[14:37]
Frsm. 2. minni hluta landbn. (Gísli S. Einarsson) :
Frú forseti. Þetta mál sem hér er í umræðu hefur valdið mér nokkru hugarangri, valdið mér mikilli undrun á því hvernig unnið er að málum á hv. Alþingi. Ég held að ég hefji mitt mál með því að segja: Mínar ættir má rekja beint til bænda og sjómanna og mér rennur blóðið til skyldunnar. Það er undarlegt út af fyrir sig að standa hér í þessum stól og verja arftaka ættfeðra minna og vera neyddur til að keyra ofan í menn, sem mér út af fyrir sig líkar ekkert illa við, mistúlkun og rangfærslur, enn fremur vinnubrögð sem samræmast hvorki mínu uppeldi né upplagi. Ég get sagt það hér að meðan ég vinn að málum á æðstu stofnun þjóðarinnar skal ég vinna minni sannfæringu þann framgang sem ég get, óháð pólitík og kerfispredikun hvaða flokks sem er.
Virðulegi forseti. Ég geri nú grein fyrir nefndaráliti mínu á þskj. 696.
Það varð samkomulag hjá fjórum fulltrúum stjórnarflokkanna um þær breytingartillögur á frumvarpi ríkisstjórnarinnar sem koma fram á þskj. 672. Ég neyddist til þess að gera sérstakt álit og ég mun nú gera grein fyrir þeim breytingum, enda er sumt sem kemur fram í nál. 1. minni hluta landbn. ekki í samræmi við efni frv.
Eins og frumvarp ríkisstjórnarinnar bar með sér var það flutt í kjölfar dóms Hæstaréttar 20. jan. sl. í Hagkaupsmálinu svokallaða. Dómurinn staðfesti það sem hæstv. utanrrh. hefur haldið fram að búvörulögin feli ekki í sér sjálfstæða heimild til þess að banna innflutning. Þetta þýðir að innflutningur á landbúnaðarvörum hefur í raun verið frjáls að mestu frá hausti 1992 þegar innflutnings- og gjaldeyrislöggjöfinni var breytt.
Virðulegur forseti. Ég tel nauðsynlegt að ræða samkomulag stjórnarflokkanna. Það var gert samkomulag milli stjórnarflokkanna um að tryggja óbreytt ástand í innflutningi landbúnaðarvara til bráðabirgða fram að gildistöku nýs GATT-samnings sem tekur væntanlega gildi á næsta ári. Með breytingu á búvörulögunum í desember sl. hafði áður náðst samkomulag um að landbrh. væri heimilt að leggja verðjöfnunargjöld á innflutning landbúnaðarvara í samræmi við milliríkjasamninga sem Ísland er aðili að. Jafnframt skyldi nefnd fulltrúa fimm ráðuneyta gera tillögur til ríkisstjórnarinnar um breytingar á innflutningslöggjöfinni í samræmi við skuldbindingar GATT. Þetta er orðað svo í frumvarpi ríkisstjórnarinnar, með leyfi hæstv. forseta:
,,Gildistaka Úrúgvæ-samnings GATT leiðir m.a. til kerfisbreytinga í innflutningsmálum landbúnaðarins. Ríkisstjórnin hefur ákveðið að skipa nefnd með fulltrúum fimm ráðuneyta til að endurskoða í heild ákvæði innflutningslöggjafar í því skyni að tryggja að hún verði í samræmi við skuldbindingar GATT.``
Hæstv. landbrh. útskýrði þetta svo, með leyfi forseta, þegar hann kynnti frumvarpið:
,,Við erum að tala um það að GATT-samningar gangi í gildi um næstu áramót, kannski á miðju næsta ári. Undirbúningur þeirrar löggjafar er auðvitað hafinn. Við erum þess vegna ekki með þessum lögum að skapa ástand sem eigi á að vara til langs tíma heldur erum við að tala um skamman tíma.``
Þessi orð hæstv. landbrh. eru í samræmi við það sem hann sagði í desember sl. þegar hann kynnti búvörulagabreytinguna sem þá var gerð. Hann sagði m.a., með leyfi forseta:
,,Þar eð ekki liggur endanlega fyrir hvaða lagabreytingar eru nauðsynlegar til að geta uppfyllt þær skuldbindingar sem felast í væntanlegum GATT-samningi var ákveðið að frekari endurskoðun á innflutningsákvæðum búvörulaganna eigi sér stað á árinu 1994 með hliðsjón af þeim samningi.`` Og enn frekar sagði hæstv. landbrh.:
,,Það má vera að hv. þm. kunni að gagnrýna að frv. skuli ekki taka á þeim atriðum sem lúta að væntanlegum GATT-samningi. Skýringin er auðvitað sú að þeir samningar í einstökum atriðum liggja ekki endanlega fyrir enda þurfa þeir meiri undirbúning en svo að unnt hafi verið að setja saman fullnægjandi lagagreinar um þau efni fyrir jólin.``
Síðar sagði hann við sama tækifæri:
,,Það hefur verið mjög áberandi í þeim umræðum sem hér hafa farið fram að GATT hefur verið dregið inn í þær. Það kemur alveg skýrt fram í greinargerð með frv. og líka í framsöguræðu minni að þessu frv. er ekki ætlað að taka til þeirra samninga heldur verður unnið að samningu nýs lagafrv. með fyllri ákvæðum og heimildum jafnóðum og það skýrist hvernig GATTsamningarnir munu vera í einstökum atriðum. Auðvitað hlýtur slíkt frv. að vera afgreitt samtímis GATT-samningunum á Alþingi.``
Hvað eru menn svo að gera? Ég spyr.
Það frumvarp, sem ríkisstjórnin lagði fram, er byggt á framangreindum forsendum, þ.e. óbreyttu innflutningsbanni, verðjöfnunargjöldum í samræmi við milliríkjasamninga og skipun nefndar til þess að endurskoða innflutningslöggjöfina vegna nýrra GATT-samninga.
Ég kem nú að breytingum þeim sem hv. formaður landbn. hefur verið að vinna að á undanförnum fjórum vikum og hefur ætlað að taka út úr landbn. ( JGS: Einu sinni í viku.) á hverjum þriðjudegi og mér er það minnisstætt að hæstv. dómsmrh. blessaði það að ekki skyldu verða tveir þriðjudagar í hverri viku.
Þær breytingar, sem hv. formaður landbúnaðarnefndar, lagði upphaflega til gengu þvert á samkomulag stjórnarflokkanna. Þar má nefna sem dæmi að reynt var að miða gjaldaheimildir landbúnaðarráðherra við aðstæður eftir gildistöku GATT-Úrúgvæ samningsins sem á eftir að útfæra nánar; gjaldaheimildir skyldu miðast við GATT-hámarkstolla, þ.e. að lagðir skyldu á tollar auk verðjöfnunar; sett var inn í
drögin ákvæði um 50% ,,jöfnunarálag``; reynt var að skilgreina hugtakið landbúnaðarvörur rúmt þótt samkomulag hafi orðið um að notast við upptalningu á tollskrárnúmerum. Loks var bætt inn nýjum hugtökum eins og ,,tilsvarandi vörum`` sem einnig útvíkkuðu heimildir landbúnaðarráðherra til gjaldtöku af öllum hugsanlegum vörum sem gætu komið í stað landbúnaðarvara þótt þær innihéldu engin landbúnaðarhráefni.
Það eru að sjálfsögðu ekki eðlileg vinnubrögð hjá stjórnarþingmanni að leggja til, eins og ég hef áður sagt, breytingar á stjórnarfrumvarpi án þess að eiga samráð við þá aðila sem hlut eiga að máli. Því síður er eðlilegt að gera slíkar breytingartillögur án þess að tryggja að þær séu í samræmi við það samkomulag sem stjórnarflokkarnir gerðu sín á milli og að skoða þá fjölmörgu milliríkjasamninga sem málið varðaði.
Alþfl. lýsti sig hins vegar strax reiðubúinn að gera tæknilegar breytingar á frv. svo framarlega sem efni þess væri ekki breytt. Enda hefur hann ætíð verið reiðubúinn að standa við það samkomulag sem hann hefur gert.
Virðulegur forseti. Ég tel ástæðu til að rifja örlítið upp það sem gerðist vegna starfshátta landbn. Í febrúarbyrjun var lagt fram frv. ríkisstjórnarinnar. Þá var samþykkt í landbn. að óska eftir áliti þriggja virtra lögfræðinga, þeirra Gunnlaugs Claessens, Tryggva Gunnarssonar og Sveins Snorrasonar. Á þeim sama degi ræddi hv. formaður landbn. við þann sem hér stendur og talar og sagði: ,,Ég ætla að segja þér það, vinur, að það munu skiljast leiðir.`` Þetta var í upphafi febrúar. Þetta var tveim dögum eftir að frv. ríkisstjórnar kom fram. Við fengum álit þessara aðila. Það bar verulega í milli hjá þeim þremur ásamt með fjórða lögfræðingnum sem kom í heimsókn til landbn. um túlkun á ýmsum atriðum sem lágu í frv.
8. febrúar var samþykkt að fela þessum þremur virtu lögfræðingum að koma með sameiginlegt álit eða það var það sem ég skildi að þeir ættu að gera. En mánudaginn 14. febr. komu þeir með í stað álits ný drög að frv. til laga með greinargerð sem sitt álit til nefndar og það kynnti ég í mínum þingflokki og lýsti strax andstöðu við í landbn. Ég óskaði eftir fulltrúum frá utanrrn. og frá viðskrn. þegar verið væri að fjalla um milliríkjasamninga. Ég spurði þessa ágætu lögmenn hvort þeir hefðu haft samband og samráð við þá aðila sem hafa annast milliríkjasamninga. Þeir kváðu nei við. Og það var mér nægjanlegt því ég hafði ræður hæstv. landbrh. undir höndum og við þær hélt ég mig. ( Landbrh.: Það er nú eitthvað . . . )
Það var óskað eftir fulltrúum frá utanrrn. til fundar og þeir komu þriðjudaginn 15. febr. Þeir lýstu verulegum meinbug við frv. sem við vorum með í höndunum. Á sama tíma kom lögfræðingur Neytendasamtakanna og hann hafði miklar efasemdir um það sem þarna var verið að gera. Ég mun koma að því nánar síðar. Á sama þriðjudegi, 15. febr., lýsti ég andstöðu við fjölmörg atriði sem var búið að draga inn í nýtt frv. og taldi ekki unnt að sætta mig við þá punkta sem voru komnir inn og ég kem nánar að á eftir.
Mönnum er kunnugt um þá fjölmiðlasyrpu sem hefur verið í gangi síðan 15. febr. og menn eru orðnir vinsælustu menn þjóðarinnar fyrir að fjalla um þessi landbúnaðarmál á þann veg sem þeir hafa gert og kynnt sig sem harmónikkuleikara ofan í kaupið.
Eftir að tillögur formanns landbúnaðarnefndar voru lagðar fram fóru sérfræðingar fjármálaráðuneytisins, iðnaðar- og viðskiptaráðuneytisins og utanríkisráðuneytisins yfir þær og í kjölfarið voru gerðar fjölmargar leiðréttingar. Kjartan Jóhannsson, sendiherra Íslands í Genf, var kallaður heim og sýndi hann fram á að þær væru í ósamræmi við GATT og milliríkjasamninga Íslands. Hann gerði m.a. skýran greinarmun á verðjöfnunargjöldum annars vegar sem eru lögð á iðnaðarvörur til þess að jafna samkeppnisstöðu með tilliti til mismunandi verðs á landbúnaðarhráefnum og tollum hins vegar sem eru lagðir á almennan innflutning og má beita til þess að vernda innlenda framleiðslu.
Ég nefni nú í tíu atriðum þá liði sem hafa náðst fram með breytingum sem ég er ánægður með:
1. Hugtakið ,,tilsvarandi vörur`` var fellt niður.
2. Skilgreining á hugtakinu ,,landbúnaðarvörur`` var felld niður.
3. Verðjöfnun á unnum vörum var látin miðast við hráefnisþáttinn.
4. Tekið var fram að verðjöfnunargjöld skyldu eingöngu lögð á vegna hráefna sem eru framleidd á Íslandi.
5. 50% jöfnunarálag var fellt niður.
6. Gjaldaheimildir upp að GATT-bindingum voru felldar niður og komið var í veg fyrir gjaldaálagningu upp fyrir innanlandsverð.
7. Viðaukanum var skipt í tvennt í samræmi við upphaflega tillögu Alþýðuflokksins og fjöldi vöruflokka var strikaður út.
8. Hugtakið ,,heimsmarkaðsverð`` var skilgreint.
9. Landbúnaðarráðherra var gert skylt að birta viðmiðunarverð.
10. Kveðið var á um að álagning verðjöfnunargjalda skyldi vera í samræmi við skilmála milliríkjasamninga.
Ég bendi á fylgiskjal sem er með nál. þar sem er að finna upphaflegar brtt. formanns landbn.
Niðurstaðan í máli þessu er sú að upprunalegt samkomulag stjórnarflokkanna stendur óbreytt. Landbúnaðarráðherra er heimilt að stöðva innflutning landbúnaðarvara, sem hefur ekki verið leyfður hingað til, fram að gildistöku nýs GATT-samnings að svo miklu leyti sem milliríkjasamningar leyfa. Honum er heimilt að leggja verðjöfnunargjöld á þær vörur ef til innflutnings kemur fram að þeim tíma. Honum er einnig
heimilt að leggja verðjöfnunargjöld á innflutning samkvæmt fríverslunarsamningum að svo miklu leyti sem þær vörur eru tilgreindar í viðaukum með frumvarpinu.
Ef reynt er að leggja eitthvert mat á áhrif frv. á vöruverð þá er rétt að gera greinarmun á því hvort verðjöfnunargjöld eru lögð á hreinar landbúnaðarvörur eða unnar/samsettar vörur.
Hreinar landbúnaðarvörur eru t.d. óunnið kjöt, mjólk, smjör og nýtt grænmeti. Frumvarpið heimilar að leggja gjöld á þessar vörur sem nemur mismuninum á heimsmarkaðsverði og innanlandsverði. ( Landbrh.: En unnin kjötvara, er hún ekki . . . ?) Samkvæmt núgildandi GATT-samningi eru engin hámarksgjöld á framangreindum vörum þannig að þau geta verið mörg hundruð prósent, jafnvel mörg þúsund prósent, ef munurinn er nægilega mikill á milli heimsmarkaðsverðs og innanlandsverðs og heimildum er að fullu beitt. Með tilkomu hins nýja GATT-samnings, sem tekur gildi eftir áramót, er sett hámark á þessa tolla . Í prósentum talið geta þeir mest orðið 397% á kindakjöti, 538% á svínakjöti, 467% á kjúklingum, 586% á mjólk, 674% á smjöri, 445% á kartöflum, 240% á tómötum, 377% á gulrótum og 719% á selleríi, svo að dæmi séu tekin. Eru menn að segja að íslenskur landbúnaður sé ekki verndaður? Eru menn að segja að Alþfl., sem stendur að þessu, vilji ekki vernda íslenskan landbúnað? ( JGS: Er hann tilbúinn að beita þessu?) Ef miðað er við krónutölu á kíló gætu þessar prósentutölur orðið enn hærri. Það er til marks um hversu ótæpilegar þessar hámarkstollaheimildir eru að hæstu rauntollar á matvöru í núgildandi tollskrá eru 30%. Ég endurtek: Það er til marks um hversu ótæpilegar þessar hámarkstollaheimildir eru að hæstu rauntollar á matvöru í núgildandi tollskrá eru 30%. Verður að vona að svo rúmar skattlagningarheimildir til handa ráðherra fái samrýmst þeim ákvæðum stjórnarskrárinnar sem við eiga.
Virðulegur forseti. Ég hef áður minnst á minnisatriði og minnisblöð virtra lögfræðinga þar sem þeir einmitt tóku á þessum þætti og fjölluðu um með okkur í landbn. Ég tel ástæðu, með leyfi forseta, til að gera grein fyrir umsögnum sem borist hafa til landbn. frá nokkrum aðilum.
Hér hef ég undir höndum plagg Neytendasamtakanna frá 9. febr. 1994 og vitna í það, með leyfi forseta:
,,Með frv., verði það að lögum, er ekki eingöngu innflutningur búvara háður leyfi landbrh. heldur verða einnig fjölmargar iðnaðarvörur sem í einhverjum mæli innihalda landbúnarvörur háðar sama leyfi. Neytendasamtökin hafa aldrei mælt með hömlulausum innflutningi búvara. Samtökin hafa talið eðlilegt að veita íslenskum landbúnaði nauðsynlegan aðlögunartíma til að mæta erlendri samkeppni. Einnig að samkeppni erlendis frá með búvörur þurfi að vera hluti af alþjóðlegum samningum. Því hafa Neytendasamtökin lýst yfir eindregnum stuðningi við nýgert GATT-samkomulag þó svo að gagnrýnivert sé að ekki skuli í samkomulaginu lengra gengið í því að draga úr innanlandsstuðningi og útflutningsbótum á búvörum í einstökum löndum.``
Ekki er það Alþfl. sem segir þessi orð.
Í lokin segir í blaði Neytendasamtakanna, með leyfi forseta:
,,Það er skoðun Neytendasamtakanna að frv. í heild brjóti gegn GATT-samningum frá árinu 1968. Einnig er ljóst að seinni hluti viðauka með frv. brýtur gegn EFTA-samningum og fríverslunarsamningum við EB og fjölmörg önnur lönd. Samkvæmt þessum samningum er óheimilt að leyfisbinda og banna innflutning eins og frv. gerir ráð fyrir.``
Álit Neytendasamtakanna á frv. hv. þm. Jóhannesar Geirs Sigurgeirssonar og Guðna Ágústssonar er svohljóðandi, með leyfi forseta:
,,Neytendasamtökin leggjast eindregið gegn því frv. sem Jóhannes Geir Sigurgeirsson og Guðni Ágústsson hafa lagt fram um breytingu á sömu lögum. ( GÁ: Góður áttaviti.) Neytendasamtökin telja að 1. mgr. frv. sé með öllu óásættanleg og vísa til röksemda hér að framan. Það væri verið að fara mörg ár aftur í tímann með samþykkt þess, t.d. að leyfi landbrh. þyrfti til að flytja inn tilsvarandi búvöru.`` ( JGS: Þetta skrifaði umhvrh. upp á í fyrra.)
Virðulegur forseti. Ég er hér með stjórnarályktun frá félaginu Röst, sem eru samtök um eflingu landbúnaðar og byggðar í landinu og vil, með leyfi forseta, vitna í þá ályktun. Þar segir:
,,Hart er ef alþingismenn reynast svo óvandir að vinnubrögðum og skeytingarlausir gagnvart stjórnarskrá lýðveldisins sem raun ber vitni við að ná fram þeim vilja sínum.`` O.s.frv. Ég læt þessa tilvitnun nægja frá þessu ágæta félagi en vitna, með leyfi forseta, í annað bréf frá Neytendasamtökunum, svohljóðandi:
,,Stjórn Neytendasamtakanna kom til fundar í dag, 16. febr., og gerði eftirfarandi samþykkt:
Stjórn Neytendasamtakanna telur að Alþingi gangi gegn hagsmunum almennings veiti það landbrh. nánast alræðisvald til að ráðskast með innflutning matvæla og verðlagningu þeirra að eigin geðþótta eins og virðist vera vilji landbn. þingsins. Verði hugmyndir nefndarinnar að veruleika óttast Neytendasamtökin að það muni geta leitt til hækkunar á verði fjölmargra tegunda matvæla, jafnt innfluttra sem innlendra, enda er ljóst að breyting á verði einnar tegundar matvæla getur haft veruleg áhrif á verð annarrar. Svo dæmi séu nefnd er rætt um að veita landbrh. heimild til að hækka verulega innflutningsjöld af grænmeti, ráðskast með innflutning og verðlagningu á pasta, pitsum og sælgæti, tómatsósu, niðursoðnu grænmeti, kexi, matarolíu, smjörlíki, sultu, grautum og ýmsum vörum sem teljast vera tilsvarandi við landbúnaðarvörur. Jafnvel er rætt um að gera innflutning og verðlagningu blóma og jólatrjáa háðan geðþótta landbúnaðarráðherra. Samkvæmt heimildum Neytendasamtakanna er rætt um að veita landbrh. heimild til að
hækka innflutningsgjöld um hundruð prósenta, jafnvel þúsundir prósenta.
Hér er um að ræða mjög teygjanlega heimild til eins ráðherra til að hafa veruleg áhrif á matvörumarkaðinn, hvað neytendur skuli leggja sér til munns og hvað það skuli kosta. ( ÓÞÞ: Hvað mundi jólatréð kosta ef þetta væri?) ( Gripið fram í: Hverjir éta jólatré?)
Neytendasamtökin telja að framsal Alþingis á slíku valdi til framkvæmdarvaldsins sé með öllu óeðlilegt og efast um að það standist stjórnarskrá landsins. Með því er vegið að valfrelsi neytenda og stuðlað að hækkun vöruverðs.`` --- Og til að svara hv. 2. þm. Vestf. þá legg ég til að hann spyrji hæstv. landbrh.
,,Neytendasamtökin hafa ítrekað lýst yfir stuðningi við GATT-samkomulagið sem tekur gildi um næstu áramót þar sem gert er ráð fyrir eðlilegri samkeppnisháttum í verslun með landbúnaðarvörur. Samtökin telja ekki óeðlilegt að þar til GATT-samkomulagið tekur gildi verði óbreytt ástand varðandi innflutning á búvörum. Hins vegar telja samtökin fráleitt að stjórnvöld gangi lengra en hefur tíðkast í átt til þess að takmarka innflutning matvara.
Neytendasamtökin lögðust gegn búvörufrv. ríkisstjórnarinnar enda er tilgangur þess að takmarka enn frekar en áður innflutning á algengum matvælum til landsins með breytingum þeim sem unnið er að í landbn. Er landbrh. þó veitt enn víðtækari heimild til að ráðskast með innflutning matvæla, ekki aðeins búvörur heldur einnig fjölmargra annarra tegunda matvæla, jafnvel matvæla sem ekki eru framleidd hérlendis.``
Ég hef hér undir höndum álit Samtaka iðnaðarins sem ég ætla að vitna í, með leyfi hæstv. forseta:
,,Samtökin telja fyllilega eðlilegt að íslenskur landbúnaður þurfi aðlögun að erlendri samkeppni. Hins vegar getur sú aðlögun vart hafist með því að banna innflutning landbúnaðarafurða í ljósi þess að við Íslendingar erum aðilar að GATT-samningum sem taka munu gildi um næstu áramót og þar með fellur þetta bann um sjálft sig. Heimildir til álagningar verðjöfnunargjalda ætti að gera skýrar og skilvirkar en þar með verður innflutningsbann líka óþarft.
Með breytingu á búvörulögunum, nr. 126/1993, var landbrh. veitt opin heimild til að leggja verðjöfnunargjöld á innfluttar landbúnaðarafurðir, þar með taldar iðnaðarvörur sem innihalda landbúnaðarhráefni ef sams konar landbúnaðarafurðir eru framleiddar hér á landi. Í ljós kemur þegar bæta á um betur og fela landbrh. alræðisvald um það hvað má flytja til landsins, og undir þetta falla margs konar iðnaðarvörur og hráefni til iðnaðar, þetta kemur skýrt fram í þeim vörulista sem fylgir í sérstökum viðauka við lögin, að í lögin vantar skilgreiningu á því hvernig og við hvaða verð á að verðjafna.``
Þarna lýkur tilvitnuninni sem reyndar er lengri en hér kom fram. Ég vil, með leyfi hæstv. forseta, vitna í grein sem heitir GATT-samkomulag, vörn smáþjóða:
,,Þeim 116 þjóðum sem eru aðilar að GATT, sem er almennt samkomulag um tolla og viðskipti, tókst loks að ná saman um veigamiklar viðbætur við samkomulagið 15. des. sl., þann dag sem lokafresturinn rann út. Meginmarkmið GATT er að aðildarríkin opni markaði sína hvert fyrir öðru. Þetta gerist í raun þannig, til að skýra það betur, að þegar tvö lönd semja um tollalækkanir, þá gildir lækkunin jafnt gagnvart öllum aðildarríkjum með sjálfvirkum hætti. Þannig hafa lítil lönd eins og Ísland búið við mun greiðari aðgang að mörkuðum stórþjóða en þau hefðu getað náð í tvíhliða samningum.
Fríverslun hefur verið drifkraftur aukinnar velmegunar og velferðar í heiminum undanfarna áratugi en heimsverslunin hefur tólffaldast á gildistíma samkomulagsins. Undanfarna tvo áratugi hefur árlegur hagvöxtur í heiminum verið um 3%, en heimsverslunin aukist um 4%. Grundvöllur þessarar þróunar var GATT-samkomulagið en með því hefur náðst sá árangur að lækka tolla á vörum í heiminum úr 40% þegar GATT var stofnað fyrir tæplega hálfri öld eða 1948 í um það bil 5% eins og þeir eru nú að meðaltali.
Fram á síðustu stund ríkti óvissa um hvort samningar tækjust og strandaði aðallega á deilum Bandaríkjamanna og Frakka um niðurgreiðslur í landbúnaði. Landbúnaður er smámál sé litið til alls samningsins en þrátt fyrir það var í fyrsta sinn tekið á málefnum hans á þessum vettvangi og landbúnaðarmál eru sérstaklega viðkvæm í pólitískri umræðu eins og menn hér hafa almennt orðið varir við.
Ótti manna við það að ef samningar tækjust ekki mundi öfugþróun hefjast í átt til aukinnar verndarstefnu hefur eflaust átt drjúgan þátt í að samningar náðust loks eftir allan þennan tíma. Í efnahagslægðinni sem ríkt hefur undanfarin ár með meðfylgjandi atvinnuleysi og aukinni samkeppni frá löndum Suðaustur-Asíu hefur málflutningur verndarsinna fengið aukinn hljómgrunn. Óttinn við afleiðingar víxlhækkandi tolla milli landa knúði forustumenn þjóðanna til samninga. Næðust þeir ekki væri óbreytt ástand útilokað. Þjóðirnar mundu annaðhvort smám saman hverfa frá fríverslun og þeim alþjóðareglum sem hún byggðist á eða hefja viðskiptastríð að hætti kreppuáranna á fjórða áratugnum.
Það þarf ekki að fjölyrða um það hvernig slík þróun mundi leika okkur Íslendinga. En nú er þessi ótti að baki. Og nú er búist við að heimsverslun aukist um 5% árlega en hagfræðingar GATT hafa metið áhrif nýja samningsins til 200 milljarða dollara tekjuaukningar jarðarbúa innan 10 ára. Tollar lækka úr 5% að meðaltali í 3%. Viðskipti með landbúnaðar- og vefnaðarvörur verða frjálsari. Leikreglur frjálsrar samkeppni ná nú yfir allt viðskiptasviðið og greiðfær leið er fyrir ríki sem telja sig beitt óréttmætum viðskiptaþvingunum að leita réttar síns hjá GATT-dómstólnum.``
Ef fluttar eru inn unnar vörur eða samsettar vörur má leggja á þær verðjöfnunargjöld í hlutfalli við
þátt landbúnaðarhráefna í verði þeirra. Upphæð gjaldanna takmarkast við muninn á lægsta verði innan EES-svæðisins og innanlandsverði ef um er að ræða vörur sem falla undir bókun 3 við EES-samninginn. Sú bókun tekur væntanlega gildi um mitt þetta ár. Ef hinar unnu vörur falla ekki undir bókun 3 má hins vegar verðjafna allt niður í heimsmarkaðsverð viðkomandi hráefnis sem er jafnan lægra en lægsta EES-verð.
Af framangreindum dæmum sést að frumvarp þetta veitir landbúnaðarráðherra allverulegar heimildir til gjaldtöku á innfluttar landbúnaðarvörur og vörur unnar úr þeim. Nauðsynlegt er að marka stefnu á næstu vikum og mánuðum um hvernig þessar heimildir verða nýttar, enda er það sjálfsögð krafa af hálfu framleiðenda landbúnaðarvara að stjórnvöld kynni það með fyrirvara hvernig þessum málum verði háttað.
Nefnd fimm ráðuneyta mun gera tillögur til ríkisstjórnarinnar um útfærslu á ýmsum álitamálum sem koma upp við framkvæmd GATT-samningsins. Nefndin mun endurskoða innflutningslöggjöfina í heild, m.a. ákvæði búvörulaga og tollalaga. Í því sambandi verður m.a. að hafa í huga þau markmið GATT-samningsins að innflutningsgjöld verði að vera sýnileg, fastákveðin og fyrirsjáanleg.
Þau álitaefni eru bæði mörg og flókin sem verður að taka afstöðu til áður en innflutningur getur hafist samkvæmt þeim samningi, m.a. útdeilingar tollkvóta á grundvelli svokallaðs lágmarksmarkaðsaðgangs, óbreytts markaðsaðgangs o.fl. Þessi atriði munu hljóta nánari umfjöllun þegar GATT-Úrúgvæ samningurinn verður lagður fyrir Alþingi. Samningurinn hefur enn ekki verið undirritaður --- ég endurtek: samningurinn hefur enn ekki verið undirritaður --- og er margt enn óljóst varðandi það hvernig hann verður framkvæmdur.
Ég tel eðlilegt að fjalla nokkuð nánar um efni frv. og ég ætla að ræða það eins og það lítur út núna miðað við breytingartillögur fjögurra fulltrúa stjórnarflokkanna. Neðangreindar athugasemdir byggjast að verulegu leyti á skýringum sérfræðinga fjármálaráðuneytis, iðnaðar- og viðskiptaráðuneytis og utanríkisráðuneytis.
Breytingarnar, sem við fjórir fulltrúar stjórnarflokkanna höfum orðið sammála um gera greinarmun á, eru á tveimur tegundum landbúnaðarvara, annars vegar svokölluðum bannlistavörum, í viðauka I, og hins vegar vörum sem ekki eru háðar innflutningsleyfum en heimilt er að verðjafna fyrir, í viðauka II.
Varðandi 52. gr. Samkvæmt núgildandi 1. mgr. 72. gr. þarf ekki að leita álits Framleiðsluráðs landbúnaðarins varðandi innflutning samkvæmt milliríkjasamningum. Telja verður að nýtt orðalag 52. gr. breyti þessu ekki vegna heimildar landbúnaðarráðherra til þess að ákveða að innflutningur skuli tímabundið vera frjáls. Landbúnaðarráðherra gæti uppfyllt samningsskuldbindingar Íslands með því að ákveða í reglugerð að innflutningur samkvæmt fríverslunarsamningum skuli vera frjáls og þannig ekki háður umsögn Framleiðsluráðsins.
Varðandi 4. mgr. 53. gr. Þetta ákvæði leiðir til hliðstæðrar niðurstöðu og að framan, þ.e. að ekki þurfi meðmæli nefndar skv. 53. gr. til þess að uppfylla skuldbindingar milliríkjasamninga.
Tekið skal fram að þótt í orðalagi 52. og 53. gr. búvörulaga felist að landbúnaðarráðherra geti leyft innflutning á þar til greindum vörum verður að líta svo á að honum sé það skylt ef um er að ræða vörur sem heyra undir fríverslunarsamninga. Ákvæði 6. gr. tollalaga hafa verið skilin á sama veg. Þar segir að ráðherra sé heimilt að láta koma til framkvæmda ákvæði í fríverslunar- og milliríkjasamningum. Litið hefur verið svo á að honum sé skylt að fella niður tolla og að öðru leyti fara eftir milliríkjasamningum sem Ísland er aðili að.
Um 72. gr. Skýrt er tekið fram að heimild landbúnaðarráðherra til álagningar verðjöfnunargjalda er bundin við vörur í viðauka I og II. Heimildin takmarkast við að jafna megi samkeppnisstöðu innlendra og innfluttra vara með tilliti til verðs á hráefnum sem þýðir að verðjöfnunargjöldin ættu ekki að leiða til þess að innflutningur verði dýrari en innlendar vörur.
Varðandi t.d. grænmeti gæti landbúnaðarráðherra lagt gjöld yfir sumarið á innflutta tómata sem mundu jafna verð þeirra og innanlandsverð, að teknu tilliti til 30% tolls sem nú er á grænmeti. Verðjöfnunargjöldin mættu ekki hækka verð tómatanna upp fyrir innanlandsverðið.
Heimildir landbúnaðarráðherra til þess að leggja á verðjöfnunargjöld ná ekki til allra vara í viðaukum I og II heldur eingöngu þeirra sem jafnframt eru framleiddar hér á landi. Þessa niðurstöðu leiðir einnig af hugtakinu ,,verðjöfnunargjöld``, en í því felst að jafna megi verðmun á innfluttum vörum sem jafnframt eru framleiddar innan lands. Ekki er því heimilt að beita verðjöfnunargjöldum á vörur sem eru ekki framleiddar hér á landi, t.d. erlendar grænmetistegundir. Ekki væri heldur eðlilegt að beita verðjöfnunargjöldum á grænmetistegundir sem hér eru framleiddar á þeim árstímum sem þær eru ekki á markaðnum. Ef um unnar eða samsettar vörur er að ræða mætti ekki beita verðjöfnunargjöldum á hráefni sem eru ekki framleidd hér á landi, t.d. jurtaolíur í smjörlíki.
Þær heimildir til handa landbúnaðarráðherra til álagningar verðjöfnunargjalda á unnar landbúnaðarvörur, sem falla undir fríverslunarsamninga og útfærðar eru í breytingartillögum okkar fjögurra fulltrúa stjórnarflokkanna við frumvarp þetta, höfðu áður verið veittar fjármálaráðherra með breytingu á tollalögum, nr. 18, 7. apríl 1993, þ.e. í 120. gr. A. Þessar sömu heimildir fjármálaráðherra eru nú felldar niður með því ákvæði sem verður 9. mgr. 72. gr. búvörulaga. Flokka má þetta undir lagalega snyrtimennsku. Á sama hátt hefði verið snyrtilegra að fella niður heimild landbúnaðarráðherra til þess að leggja jöfnunargjald á innfluttar kartöflur og vörur unnar úr þeim skv. d-lið 30. gr. búvörulaga vegna þess að með frumvarpinu yrði sú heimild orðin tvöföld. Væntanlega verður þessu atriði kippt í liðinn við næstu breytingu á búvörulögum.
Virðulegur forseti. Ég get ekki látið hjá líða að gera athugasemdir við álit 1. minni hluta landbúnaðarnefndar sem neyddi mig til þess að fara út í þá vinnu sem ég hef innt af hendi við að koma saman áliti ásamt með þeim sérfræðingum sem ég naut aðstoðar hjá. Ég tel rétt að endurtaka það sem ég sagði hér í upphafi. Ég óskaði eftir því að fá að gera breytingar á nefndaráliti sem ég fékk afhent hjá lögfræðingunum í mínar hendur og ég sá strax að það passaði ekki við lagatextann. Ég óskaði eftir því og var kominn til Tryggva Gunnarssonar með hv. formanni landbn. og var verið að skoða hvort hægt væri að ná samkomulagi. ( Gripið fram í: Með formanni nefndarinnar?) Með hv. formanni landbn. ( Gripið fram í: Agli Jónssyni?) Þegar þar var komið að verið var að skoða hvernig mætti samræma þetta, þá var sagt: Nei, nei, nei. Það á engu að breyta. Við ætlum bara að hlusta á athugasemdir þínar. Þess vegna lagði ég í alla þessa vinnu.
Það er ýmislegt sem þar kemur fram sem er byggt á misskilningi og er ekki í samræmi við efni frv. Við slíkar aðstæður er álitið til þess fallið að ala á réttaróvissu og gæti orðið hvati að óþarfa málshöfðun.
Í nefndaráliti 1. minni hluta segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
,,Sú breyting, sem frumvarpið [ríkisstjórnarinnar] gerir ráð fyrir að verði á 52. gr. búvörulaganna frá því viðhorfi sem uppi var á Alþingi við setningu laga nr. 126/1993 í desember sl. varðandi heimild til innflutnings á landbúnaðarvörum, yrði til að þrengja verðjöfnunargjaldaheimild landbúnaðarráðherra.``
Þessu vildi ég fá breytt. Hér er um misskilning að ræða. Við setningu laga nr. 126/1993 var gengið út frá því að landbúnaðarráðherra gæti lagt verðjöfnunargjöld á landbúnaðarvörur sem fluttar yrðu inn í samræmi við ákvæði í fríverslunar- og milliríkjasamningum. Ekki stóð til að hann legði á nein önnur gjöld vegna þess að ekki stóð til að opna fyrir innflutning á landbúnaðarvörum sem hafði ekki mátt flytja inn. ( Landbrh.: Þetta er rangt.) Enda var 52. gr. búvörulaga ekki breytt, en hún kveður á um að innflutningur landbúnaðarvara skuli því aðeins leyfður að Framleiðsluráð staðfesti að innlend framleiðsla fullnægi ekki neysluþörfinni innan lands.
Þær landbúnaðarvörur, sem mátti ekki flytja inn, voru skilgreindar í auglýsingu viðskiptaráðherra um innflutnings- og gjaldeyrisleyfi, nr. 313/1990, sem byggðist á lögum um skipan gjaldeyris- og viðskiptamála. Þessi sami vörulisti skilgreindi jafnframt hvaða vörur landbúnaðarráðherra mætti leggja á verðjöfnunargjöld ef til innflutnings hefði komið fyrir gildistöku nýja GATT-samningsins, þ.e. landbúnaðarráðherra hefði getað lagt verðjöfnunargjöld á þessar bannlistavörur og vörur sem fluttar voru inn samkvæmt ákvæðum fríverslunarsamninga en engar aðrar.
Það stóð ekki til að veita landbúnaðarráðherra heimild til að leggja gjöld á allar landbúnaðarvörur og vörur unnar úr þeim, enda hefði slík ákvörðun kallað á mun meiri umfjöllun, skoðun á því hvort svo víðtækar skattlagningarheimildir stæðust stjórnarskrá, áhrif á vöruverð í landinu o.s.frv. Þess vegna er ekki rétt sem segir í áliti 1. minni hluta að það hafi verið ,,markmið setningar laga nr. 126/1993 í desember sl. að fela landbúnaðarráðherra að fara alfarið með álagningu verðjöfnunargjalda á innfluttar landbúnaðarvörur.`` Það er heldur ekki rétt að frumvarp ríkisstjórnarinnar hafi þrengt verðjöfnunargjaldaheimildir landbúnaðarráðherra. Mikil vinna var lögð í að tryggja að í viðaukanum við lögin yrðu allar þær vörur sem landbúnaðarráðherra mundi hugsanlega vilja leggja verðjöfnunargjöld á. Landbúnaðarráðherra hefur reyndar viðurkennt að listinn sé tæmandi.
Ég tel að stjórnarflokkarnir hafi gert með sér pólitískt samkomulag sl. haust, þegar gengið var frá GATT-tilboði Íslands í landbúnaðarmálum, um að engin innflutningsgjöld yrðu lögð á innfluttar landbúnaðarvörur sem voru þá í frjálsum innflutningi.
Loks verður að hafa í huga í þessu sambandi að í nýja GATT-samningnum, sem ekki er samþykktur, eru ákvæði sem er ætlað að tryggja óbreyttan markaðsaðgang (,,current access``) miðað við tímabilið 1986--1988. Það er viðmiðunartímabilið. Í þeim tilfellum þegar GATT-hámarkstollarnir hafa verið hækkaðir við það að innflutningstakmarkanir hafa verið umreiknaðar í tolla verður að heimila innflutning á sama magni og var á viðmiðunarárunum og á sömu kjörum og þá. T.d. ef flutt voru inn að meðaltali 10 tonn árlega af tómötum með 30% tolli á viðmiðunarárunum mættu innflutningsgjöld ekki fara upp fyrir það á fyrstu 10 tonnunum sem flutt eru inn árlega eftir gildistöku nýja GATT-samningsins.
Í nefndaráliti 1. minni hluta segir enn fremur að breytingartillögur hans feli ,,ekki í sér efnislega breytingu á því forræði landbúnaðarráðherra á verðjöfnunargjöldum á innfluttar landbúnaðarvörur sem á var byggt við breytingu á búvörulögunum í desember sl.`` Þetta er ekki rétt með vísan til þess sem að framan segir. Einnig skal bent á að bætt hefur verið vörum í viðauka II sem hafa verið í frjálsum innflutningi, bætt hefur verið á listann vörum sem hingað til hafa verið í frjálsum innflutningi og ekki falla undir fríverslunarsamninga.
Virðulegur forseti. Ég tel ástæðu til að velta því fyrir sér hvort GATT heimili innflutningsbann. Nefndarálit 1. minni hluta vísar til c-liðar 2. mgr. 11. gr. GATT sem heimilar innflutningstakmarkanir í vissum tilvikum. Orðalag greinarinnar er fremur torskilið, en hugsunin er í stuttu máli þessi:
Í fyrsta lagi er ekki heimilt að takmarka innflutning nema einnig séu takmarkanir á innlendri framleiðslu. Þessi regla er nauðsynleg til að koma í veg fyrir notkun magnkvóta í venjulegum verndartilgangi.
Í öðru lagi verður innlenda framleiðslan að vera takmörkuð að svipuðu marki og innflutningurinn. Þetta skilyrði, sem tengist fyrra skilyrðinu, er nauðsynlegt til að koma í veg fyrir að lönd beiti innflutningstakmörkunum til að auka innlenda framleiðslu með því að skera niður innflutning. Loks verður að tilkynna með opinberum hætti hvaða innflutningur verður leyfður og það ríki sem beitir takmörkun verður að eiga samráð við önnur aðildarríki sem kvarta yfir því að takmörkunin uppfylli ekki þau skilyrði sem lýst er hér að ofan.
Þetta þýðir að núgildandi GATT-samningur setur ströng skilyrði fyrir því að beita megi innflutningstakmörkunum á landbúnaðarvörur. Ísland var undanþegið þessari samningsskuldbindingu með ákvæði í bókun um aðild sína að GATT (svokölluðu ,,afaákvæði`` eða ,,grandfather clause``). Þar segir að Ísland skuli beita II. hluta samningsins (þar á meðal framangreindri 11. gr.) að svo miklu leyti sem hann er ekki í ósamræmi við lagaákvæði í gildi við dagsetningu bókunarinnar (þ.e. 30. júní 1967). Á þeim tíma var innflutningur á flestum landbúnaðarvörum bannaður með reglugerð nr. 3/1967, sbr. lög nr. 30/1960, um skipan innflutnings- og gjaldeyrismála.
Framangreind undanþága féll niður 23. nóv. 1992 með gildistöku laga um gjaldeyrismál, nr. 87/1992. Þau felldu úr gildi lög um skipan gjaldeyris- og viðskiptamála, nr. 63/1979, sem komu í stað fyrrnefndra laga nr. 30/1960, um skipan innflutnings- og gjaldeyrismála. Ekki er heimilt samkvæmt GATT að endurvekja innflutningstakmarkanir sem hafa verið felldar niður.
Samkvæmt þessu er eingöngu heimilt samkvæmt núgildandi GATT-samningi að takmarka innflutning á landbúnaðarvörum sem eru háðar framleiðslustýringu, þ.e. hrárri mjólk og kindakjöti. Ekki er heimilt að takmarka innflutning á öðrum mjólkurvörum en mjólk eða öðru kjöti en kindakjöti. Fjölmargir GATT-úrskurðir hafa fallið sem skýra þetta nánar. Nægir að nefnda deilu Bandaríkjanna við Kanada varðandi innflutningstakmarkanir á ís og jógúrt. GATT-panelúrskurður féll í málinu í október 1989.
Málið snerist um það að Kanada beitti innflutningstakmörkunum á jógúrt og ís. Kanada bar m.a. fyrir sig að takmarkanirnar réttlættust af 2. mgr. 11. gr. GATT vegna þess að framleiðslustýring væri á mjólk. Kanada hélt því fram að innflutningur á ís og jógúrt drægi úr neyslu á innlendum ís og jógúrt. Þar með skapaðist hætta á offramleiðslu á mjólk sem torveldaði framleiðslustýringu hennar. Kanada taldi að jógúrt og ís væri í raun mjólk í öðru formi. Framleiðslustýring á mjólk fæli þar með í sér einnig framleiðslustýringu á jógúrt og ís.
Þessu hafnaði GATT-panellinn sem taldi að jógúrt og ís væru hvorki tilsvarandi vörur eða vörur sem geti beint komið í staðinn fyrir kanadíska mjólk í skilningi 11. gr. GATT. Innflutningstakmarkanir Kanada á ís og jógúrt voru því taldar samningsbrot.
Framangreindur úrskurður hefur beina þýðingu fyrir aðstæður hér á landi. Hann staðfestir það að landbrh. væri óheimilt að takmarka innflutning á öðrum landbúnaðarvörum en mjólk og kindakjöti. Annað væri brot á núverandi skuldbindingum GATT.
Alþfl. hefði kosið að fara aðra leið að sama marki sem ekki bryti í bága við núgildandi GATT-samning. Sú leið er fær að hækka tolla, hv. formaður landbn., hæfilega mikið til bráðabirgða á þeim vörum sem hafa verið bannaðar hingað til fram að gildistöku nýja GATT-samningsins. Flestar þessar vörur eru ekki háðar GATT-hámarkstollum. Ekki náðist hins vegar samkomulag um að beita þessari aðferð heldur varð niðurstaðan að stöðva innflutninginn til bráðabirgða með leyfisveitingarvaldi til handa landbrh.
Alþfl. benti á að þessi aðferð skapaði í raun fleiri vandamál en hún leysi og má benda á dæmi um vöru sem nú stendur á hafnarbakkanum í Reykjavík. Kanadamenn hafa spurst fyrir um þetta mál á fundi í Genf nýlega þegar viðskiptastefna Íslands gagnvart GATT-samningnum var í fyrsta sinn til skoðunar. Íslensk stjórnvöld fullyrtu að umrædd sending yrði afgreidd þegar viðeigandi heilbrigðisvottorð hefðu verið lögð fram. Kannast hv. þm. við þetta orðalag? Kannast hv. þm. við að eitthvað gengur á í Frakklandi þar sem er verið að ræða um heilbrigðisvottorð? Þau héldu því ekki fram að innflutningsbann væri fyrir hendi, enda hefur það verið afnumið. Spyrja má hvernig Kanadamenn bregðist við ef landbrh. beitir þeim heimildum sem hann fær með því frv. sem nú er lagt fram til þess að stöðva þennan innflutning. Lítil von er til þess að Kanadamenn láti þetta mál gleymast, enda hafa þeir nú sent viðskiptafulltrúa sinn í Ósló til Íslands til þess að spyrjast fyrir um gang málsins. ( Gripið fram í: Er þetta hótun?)
Ísland flutti út sjávarafurðir fyrir 150 millj. kr. til Kanada árið 1992, hv. formaður landbn., ( Gripið fram í: Var þetta hótun?) landbúnaðarvörur fyrir 9 millj. kr. og iðnaðarvörur fyrir 140 millj. kr. Kanada er okkar tuttugasti mikilvægasti útflutningsmarkaður þannig að það gæti reynst dýrkeypt ef ekki verður staðið við GATT-samninginn í þessu tilfelli. --- Hv. þm. mega skilja þessa tilvitnun sem hótun ef þeir vilja, en þá lít ég svo á að hv. þm. sem hér eru að grípa fram í taki ekki á þeirri alvöru sem Ísland býr við varðandi það að koma sínum vörum á markað erlendis. --- Það er ekki síður mikilvægt að stilla gjaldtöku í hóf á útflutningsvörum Kanada til Íslands eins og frönskum kartöflum, sem nú eru 90%, ef það getur orðið til þess að auðvelda útflutning á verðmætri vöru eins og á tölvuvogum frá fyrirtækinu Marel svo eitthvað sé nefnt. Sem kunnugt er hafði landbrh. notað heimildir í 30. gr. búvörulaga sem heimilar gjaldtöku á kartöflur upp að 200% til þess að leggja 120% gjald m.a. á franskar kartöflur. Gjaldtaka þessi var í andstöðu við núverandi GATT-samningsskuldbindingar og voru því lækkaðar í 90% eftir kvörtun frá Kanada. Ég hygg að menn muni þessar gjörðir. Þær eru nýlegar. Þetta dæmi sýnir hversu varhugavert það er að atvinnuvegaráðuneytin sjálf fari með innflutningsgjöld á vörur sem falla undir þeirra svið og það ætti að vera þannig að enginn skyldi dæma í eigin sök.
Tekið skal fram að það heyrir til undantekningartilfella að landbúnaðarráðuneytin fari með verðjöfnunargjaldaheimildir í nágrannalöndunum. Að vísu er það svo í Noregi og Svíþjóð, en í Sviss er það utanríkisviðskiptaráðuneytið. Í flestum öðrum löndum eru það fjármálaráðuneytin, m.a. í Austurríki, Finnlandi og, fram til þessa, á Íslandi.
Það að færa atvinnuvegaráðuneytunum innflutningsgjaldaheimildir býður tvöfaldri hættu heim, að hagsmunum í utanríkisviðskiptum verði stefnt í hættu og að hagsmunir neytenda verði fyrir borð bornir. Mun skynsamlegra er að slíkar heimildir séu á annarri hendi, t.d. hjá því ráðuneyti sem fer með útflutningsmál. Þannig væri best tryggt að haftasjónarmiðum verði haldið í skefjum og að útflutningshagsmunir verði settir öðrum framar, enda er aukinn útflutningur eina vonin til þess að bæta lífskjör á Íslandi á næstu árum.
Varðandi takmörkun á innflutningsvaldi Framleiðsluráðs landbúnaðarins. Með breytingartillögum fjögurra fulltrúa stjórnarflokkanna er lagt til að vald Framleiðsluráðs landbúnaðarins til þess að stöðva matvælainnflutning til landsins á vörum, sem innlend framleiðsla fullnægir eftirspurn á, skuli afnumið. Í staðinn fái Framleiðsluráð umsagnarrétt um innflutning tilgreindra landbúnaðarvara. Sérstök ástæða er til að fagna þessari niðurstöðu því að hún er í samræmi við þá stefnu sem Bjarni Benediktsson barðist fyrir í þessu máli árið 1956. Í frv. til laga nr. 40/1956 stóð að leita þyrfti ,,samþykkis`` Framleiðsluráðs fyrir innflutningi landbúnaðarvara. Því var breytt í meðförum þingsins í að leita skyldi ,,álits og tillagna Framleiðsluráðs``. Um þetta sagði Bjarni Benediktsson, fyrrv. dómsmálaráðherra, m.a. með leyfi hæstv. forseta:
,,En í ljós kom, að það synjunarvald á innflutningi og útflutningi allra landbúnaðarafurða, einnig annarra en grænmetisafurða, sem í frumvarpsgreininni er fengið þeirri stofnun, sem hér um ræðir, er algerlega nýtt. Slík heimild hefur ekki áður verið í lögum, og ég og nokkrir fleiri þingmenn deildarinnar vorum ákveðnir í því, að ef þessu ákvæði fengist ekki breytt, þá mundum við ekki treysta okkur til þess að fylgja frumvarpinu. Nú hefur málum svo skipast, að landbn. með þessa vitneskju í huga hefur orðið sammála um að færa greinina í það horf, sem ég tel aðgengilegt, að Framleiðsluráð hafi hér umsagnarrétt. Það er mjög eðlilegt, að fulltrúar bændanna eigi rétt á því að láta uppi sitt álit um þetta. Hitt gat ekki komið til mála, að fela þeim úrslitaákvörðunarvaldið í svo víðtæku málefni.``
Eins og kunnugt er urðu sjónarmið Bjarna Benediktssonar undir árið 1985 þegar núverandi ákvæði um vald Framleiðsluráðs landbúnaðarins var sett í búvörulög.
Umfang gjaldaheimilda landbrh. Í nefndaráliti 1. minni hluta er ítrekað að við samþykkt búvörulagabreytingarinnar í desember sl. hafi verið gengið út frá því að landbrh. fengi vald til að leggja verðjöfnunargjöld á allar landbúnaðarvörur. Jafnframt segir að ekkert hámark hafi verið sett á þessar skattlagningarheimildir. Þetta er rangt með vísan til þess sem fyrr segir um þetta mál. Með nefndarálitinu er gefið í skyn að greinargerðir, nefndarálit og þingræður skipti nánast ekki máli varðandi túlkun laga nr. 126/1993 og eru það nýstárlegar lögfræðikenningar. Hann segir svo orðrétt, með leyfi forseta: ,,Var við það miðað að landbrh. fengi með þeim lögum vald til að leggja verðjöfnunargjöld á allar innfluttar landbúnaðarvörur. Deilan um hvort lög nr. 126/1993 hafi átt að ná til Úrúgvæ-samnings GATT hefur ekki snúist um þetta atriði, heldur hvort ákvæði laganna um ákvörðun um fjárhæð gjaldanna hafi einnig átt að ná til þeirra sérstöku heimilda sem veittar verða með hinum væntanlega GATT-samningi vegna umreiknings innflutningstakmarkana yfir í heimildir til álagningar gjalda á innfluttar landbúnaðarvörur. Hvað sem líður ummælum í greinargerðum, nefndarálitum og í þingræðum við afgreiðslu þeirra laga er ljóst að texti laga nr. 126/1993 takmarkar ekki heimild landrh. að þessu leyti.``
Þessi fullyrðing stenst ekki. Gjaldaheimildir landbrh. eru skýrt afmarkaðar í milliríkjasamningum sem Ísland er aðili að. Alþingi hefur samþykkt alla þessa samninga. Ekki stóð til að beita verðjöfnunarheimildum fram að gildistöku GATT varðandi aðrar landbúnaðarvörur, en ef á það hefði reynt takmörkuðust gjöldin við ,,verðjöfnunargjöld til að jafna samkeppnisstöðu innlendra og innfluttra vara í samræmi við 3. mgr. 72. gr.`` Skattlagningarheimildir ber ætíð að túlka þröngt. Þetta kom fram í áliti virtra lögfræðinga sem komu inn til landbn. Í þessu orðalagi felst að ekki er heimilt að leggja gjöld á innfluttar landbúnaðarvörur sem mundi gera þær dýrari en innlendar.
Ef fullum gjaldaheimildum væri beitt samkvæmt væntanlegum nýjum GATT-samningi væri einmitt hætta á því að innlenda framleiðslan nyti verndar vegna þessara nýju GATT-hámarkstolla sem taka mið af 6--9 ára gömlu verði, þ.e. þegar innflutningsverndin var meiri en hún er nú.
Varðandi tilsvarandi vörur segir í nefndaráliti virðulegs 1. minni hluta, með leyfi forseta:
,,Við val á vörum, sem taldar eru upp í viðaukunum, hefur verið fylgt því sjónarmiði að um sé að ræða samkeppnisvörur íslensks landbúnaðar hvort sem viðkomandi landbúnaðarhráefni er framleitt hér á landi eða ekki. Er þá byggt á mati á því í hvaða tilvikum íslenskur landbúnaður þarfnist samkeppnisjöfnunar af því tagi sem verðjöfnunargjöld geta veitt.``
Þessi lýsing er villandi. Hún er röng vegna þess að vörurnar, sem eru í viðaukum I og II, miðast ekki sérstaklega við samkeppnisvörur íslensks landbúnaðar. Þar eru fyrst og fremst bannlistavörur, þ.e. vörur sem bannaður var innflutningur á, og vissar unnar/samsettar vörur sem fríverslunarsamningar heimila að lögð verði verðjöfnunargjöld á, fyrst og fremst vörur sem innihalda kjöt, egg, ost, mjólkurduft, mjólkurfitu eða kartöflur. Þetta eru hráefnin sem hingað til hefur verið verðjafnað fyrir og koma fram í bókun 3 við EES-samninginn. Ekki hefur staðið til að fjölga þeim hráefnistegundum sem verðjafnað hefur verið fyrir hingað til. Annað væri brot á pólitísku samkomulagi stjórnarflokkanna sem áður er lýst.
Ég tel að framangreind lýsing í áliti 1. minni hluta sé enn fremur villandi vegna þess að samkvæmt frv. er eingöngu hægt að verðjafna fyrir landbúnaðarhráefni sem jafnframt eru framleidd hér á landi. Skýrt er tekið fram í 1. mgr. 72. gr. að þetta sé eitt skilyrði verðjöfnunar. Þar að auki væri ekki um verðjöfnun að ræða nema viðkomandi hráefni væri framleitt hér á landi heldur verndartolla á samkeppnisvörur. Aldrei hefur staðið til að veita slíkar heimildir.
Virðulegur forseti. Ég ætla að fjalla örlítið um heimildir eftir gildistöku væntanlegs nýs GATT-samnings.
Formaður landbúnaðarnefndar telur að heimildir til álagningar verðjöfnunargjalda eigi að haldast eftir gildistöku GATT-Úrúgvæ samningsins. Með öllu er óvíst að þetta gangi upp. Upplýsingar liggja ekki fyrir um það að hve miklu leyti megi beita breytilegum gjöldum eftir gildistöku nýs GATT-samnings. Svo virðist sem heimilt verði að beita verðjöfnunargjöldum á unnar vörur sem innihalda landbúnaðarhráefni innan fríverslunarsamninga, en ekki liggur fyrir hvort beita megi breytilegum gjöldum á hreinar landbúnaðarvörur almennt eins og frv. gerir ráð fyrir. Að þessu leyti er óheppilegt að ekki náðist samkomulag um að gera skýran greinarmun þar á milli eins og eðlilegt hefði verið, þ.e. annars vegar á eiginlegum verðjöfnunargjöldum sem leggjast á framleiðsluvörur sem innihalda landbúnaðarhráefni og hins vegar á breytilegum tollum sem leggjast á hreinar landbúnaðarvörur. Ástæðan er sú að heldur óheppilegt orðalag var notað í lagabreytingunni sem var gerð á búvörulögum sl. desember og var talið rétt að halda því.
Ekki er ólíklegt að heimildin til álagningar verðjöfnunargjalda á landbúnaðarhráefni í unnum/samsettum vörum sé innan leyfilegra marka, enda oftast um tiltölulega litlar fjárhæðir að ræða, t.d. þau gjöld sem leggjast á 10% kjötinnihald í pitsum. Þegar beita á þessum sömu verðjöfnunargjöldum á hreinar landbúnaðarvörur gegnir hins vegar öðru máli. Ef gjöldin eru tiltölulega lág, t.d. innan hæstu marka samkvæmt núgildandi tollskrá, sem eru 30% á matvæli, gæti það verið í lagi. En verðjöfnunargjaldaheimildir frv. hlaupa á mörgum hundruðum prósenta og geta farið yfir 1.000% eins og áður sagði. Spurning er hvort svo rúmt framsal á skattlagningarvaldi standist stjórnarskrána og vitna ég þá til virtra lögfræðinga háttvirtra, Gunnlaugs Claessens, Tryggva Gunnarssonar og Sveins Snorrasonar --- og Neytendasamtakanna að auki.
Væntanlega mun ekki á þetta reyna þar sem þessi skipan er ætluð til bráðabirgða og nefnd skipuð fulltrúum fimm ráðuneyta mun hafa það verkefni hvernig málum verði tryggilega fyrir komið eftir gildistöku GATT-Úrúgvæ samningsins á næsta ári.
Hér eru síðan nokkrir hæstaréttardómar sem ég vil benda á að menn lesi og kynni sér rækilega og vel.
Í því frv. sem nú liggur fyrir er hámark verðjöfnunargjaldanna skilgreint sem mismunur á tilteknu innanlandsverði og erlendu viðmiðunarverði. Að vísu er reynt að afmarka skattlagningarheimildina með því að skilgreina þetta verð en á hitt ber að líta að það verð getur verið mismunandi fyrir sömu vörutegund. Í annan stað er m.a. miðað við verð samkvæmt IV. kafla búvörulaga. Það verð er ákveðið af verðlagsnefnd búvara, sem er skipuð sex mönnum, og fimmmannanefnd sem ákveður heildsöluverð búvara. Sú spurning vaknar hvort skattlagningarvaldið sé þar með í raun framselt þessum nefndum og gæti það verið brot á stjórnarskránni, sbr. ofangreinda dóma sem ég vitnaði til. (Gripið fram í.) Hæstv. landbrh., það er langt í land.
Samantekið, virðulegi forseti, eru þau atriði, sem ekki verður fallist á í nefndaráliti 1. minni hluta, í meginatriðum eftirfarandi:
1. Frumvarp ríkisstjórnarinnar þrengdi ekki heimildir landbrh. til álagningar verðjöfnunargjalda frá því sem var ákveðið með búvörulagabreytingunni í desember sl. Þvert á móti voru þær heimildir heldur auknar.
2. Aldrei hefur staðið til að veita landbrh. heimild til að leggja gjöld á allar landbúnaðarvörur og vörur unnar úr þeim.
3. Ekki er rétt að breytingartillögur fjögurra fulltrúa ríkisstjórnarflokkanna feli ekki í sér efnislega breytingu á því forræði landbrh. á verðjöfnunargjöldum á innfluttum landbúnaðarvörum sem var byggt á við breytingu á búvörulögunum sl. desember. Þær eru nokkuð útvíkkaðar miðað við þau lög, en þrengdar miðað við skilning formanns landbúnaðarnefndar.
4. Það er á misskilningi byggt að núgildandi GATT-samningur heimili innflutningstakmarkanir á öðrum vörum en hrámjólk og kindakjöti.
5. Það er rangt að í frumvarpi ríkisstjórnarinnar hafi ekki falist hámark á verðjöfnunargjaldaheimildum landbrh.
6. Álit 1. minni hluta er villandi að svo miklu leyti sem gefið er í skyn að með frv. sé veitt heimild til að leggja gjöld á landbúnaðarvörur eða landbúnaðarhráefni sem ekki er framleitt hér á landi.
7. Það er rangt að frv. heimili að miða verðjöfnunargjöld við innflutningsverð sem eru undir skráðu heimsmarkaðsverði áður en þrír mánuðir eru liðnir frá því að slíkur innflutningur fyrst átti sér stað.
7. Það er með öllu óvíst hvort verðjöfnunargjaldaheimildir frv. standist nýja GATT-samninginn. ( Landbrh.: Hver er skoðun þingmannsins?)
Virðulegi forseti. Ég er búinn að hlusta á mikið af þeirri umræðu sem fram hefur farið á þingi frá sl. hausti um landbúnaðarmál. Það verður að reikna með að allir þeir sem um málin fjalla geri það með bestu meiningu og með hag landsmanna fyrir brjósti hvort sem þeir eru bændur eða aðrir neytendur. En það er með ólíkindum hvað ber mikið í milli í þeim forsendum sem menn gefa sér fyrir umræðuna. Það vekur athygli að þeir alþingismenn sem helst eru taldir verjendur hagsmuna landbúnaðarins eru háðir því ráðstjórnarkerfi sem þeir hafa sjálfir komið á og virðist vera að koma frumframleiðandanum, bóndanum, á kaldan klaka. Ég er sannfærður um að réttur frumframleiðandans er mikill og hann verður að virða. Ráðstjórnarkerfið sem er verið að verja er afleiðing ákvarðana sem teknar hafa verið og ágallar sem komið hafa í ljós eru ekki viðurkenndir og lagfærðir. Þann tíma sem ég hef verið með í umfjöllun um landsmálin hefur stöðugt verið rætt um vanda sauðfjárbænda sem er að sjálfsögðu mikill. En það er lítill vilji til að ræða um annað það sem að er. (Gripið fram í.) Ég vil í þessu sambandi, hv. þm. Guðni Ágústsson, vekja athygli á að það hefur aldrei verið framleitt meira kjöt í landinu en nú. Nautakjöt er framleitt óháð allri stýringu, hvers kyns fuglakjöt án stýringar, svínakjötsframleiðslan stóreykst án takmarkana og svo er sett stjórnun á framleiðslu lambakjöts og síðan gala allir einum rómi: Sauðfjárvandamál, sauðfjárræktarvandamál. En það sem gleymist er að ég held að það hafi sjaldan verið neytt svo mikils kjöts á Íslandi sem nú og aldrei hefur verið framleitt jafnmikið kjöt á Íslandi og nú. Og hvað er þá að? Hvað er þá að, hv. þm. Guðni Ágústsson? Er það Jón Baldvin? Er það stefna Alþfl. sem beinist að upptöku kerfisins? Er það bóndinn? Eða er það eitthvað annað? ( GÁ: Er það Halldór Blöndal?)
Mitt svar er það að ráðstjórnarkerfið sem við berum ábyrgð á og þurfum að breyta er ástæðan. Þeim breytingum verða menn að ná saman um að vinna viðurkenningu. Ég vek athygli á því að landbúnaður hefur lotið stjórn Framsfl. fyrst og fremst, að Sjálfstfl. ógleymdum og svo garminum honum Allaballa með hv. þm. Steingrím Sigfússon í fararbroddi. Eftir þessa stjórnun standa eintóm vandamál og spyrjið hvaða bónda sem er hvort þessi útlistun sé ekki sú sem á við meiri hluta bænda. Þeir eru flestir á hungurmörkum, hv. þm. Guðni Ágústsson. Menn verða að vilja taka á vandamálunum með hag frumframleiðandans í huga því að hagur þeirra fer saman við hag þeirra sem njóta framleiðslunnar.
Umræðan um það frv. sem hér er til afgreiðslu er með ólíkindum. Það hefur verið deilt um hvor hafi forræði á innflutningi landbúnaðarvara. En þó er afdráttarlaust tekið fram í frv. að það sé landbrh. Menn deila um hver hafi búið þetta frv. úr garði og það er verið að leita með logandi ljósi. Hvar er dulbúningurinn? Og menn vita ekki hvers þeir eru í rauninni að leita. ( GÁ: Erum við ekki sammála um frv.?)
Ég verð að játa að þegar ég sá upptalningu vörunúmeranna og hvað það er sem er unnt að leggja gjöld á fannst mér nóg um. En í trausti þess sem sagt hefur verið, að vörur sem hafa verið innfluttar á viðmiðunartíma GATT verði áfram óheftar og einnig að það sem ekki hefur verið leyfilegt verði svo áfram, þá tel ég að frv. þjóni því sem því er ætlað varðandi forræði og stjórnun.
Virðulegur forseti. Mér finnst við hæfi að vekja á því athygli hæstv. landbrh. að við 1. umr. þessa máls var aðeins einn aðili sem kveikti smávonarljós varðandi vanda landbúnaðarins. Sá aðili taldi að við yrðum að breyta kerfinu, við yrðum að vinna markað fyrir okka vöru sem hreina og vistvæna á háu verði. Og það sem ekki er unnt að selja í landinu verði flutt út. Og hver var svo þessi aðili, hæstv. landbrh.? Hæstv. utanrrh. Jón Baldvin Hannibalsson.
Ég endurtek að það var hæstv. utanrrh. Jón Baldvin Hannibalsson en svonefndir varðmenn kerfisins nefndu ekki við þá umræðu einu orði möguleika til lausnar heldur ræddu þeir um hvernig þeir gætu styrkt ráðstjórnarkerfið sem þeir höfðu komið á og sem hefur sett landbúnaðinn í þann vanda sem raun ber vitni. Það finnst kannski einhverjum hart vegið en ég tel að þeim vopnum sem menn hafa beitt til að viðhalda ráðstjórnarkerfinu verði að beita til að koma á nauðsynlegum breytingum og umbótum. Með þessari framsetningu viðurkenni ég að það er þörf á stjórnun en sú stjórnun verður að gera bændum jafnhátt undir höfði og koma verður í veg fyrir að sala heimaslátraðs kjöts og annað það sem ráðstjórnarkerfið er valdur að verði aflagt. ( GÁ: Hvernig?) Og störfum bænda verði komið í viðunandi horf. ( GÁ: Hvernig þá?) Það er ástæða til, virðulegur forseti.
( Forseti ( VS): Forseti vill ítreka það og biðja hv. þm. að vera ekki með svona mikið af frammíköllum.)
Framleiðnisjóður landbúnaðarins er eitt apparat sem hér ætti að ræða. Ég minnist þess ekki að það hafi verið dregið fram í dagsljósið að Ríkisendurskoðun gaf út skýrslu sem fjallar um starfsemi hans og sú gagnrýni sem þar er þarf að koma fram í dagsljósið. Haldið þið að bændum sé ljóst að af þessum sjóði, sem ætlaður var til búháttarbreytinga, hefur aðeins verið varið 12% af þeirri upphæð sem úthlutað hefur verið eða 456 millj. af 4,3 milljörðum? Ég er ekki að halda því fram að um misferli sé að ræða með þessa fjármuni heldur að þeir hafi ekki verið notaðir eins og til var ætlast. Ég held að rétt sé í þessu sambandi að geta um stöðu sjóðsins 1992. Þá nam eigið fé 287 millj. kr., eignir námu 339 millj. en skuldir sjóðsins voru 53 millj. Þetta segir sína sögu. Tekjur sjóðsins eru frá ríkinu og einnig af sérstöku fóðurgjaldi sem auðvitað bændur borga.
Virðulegur forseti. Ég hef hér undir höndum ritgerð eftir Sigurð Líndal sem fjallar um stjórnkerfi búvöruframleiðslunnar og stjórnskipun Íslands og í hana ætla ég mér að fá leyfi til að vitna á eftir, en áður en ég geri það vil ég, með leyfi forseta, vitna í bréf frá félaginu Röst sem eru samtök um eflingu landbúnaðar og byggðar í landinu. Og hlustið nú vel á, háttvirtir bændur hér, hvað þar stendur:
,,Er rétt að stunda landbúnað á Íslandi? Ef svar þitt er nei, þá hefur þú vissulega ekki ástæðu til að lesa þetta rit. Þeir sem að þessari útgáfu standa eru hins vegar á öndverðum meiði. Þeir telja Íslendinga vissulega ekki hafa efni á að láta auðæfi landsins eða auðlindir landsins ónýttar. Þeir vilja ekki að Íslendingar verði öðrum þjóðum háðir við öflun nauðþurfta og telja íslenskan landbúnað fyllilega samkeppnisfæran við erlendan verði honum tryggð sambærileg rekstrarskilyrði. Þeir telja að landbúnaður sé fullgildur atvinnuvegur og þeir sem að honum standa séu ekki baggi á ríkisbúinu heldur menn sem vinna samfélagi sínu gagn, að bændum beri full mannréttindi. Þá telja þeir að málefnum landbúnaðar, helsta atvinnuvegarins, eigi að skipa í samræmi við það stjórnarfar sem ákveðið var í öndverðu fyrir lýðveldið Ísland. Það er þeirra eindregna skoðun að málefnum landbúnaðarins og bænda sé ekki og hafi ekki á undanförnum árum verið skipað með þeim hætti að viðunandi sé. Um það vitnar saga fjölmargra bænda sem misst hafa jafnvel allar eigur sínar vegna handahófskenndrar framleiðslustjórnunar og samdráttar í landbúnaði.``
Það voru menn með framangreind sjónarmið sem komu saman að Álftanesi í Aðaldal á haustdögum 1988 og hófu það starf sem grundvallað hefur það rit sem ég er nú með undir höndum og ætla mér að vitna í, með leyfi forseta:
,,Markmið þessa félags er að vinna að auknum skilningi á þjóðhagkvæmu mikilvægi landbúnaðar svo að hann megi á ný hefjast til vegs og virðingar í vitund þjóðarinnar.``
Meginverkefni félagsins til þessa hefur fyrst og fremst verið að vinna að útgáfu ritgerðarinnar, sem ég vitnaði í áðan og prófessor Sigurður Líndal hefur tekið saman. Sigurður Líndal er löngu landskunnur sagnfræðingur og lögfræðingur og hafa birst eftir hann fjölmörg ritverk um þau efni. Þá hefur hann á starfsferli sínum gegnt ýmsum trúnaðarstörfum, m.a. verið forseti Hins íslenska bókmenntafélags síðan 1968. Hann var skipaður ritari Hæstaréttar árið 1964 og gegndi því starfi í nokkur ár. Frá árinu 1972 hefur hann starfað sem prófessor í lögfræði við Háskóla Íslands og verið forstöðumaður Lagastofnunar háskólans sl. áratug. Í þessari ritgerð kemst Sigurður Líndal að þeirri niðurstöðu að ýmsu sé alvarlega áfátt í lögum, og reglur eftir þeim, sem að stjórnun landbúnaðarframleiðslunnar lýtur. Vona ég að hæstv. landbrh. heyri það sem ég nú hef sagt. Einkum með tilliti til þeirra ákvæða stjórnarskrárinnar er eignar- og atvinnuréttindi varða og þeirra grundvallarsjónarmiða sem að baki þeim búa.
Hér stendur: ,,Áhugamannafélagið Röst er öllum opið sem með því vilja starfa og aðhyllast stefnu þess. Það er einlæg von félagsins að þessi ritgerð prófessors Sigurðar Líndals megi verða bændum landsins og málsvörum þeirra til gagns.``
Svo mörg voru þau orð og vil ég nú, með leyfi forseta, vitna í ritgerð prófessors Sigurðar Líndals sem fjallar um það sem hér hefur verið á vörum manna lengst af undanfarnar vikur, þ.e. um framsal valds.
,,Þegar gerð var grein fyrir lögum nr. 15/1979 var því sérstakur gaumur gefinn hvort löggjafinn framseldi vald umfram það sem stjórnvöld leyfðu. Athygli var vakin á því að margs konar rök mæltu með slíku framsali og þau rakin. Eftir því sem viðfangsefnin í þjóðfélaginu urðu margbrotnari knúði nauðsyn fastar á um að löggjafinn léti stjórnvöldum í té meira svigrúm til að setja almennt bindandi reglur. Greint væri á milli lagasetningareglugerða og lagaframkvæmdarreglugerða, svigrúm væri meira til að setja hinar síðarnefndu. Einnig var á það minnst að dómstólar hefðu skilgreint valdsvið sitt þröngt og almennt talið sér rétt að fara gætilega við að taka fram fyrir hendur löggjafans. Eigi að síður hefði Hæstiréttur reist skorður við valdaframsali.
Í dómi í svokölluðu kjarnfóðurgjaldsmáli var skattlagningarvald talið framselt til hagsmunaaðila þannig að í bága færi við 40. gr. stjórnarskrár og í dómi í svokölluðu þungaskattsmáli varð niðurstaðan sú að skattlagningarvald væri framselt til ráðherra umfram það sem 40. gr. stjórnarskrár leyfði.
Önnur var meginniðurstaða í svokölluðu gengismunamáli. Í lögum var ákvæði sem fékk ríkisstjórn mjög rúmt vald talið standast með því að undanþágur sem ríkisstjórnin veitti hefðu einungis numið tiltölulega litlum hluta gengismunarins, enda bæri að skýra það svo að með því hefði ríkisstjórn verið veitt heimild til að veita undanþágu á einstökum tegundum sjávarafurða eftir málefnalegu mati. Það vekur þó athygli að í greininni er hvergi minnst á þessi viðmið.
Af þessum dómum má leiða nokkrar reglur. Ekki er heimilt að framselja skattlagningarvald til hagsmunaaðila. Sama hlýtur að gilda almennt um lagasetningarvald. Víðtækt framsal skattlagningarvalds til ráðherra er óheimilt. Það hlýtur einnig að eiga almennt við um lagasetningarvald. Ákvæði sem veita ríkisstjórn mjög rúmar heimildir til íhlutunar um eignir manna ber að túlka þröngt og þá væntanlega með hliðsjón af grundvallarreglum stjórnsýsluréttarins.``
Virðulegur forseti. Ég hóf mitt mál á því að ræða um það hversu undarlegt það er að standa í þessum ræðustól og keyra ofan í menn ýmsa ágalla ráðstjórnarkerfis sem bændabændur nota á bændur. Ég hef alist upp við búskap frá barnsaldri og tel að ég þekki nokkuð til hans og lífskjara, hæstv. landbrh., sem bændur búa við. Alþfl., minn flokkur, hefur frá upphafi aðeins farið með stjórn bændamála í átta mánuði. ( Gripið fram í: Sem betur fer.) Áróðursmaskínur ráðstjórnarkerfis Framsóknar og íhalds hafa skellt ábyrgð á Alþfl. á því ástandi sem nú er ( GÁ: Ráðið þið ekki þessu frv.?) að kvótakerfi bændabænda úr höllinni á Hagamel er búið að koma miklum fjölda bænda á hungurmörk. Hv. þm. Guðni Ágústsson, í mínum huga er þetta ekki aðhlátursefni. Þeir bændur sem vilja hætta geta það ekki. Þeir sem vilja stækka mega það ekki. Þetta er ástandið í hnotskurn sem landbúnaður og reyndar einnig sjávarútvegur býr við.
Virðulegur forseti. Ef menn halda að við sem viljum hverfa frá þessum ráðstjórnar- og sovétisma
kvótakerfanna sem nú er búið við svörum ekki þeim árásum sem við verðum fyrir, þá er það alger misskilningur. Bændur og sjómenn þessa lands og verkafólkið í landinu er að finna fyrir ógn kerfanna í formi atvinnuleysis og ef ekki verða breytingar, þá munu þjáningarsystkin þessara kerfa rísa upp fyrr en varir og þá duga engin slagorð varðmannakerfisins.
Virðulegur forseti. Aðeins nokkur lokaorð. Það verður að telja miður að á sama tíma og önnur lönd eru að færa sig frá miðstýringu í landbúnaði, sem Evrópusambandið er mikið gagnrýnt fyrir og gengur í berhögg við anda nýja GATT-samningsins, er verið að taka upp á Íslandi hliðstætt kerfi og Evrópusambandið notar. Það verður einnig að harma með hvaða hætti þessi ákvörðun er tekin. Það hefði verið heppilegra að taka ákvörðun um skipan þessara mála í kjölfar ítarlegrar þjóðfélagsumræðu og að vandlega athuguðu máli og í samráði við alla hagsmunaaðila. Það kerfi sem nú er verið að boða er bæði flókið og dýrt í rekstri og það hlýtur að kalla á mikla yfirbyggingu og fjölgun starfsmanna í landbrn.
Virðulegur forseti. Ég hef lokið máli mínu.