega dáð fornmenn Íslendinga. Þeir voru skynsamir í upphafi löggjafarvaldsins. Þeir sögðu á Þingvöllum: Ein lög og ein regla er farsælust hverri þjóð. Og þeir sögðu líka: Með lögum skal land byggja en ólögum eyða. Mér finnst eins og nútímastjórnmálamaðurinn hafi gleymt mikilvægustu staðreynd þessa boðskapar. Mér finnst að ráðherrarnir þegar þeir koma hér til haustþings, þá komi þeir hlaðnir frumvörpum til þess að girða skóg af nýjum lögum. ( Umhvrh.: Ekki þessi ráðherra.) Þessi ráðherra gerist nú lagaglaður ( Umhvrh.: Nei.) og boðar ný lög og sérlög þannig að mér finnst eins og menn hafi gleymt þessum boðskap. Ólög eru auðvitað tákn um það að menn eiga ekki að setja allt of mörg eða flókin lög. Jafnvel gæti okkur dugað boðorðin tíu, kristilegt siðgæði og gott uppeldi. Við þyrftum kannski ekki önnur lög í þessu landi en boðorðin tíu og síðan bara heiðarlega, kapítalista samvinnumenn og náttúrlega jafnaðarmenn. Þetta væri kannski svona til þess að byggja upp réttlátt þjóðfélag þannig að því miður, hæstv. utanrrh., þá --- utanrrh. er mér nú ofarlega í huga því að síðustu 10 daga og nætur hef ég verið að vinna í landbúnaðarfrv. sem hann hefur talið sig vera yfirmann yfir svo að honum skýtur hvað eftir annað upp í hugann. En ég finn það í þessari umræðu sem nú fer fram í þjóðfélaginu að ýmsir aðilar telja að sérlög séu það sem eigi að koma, sérlög yfir hina og þessa hópa í þjóðfélaginu, sérlög yfir hin og þessi svæði þjóðfélagsins. Ég heyri t.d. að hv. 9. þm. Reykv., Auður Sveinsdóttir, spurði hér af lotningu í lokin og velti því fyrir sér hvort þessi lagasetning passaði ekki einmitt fyrir Þingvelli hina fornu, hvort það ætti að setja einmitt svona sérlög um það svæði.
Ég hef dálítið í sæti mínu undir þessum umræðum reynt að lesa þetta frv. og velti ýmsu fyrir mér sem mig langar hér að spyrja hæstv. umhvrh. út í. Ég velti t.d. fyrir mér hvort ekki sé varhugavert að setja sérlög til verndar ákveðnum landsvæðum. Er ekki réttara að slíkt sé áfram gert með staðfestu skipulagi eins og hingað til þar sem skipulagsnefndir komu með tillögur að skipulagi til 15--20 ára í senn og ráðherra staðfestir þær eftir atvikum? ( JGS: Sérlög til að vernda krata.) Er ekki með þessum lögum verið að taka af heimamönnum frumkvæði í þessum málum og færa það til ráðherra eins og hér hefur hvað eftir annað komið fram í þessari umræðu? Mér finnst það verða svo einkennilegt með íslenska ráðherra að stundum eru þeir ráðherrar, stundum vilja þeir vera embættismenn, stundum vilja þeir bara vera þingmenn og svo þegar þeim hentar, þá eru þeir orðnir almenningur sjálfur, saklausir af öllu sem þeir hafa gert og eiga margar stöður til þess að skjóta sér inn í en sækjast eigi að síður eftir miklum völdum oft og tíðum.
Í þessu sambandi vil ég nefna það að hér er talað um Breiðafjarðarnefnd og hún verði umsagnaraðili samkvæmt 1. mgr. 4. gr. og er aðeins ráðgefandi og kemur með tillögur samkvæmt 2. mgr. 3. gr. frv. Það er svo á valdi ráðherra hvort hann fer eftir þessum tillögum og umsögnum eða virðir þær alveg að vettugi. Nefndin getur verið sparinefnd ef ráðherranum hentar svo. Hann virðist vera sá sem er oddviti, hreppstjóri, ráðherra og almenningur Breiðafjarðareyjanna eftir þessa lagasetningu ef hún verður að veruleika sem ég auðvitað efast nú um.
Í 4. mgr. 3. gr. segir: ,,Þá eru heimilar án leyfis ráðherra samkvæmt 1. mgr. byggingar og gerð mannvirkja samkvæmt staðfestu skipulagi.`` Má Alþingi framselja löggjafarvald sitt til ráðherra skipulagsmála með þessum hætti, spyr ég hv. þm. Hvað ef Alþingi vill síðar láta byggja mannvirki á svæðinu? Fordæmi eru fyrir framsali Alþingis til ráðherra með þeim hætti að ráðherra setji reglugerð um ákveðna þætti, en er ekki hér verið að fara út á nýjar brautir? Skipulagsákvarðanir eru stjórnvaldsákvarðanir þar sem ráðherra staðfestir skipulag á hverju svæði. Staðfest skipulag telst því til framkvæmdarvaldsins og er því nokkurs konar ígildi reglugerðar. Nú er ætlunin að veita skipulagi á þessu svæði einnig lagagildi. Er hér ekki um að ræða brot á meginreglu um þrískiptingu ríkisvaldsins í framkvæmdar-, lagasetningar- og dómsvald? Ég velti þessu fyrir mér.
Sé höfð í huga sú staðreynd að það er umhvrh. sem staðfestir skipulag, er það þá ekki rökleysa að setja í lagagrein ákvæði um að ekki þurfi leyfi ráðherra til að byggja mannvirki sem ráðherra hefur samþykkt að byggja megi eins og lesa má út úr þessari síðustu mgr. 4. gr. frv.?
8. gr. frv. hljóðar svona: ,,Brot gegn lögum þessum og reglugerðum, sem settar eru samkvæmt þeim, varða sektum og varðhaldi.`` Ef einhver karlinn fer að skjóta fugl er hann fluttur fyrirvaralaust austur í mitt kjördæmi, á sjálft Litla-Hraun? ( HG: Fer ekki vel um hann þar?) Það vona ég. ,,Sektir renna í ríkissjóð`` segir svo. ,,Beita má dagsektum er renna í ríkissjóð, allt að 10 þús. kr., til að knýja menn til framkvæmda á ráðstöfunum sem þeim er skylt að hlutast til um samkvæmt lögum þessum og reglugerðum eða láta af atferli sem er ólögmætt.``
Eftir hvaða lögum fer um brot gegn lögunum? Fer það að hætti opinberra mála, hæstv. umhvrh., eða á að fá einhverjum öðrum aðilum í hendur sektarvald samkvæmt lögunum? Miðast 8. gr. við 10 þús. kr. sekt á dag eða eru 10 þús. kr. heildardagsektir sem borga á? Þetta skynja ég ekki alveg í texta frv. Ef mennirnir verða óþægir í 10 daga, hv. þm. Eyjólfur Konráð, þá verður kominn 100 þúsund kall í sektina þannig að þetta er mikil þvinga á menn til að gera kannski eitthvað sem er andstætt bæði náttúru Breiðafjarðar og þjónar hvorki hagsmunum íslensku þjóðarinnar til lengdar né nokkurs aðila. Hver á að fara með þetta dagsektarvald, hæstv. umhvrh.? Hvað um réttarfar í slíkum dagsektarmálum ef dagsektarþoli telur að dagsektarákvörðun sé ekki lögleg? Hvert getur hann þá skotið máli sínu? Þetta er atriði sem menn verða að velta fyrir sér.
Við höfum mjög fjallað um það að réttur almennings verði ekki fótum troðinn og að litli maðurinn í þjóðfélaginu eða þjóðfélagsþegninn hvar sem hann stendur eigi rétt til þess að skjóta máli sínu áfram. Eru menn að leysa upp allt á þessu svæði? Eru menn að leysa upp sveitarstjórnirnar? Eru menn að leysa upp lögboðnar nefndir? Eru menn að leysa upp héraðsnefndina? Eru menn að leysa upp sýslumannsembættin? Þannig mætti spyrja. Og hvað er það að gerast í Breiðafirði sem kallar á að menn leysi þetta allt saman upp og búi til nýja hreppsnefnd þar sem hæstv. umhvrh. er helsti oddviti og fer með öll málefni fólksins á svæðinu með sparibúna nefnd skipaða á fjögurra ára fresti, að vísu af heimamönnum en honum þóknanlega? Þannig mætti spyrja og spyrja.
Ef réttarfar í þessum málum á að vera í höndum Breiðafjarðarnefndar, hvaða trygging er þá fyrir því að í þeirri nefnd sitji menn sem fullnægja þeim skilyrðum sem almennir dómarar þurfa að uppfylla? Ráðherra ræddi það mjög grannt hér að fyrirmynd þessa máls væri Mývatn, þar hefðu allir hlutir heppnast. Hvar er nú meira deilt á Íslandi en við Mývatn, hæstv. umhvrh.? Hvar er nú meira deilt á Íslandi en við Mývatn? Jafnvel ekki í ríkisstjórninni sjálfri þó að þar séu hinar og þessar deilur.
Ég held að það sé mikilvægt allra hluta vegna að í þessu landi ríki ein lög og ein regla og að þegnar þjóðfélagsins hvar sem þeir búa búi við þá reglu og að þegnar þjóðfélagsins séu sem mest settir undir sína sveitarstjórn því að sveitarstjórnina sína geta þeir losað sig við á fjögurra ára fresti. Þeir geta bara neitað að kjósa þá í kosningum ef þeir hafa brugðist þeim, ef þeir hafa troðið á rétti þeirra, ef þeir hafa eyðilagt byggðina. En fólkið sem býr í sveitarfélögunum á svona svæðum ræður lítið við einn ráðherra settan og skipaðan yfir svæðið. Það ræður lítið við embættisskipað vald úr Reykjavík á ýmsum sviðum til að drottna yfir hagsmununum. Og jafnvel þarf ráðherra ekki að skipa þá menn sem heimamenn vilja koma í Breiðafjarðarnefndina. Þannig er þetta nú á mörgum sviðum. Það sem ég óttast núna er það að ýmis öfl telji það til þess að vernda heilu svæðin, aðalatriðið að koma fólkinu í burtu, að fræðimennirnir og þeir sem í fjarlægðinni búa og þykist hafa sérþekkinguna á sviðinu fari að fjalla um málefni byggðarlagsins. Ég er einhvern veginn þannig gerður að ég hef talið að búsetunni fylgi betri hagur og í búsetunni og frelsi fólksins á ýmsum svæðum, auðvitað undir skipulagi og almennum lögum, sé byggðinni betur borgið. Það vil ég láta koma fram.
Ég veit ekki hvort ég á að vera að leggja fram fleiri spurningar. Ég held að umhvn. hljóti að taka þetta mál mjög til skoðunar og auðvitað er mikilvægt að heimamenn segi enn frekar sitt álit á þessu frv. en ég vil vekja athygli á því að þetta frv. snýr ekki bara að Breiðafirði. Þetta snýr að þróun í lagasetningu og við þingmenn verðum að velta því fyrir okkur hvort við eigum að ganga þessa leið. Við verðum að gera það og þetta snýr náttúrlega að því sem við verðum að spyrja okkur. Þótt góður andi fylgi frv., ef framkvæmdin verður ofstjórnunarleg, þá erum við að valda byggðinni skaða. Og reynslan segir mér að í hverju tilfelli sem valdið verður fjarlægt og menn ætla að gera einhverja stóra hluti í gegnum fjarlæga stjórnun, þá skarast byggðin, frelsi fólksins á svæðinu dvínar og menn nenna ekki að eiga við eða búa undir járnhæl í svo flóknu kerfi.