[17:37]
Umhverfisráðherra (Össur Skarphéðinsson) :
Virðulegi forseti. Ég vil þakka þær málefnalegu umræður sem hér hafa farið fram um þetta frv. til laga um vernd Breiðafjarðar. Það er mikið ánægjuefni fyrir mig og ég vona sannarlega fyrir fleiri að það virðist ekki vera neinn ágreiningur um meginmarkmið frv. Ég held að enginn nema ef vera skyldi einn af þeim sem töluðu og ég vona að ég hafi misskilið þann eina, enginn þeirra hafi í rauninni verið að mæla gegn þeim meginmarkmiðum sem er að finna í þessu frv. Það er hins vegar rætt af flestum þeirra sem hér hafa tekið til máls að það sé of mikið vald sett til ráðherra. Það er bersýnilega ótti hjá mönnum um að það sé verið að fjarlægja vald úr héraði. Menn tala um einræðisvald umhvrh. sem felist í þessu frv. Menn tala um ofurvald Reykjavíkur. Ég get fallist á það að þessi ótti er skiljanlegur en ég get hins vegar fullvissað þingheim um það að markmið mitt var einmitt að reyna að tryggja að þetta vald yrði í héraði.
Fjölmargir sem hér hafa talað, t.d. hv. þm. Sturla Böðvarsson, hv. þm. Ingibjörg Pálmadóttir og raunar fleiri þingmenn, hafa látið þess getið að það sé erfitt að taka fullnaðarákvörðun um frv. sem þetta fyrr en fyrir liggi reglugerðir sem gert er ráð fyrir í frv. að verði samdar. Nú er það svo að það er afskaplega erfitt að reiða af hendi reglugerðir samkvæmt því sem hér stendur áður en frv. verður að lögum vegna þess að það er ekki gert ráð fyrir því að ráðherrann semji þessar reglugerðir. Það er gert ráð fyrir því að hann staðfesti þær en að heimamenn, þ.e. Breiðafjarðarnefndin, semji þessar reglugerðir og þær komi síðan til staðfestingar ráðherra. Svo að ég skýri nákvæmlega hvað fyrir mér vakir, þá er það að frumkvæðið sé algerlega heimamanna og það er þess vegna sem það er rígneglt niður að meiri hluti Breiðafjarðarnefndar á að vera úr héraði þannig að ég held að óttinn sé ástæðulaus við að þarna sé verið að seilast til áhrifa í héraði og rífa þau burt hingað suður til Reykjavíkur. A.m.k. er það ekki ætlun þess ráðherra sem hér stendur. En það kann vel að vera að það þyrfti e.t.v. að njörva betur niður rétt heimamanna í þessu efni. Og ég segi það alveg hreinskilnislega að ég tel að það komi sterklega til greina og leggst ekki geng því. Í þessu atriði fólst obbinn af þeim mótbárum eða viðbárum sem komu fram hjá flestum þeirra sem hér tóku til máls.
Hv. þm. Sturla Böðvarsson gerði hér að umræðuefni hvort það gæti verið svo að það væri um að ræða andstæð sjónarmið þegar menn eru annars vegar að tala um verndun en hins vegar um áframhaldandi nýtingu. Það er ekki svo. Nýting og vernd eru ekki andstæð sjónarmið vegna þess að verndin felur í sér nýtingu ólíkt því sem gerist t.d. með friðun. Það er munur þarna á. Hér er sem sé verið að gera ráð fyrir því að svæðið verði nýtt en án þess að það valdi spjöllum á náttúrunni. Þá vil ég segja það, virðulegi forseti, að ég er þakklátur þeim hlýja hug sem hv. þm. Ólafur Þ. Þórðarson ber bersýnilega til þess efnis sem felst í frv. Hann gaf hér góð ráð um það hvernig mætti fara að í framhaldinu til þess að reyna
að ná enn betri sátt um frv. og nefndi að það þyrfti að koma skýlaust í lögin að hefðbundnar nytjar héldust áfram. Ég er sammála þessu viðhorfi. En ég vil benda hv. þm. á greinargerðina sem fylgir frv. en þar segir um 5. gr.: ,,Gert er ráð fyrir að hefðbundnar nytjar haldist``. Ég hefði talið að þarna væri komið til móts við þetta sjónarmið en segi að öðru leyti að það vakir ekki fyrir mér annað en reyna að ná þeim meginmarkmiðum fram sem felast í frv. og sem nánast allir sem ræddu frv. hér í dag eru sammála um. Ég segi það að ég er reiðubúinn fyrir mitt leyti að fallast á þær breytingar sem gera okkur kleift sameiginlega að ná þessum markmiðum. Og þess vegna lýsi ég því alveg hiklaust hér yfir að ég set mig ekki á móti því. ( PP: Er þetta ekki stjfrv.? Má breyta þeim?) Ég segi það nú, hv. þm. Páll Pétursson, að þrátt fyrir þann málflutning sem kom hér hjá hv. þm. Guðna Ágústssyni um þann grimma mann sem nú er sestur í umhvrn. og vill kannski að hætti vafasamrar kommúnistískrar fortíðar taka sér alræðisvald, þá er þetta milt yfirvald. Þetta er stjfrv. en það vakir ekki fyrir mér annað en reyna að ná sátt um þetta mál og ég tel að við séum á góðri leið með það, bæði í héraði og einnig hér í þessum umræðum.
Ég vildi út af því sem hv. þm. Ólafur Þ. Þórðarson ræddi hér um hvort með Breiðafjarðarnefnd væri í rauninni verið að setja upp þriðja stjórnsýslustigið sem ég hygg að hann hafi látið sér annt um í umræðum hér fyrr, þá er það svo að ég tel að því fari víðs fjarri. En ég bendi hins vegar hv. þm., sem ég veit að er afar fróður um lög og sökkvir sér djúpt niður í pælingar um stjórnsýsluna, á að Breiðafjarðarnefnd á sér fyrirmynd. Við búum t.d. við lög frá 1928 um helgistað á Þingvöllum. Þar er Þingvallanefnd falið mjög mikið vald og mun meira en í þessum lögum. En ég viðurkenni hins vegar að þar er sá munur á að landsvæðið sem Þingvallanefnd hefur stjórn yfir er allt í ríkiseigu, og það er talsverður munur á því. En þá skulum við flytja okkur í annan landsfjórðung, þ.e. í Norðurl. e. Þar er það landsvæði sem sérstök lög gilda um, Mýatns/Laxárlögin, og þar er það svo, hv. þm., að ég lít svo á að samkvæmt þeim lögum hafi Náttúruverndarráð í rauninni sama vægi, sama gildi, sömu þýðingu og Breiðafjarðarnefnd gagnvart þessu frv. Munurinn er hins vegar sá að heimamenn hafi stundum kvartað yfir því að þeim gangi illa að finna æðra vald til þess að skjóta úrskurðum Náttúruverndarráðs til, en það er gert alveg skýlaust ráð fyrir því að það sé hægt í þessu frv. þannig að ég vona að þetta svari hv. þm. í þessu efni.
Það hefur orðið hér svolítil umræða frá tveimur hv. þm. Framsfl., Guðna Ágústssyni og Ólafi Þ. Þórðarsyni, um 8. gr. frv. og að því er hana varðar, þá vil ég upplýsa þingheim um uppruna hennar og fyrirmynd. Ég gat þess í minni ræðu að frv. var byggt á fyrirmyndinni sérlögin um Mývatns- og Laxársvæðið og þar er einmitt 8. gr. svohljóðandi, með leyfi forseta:
,,Brot gegn lögum þessum og reglugerðum sem settar eru samkvæmt þeim varða sektum eða varðhaldi. Sektir renni í ríkissjóð.
Beita má dagsektum er renna í ríkissjóð allt að 2000 kr. til að knýja menn til framkvæmda á ráðstöfunum sem þeir er skylt að hlutast til um samkvæmt lögum þessum og reglugerðum eða láta af atferli sem er ólögmætt.``
Þaðan er fyrirmyndin komin. Ef hv. þm. finnst 8. gr. þess frv. sem ég hef mælt hér fyrir í dag ekki standast önnur lög þá verð ég að segja að mér þykir að það hefði þá e.t.v. átt að benda á fyrri lög varðandi þetta. En ég hygg sem sagt að þetta sé fullkomlega eðlilegt.
Það hefur líka verið rætt hér svolítið um skipulagsþáttinn. Hv. þm. Auður Sveinsdóttir, sömuleiðis Hjörleifur Guttormsson og jafnframt hv. þm. Guðni Ágústsson drápu á þetta. Hv. þm. Guðni Ágústsson taldi að það væri í rauninni hægt að kasta þessu frv., hafi ég skilið hann rétt, en beita þess í stað skipulagslögum til að ná fram nauðsynlegri vernd. Það er hins vegar afskaplega erfitt að ná fram nægilegri vernd fyrir lífríkið ef það þarf að grípa til einhverra sérstakra aðgerða í gegnum slík lög. Þess vegna þarf þessi sérlög. En ég er hins vegar ekki alveg sammála því að það sé réttmætt að kvarta undan því að skipulagsþættinum séu ekki gerð nægilega góð skil. Ég lít svo á að 4. gr. sé í rauninni lykilgrein. Þar kemur fram að byggingar eru heimilar samkvæmt staðfestu skipulagi, það þurfi hins vegar leyfi þegar svo er ekki. Ég lít svo á að það ætti náttúrlega að vera hvati til þess að menn drifu sig í það að skipuleggja þetta svæði. Það er sem sagt tilvísun í skipulagið, 4. gr. sem ég tel að sé nægileg en hv. þm. Auður Sveinsdóttir kann að vera á öðru máli. Ég greip ekki alveg hvernig hún taldi að hefði átt að fara frekar að þessu en vísa hins vegar til þess að einn af þeim mönnum sem hefur unnið að undirbúningi þessa frv. er að vinna að svæðisskipulagi fyrir talsvert stóran hluta af því landsvæði sem frv. tekur til og það var einmitt haft til hliðsjónar og raunar má geta þess að hann hafði afskaplega svipaðar skoðanir og þeir og við sem unnum þetta frv. hér. En þetta er auðvitað þáttur sem má skoða og hv. þm. Hjörleifur Guttormsson sem lagði sömuleiðis ríka áherslu á þetta á sæti í umhvn. þannig að ég tel ekkert óeðlilegt að hann komi þar fram þessum hugmyndum sem hér voru ræddar. Ég tel sem sagt að 4. gr. sé lykilgrein, það gerði ég nú.
Hv. þm. Hjörleifur Guttormsson taldi að það hefði ekki verið haft nægilegt samráð við Náttúruverndarráð ellegar það hefði ekki verið nægilega nefnt í aðdraganda þessa máls. Og það er best að ég lýsi aðdraganda þessa máls.
Ég var búinn að vera ráðherra nákvæmlega í einn dag þegar ég hafði samband sjálfur við Náttúruverndarráð til þess að ræða hvaða verkefni væru fram undan. Hugmyndin um að taka sérstaklega á vernd Breiðafjarðar kom vitaskuld frá Náttúruverndarráði, frá einstökum fulltrúum þar, enda hefur það legið fyrir mjög lengi að þar hefur verið vilji til þess að ráðast í þetta verk. Ég sendi bréf á þjóðhátíðardaginn til Náttúruverndarráðs og bað um hugmyndir þeirra um ýmsa hluti, m.a. það hvernig ætti að véla um friðun
eða vernd þessa svæðis. Það var einmitt Náttúruverndarráð sem benti á að möguleikarnir væru fjórir, þ.e. friðland, þjóðgarður, fólkvangur eða sérlög. Það að þessi hugmynd um sérlögin var sett fram stafar einfaldlega af því að hún kemur fram í bréfi Náttúruverndarráðs til mín frá 28. júní. Svo snemma hafði ég sem sagt samband og ræddi við ráðið um þetta. Síðan hefur þetta borið á góma á fundum mínum og formannsins og þáverandi framkvæmdastjóra og reyndar með öðrum fulltrúum í Náttúruverndarráði.
Það er alveg klárt að það ætti engum manni að koma á óvart að þetta var hugmynd sem var í vinnslu í ráðuneytinu vegna þess að það kom m.a. fram í fjölmiðlum á síðasta sumri. Á náttúruverndarþingi í byrjun síðasta hausts lýsti ég þessu í mörgum orðum sem fyrirætlan ráðuneytisins. Ég hafði þá líka farið í hérað. Hugmyndin var upphaflega sú að hafa svæðið minna. Ég hafði farið á Reykhóla tvisvar sinnum sl. sumar til þess að ræða þessa hugmynd, ég hafði farið út í Flatey til þess að ræða hana við ábúenda þar og sat með honum heilan eftirmiðdag og át súra selshreyfa ásamt ýmsu öðru sem ekki er þörf á að nefna hér. Þegar því var lokið . . . (Forseti hringir.) Virðulegi forseti, ég á talsvert eftir af mínu máli.