[13:35]
Frsm. allshn. (Sólveig Pétursdóttir) :
Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir hönd allshn. sameiginlega fyrir nál. um þrjú frumvörp. Í fyrsta lagi nál. á þskj. 710, um frv. til laga um breyting á lögum um Hæstarétt Íslands og brtt. á þskj. 711. Í öðru lagi nál. á þskj. 713, um frv. til laga um breyting á lögum um meðferð einkamála og brtt. á þskj. 714. Í þriðja lagi nál. á þskj. 712, um frv. til laga um breyting á lögum um meðferð opinberra mála.
Allir nefndarmenn í allshn. skrifa undir þessi álit en Þuríður Bernódusdóttir var varamaður Jóns Helgasonar.
Þessi þrjú frumvörp fela í sér heildarendurskoðun á reglum um rekstur mála fyrir Hæstarétti en eins og er getið í almennum athugasemdum með frumvörpunum hafa þau verið flutt sem eins konar framhald af þeirri yfirgripsmiklu endurskoðun sem átti sér stað á árunum 1989--1991 á reglum um meðferð dómsmála á héraðsdómstigi. Allshn. hefur fjallað um frumvörpin í einu lagi og hafa þau fengið þar rækilega skoðun, samtals á ellefu fundum nefndarinnar. Hefur m.a. víða verið leitað umsagna um frumvörpin og nefndin fengið ýmsa á sinn fund til upplýsinga en um þetta vil ég vísa til þess sem fram kemur í nál. um frumvörpin. Af þessari athugun hafa nefndarmenn orðið einhuga um að leggja til að frumvörpin verði samþykkt en með vissum breytingum.
Virðulegi forseti. Áður en komið verður sérstaklega að tillögum allshn. um breytingar á frumvörpunum vil ég minnast þess að í athugasemdum sem fylgdu þessum frumvörpum er fjallað ítarlega um þann vanda sem steðjar nú að dómskerfinu vegna mikils málafjölda fyrir Hæstarétti. Þessi málafjöldi hefur verið slíkur á undanförnum árum að verulegur biðtími er orðinn eftir afgreiðslu mála fyrir Hæstarétti. Tafir af þessum sökum hafa einkum komið niður á áfrýjuðum einkamálum þar sem hátt í þrjú ár líða frá því að þau eru tilbúin til málflutnings þar til þau komast að og dómur gengur en áður en málin eru tilbúin til flutnings taka málflytjendur yfirleitt um hálft til eitt ár til að undirbúa þau fyrir flutning. Tafa hefur hins vegar síður gætt í sakamálum sem hafa verið látin njóta ákveðins forgangs við afgreiðslu. Þessi biðtími í einkamálum er með öllu óviðunandi og er reyndar skýrt brot á skuldbindingum ríkisins samkvæmt mannréttindasáttmála Evrópu þar sem í 6. gr. er kveðið á um skýlausan rétt manna til að fá úrlausn dómstóla um mál sín innan hæfilegs tíma.
Markmið þessara frumvarpa er m.a. að ráða bót á þeim mikla vanda eins og er skýrt út í athugasemdum við þau. Úrræðin í þessu skyni í frumvörpunum eru aðallega þrenns konar:
Í fyrsta lagi er þar leitast við að draga nokkuð úr fjölda nýrra mála fyrir Hæstarétti með mun strangari skilyrðum en nú gilda fyrir rétti til áfrýjunar og nýmælum um einfaldar aðferðir til að afgreiða þar minnstu málin.
Í öðru lagi er gert ráð fyrir fjölgun dómara við Hæstarétt um einn en eins og er vikið að í athugasemdum við 1. gr. frv. til laga um breyting á lögum um Hæstarétt er miðað við að þessi aðgerð geti aukið afköst dómstólsins langt umfram þá hlutfallslegu fjölgun sem er lagt til að verði á dómurum við hann.
Í þriðja lagi, en ekki síst, fela frumvörpin í sér tillögur um mikla einföldun á undirbúningi og meðferð mála fyrir Hæstarétti sem mun ekki aðeins geta dregið úr seinagangi í rekstri mála heldur einnig gert hann ódýrari fyrir málsaðila og ríkið.
Tillögurnar í frumvörpunum sem falla undir þriðja flokkinn sem ég gat hér um hafa yfirleitt fengið mjög góðar undirtektir hjá þeim sem nefndin hefur leitað umsagna hjá enda hlýtur einföldun í verklagsreglum varðandi meðferð dómstóla og aukin skilvirkni að vera til mikilla framfara. Má einnig hafa í huga að núgildandi reglur um meðferð mála fyrir Hæstarétti eru að stofni til margra áratuga gamlar og hafa sætt litlum breytingum af tilliti til þarfa nútímans en nauðsynlegt er að huga að endurnýjun á slíkum reglum með einhverju minna millibili en gert hefur verið. Hin atriðin tvö sem ég nefndi hér áður eru á hinn bóginn af nokkuð öðrum meiði. Tillögur um að takmarka rétt manna til að fá rækilega athugun á málum sínum fyrir tveimur dómstigum með því að þrengja skilyrðið fyrir áfrýjun hljóta alltaf að þarfnast vandlegrar athugunar. Slíkar tillögur verður þó að skoða með tilliti til þess að fyrir Hæstarétti veldur mikill fjöldi smámála sem skipta stundum litlu sem engu fyrir aðilana sjálfa miklum töfum við afgreiðslu á mikilvægari málum, töfum sem geta með augljósum hætti valdið miklu tjóni.
Um fjölgun dómara við Hæstarétt geta einnig verið skiptar skoðanir því þótt hún geti aukið mjög afköst dómstólsins þá getur hún um leið m.a. boðið heim hættu á að misræmi verði á milli niðurstaðna í samkynja málum. Í því sambandi verður að minnast þess að Hæstiréttur hefur í meira en áratug starfað í tveimur deildum sem málum er deilt á og yrði svo einnig áfram ef þessi frumvörp ná fram að ganga. Í nokkurn fjölda ára hafa verið uppi raddir hér á landi um að lausnir á borð við þessar muni ekki bera árangur til langframa því ekki muni takast að draga með viðunandi hætti úr álagi á Hæstarétti nema með því að koma hér á millidómstigi. Í athugasemdum með frumvörpunum er minnst á að við undirbúning þeirra hafi verið hugað sérstaklega að því hvort leggja ætti til stofnun millidómstigs en það hafi ekki þótt ráðlegt. Um þetta var fjallað sérstaklega í allshn. og get ég tekið undir þessa skoðun sem ég vænti að aðrir nefndarmenn geri einnig.
Í þessu sambandi vil ég nefna að stofnun millidómstigs mundi að vísu óneitanlega létta álagi af Hæstarétti en ljóst er af reynslu í nágrannalöndum okkar þar sem dómstigin eru þrjú eða jafnvel fleiri að álagið færist einfaldlega yfir á annað dómstigið og þar tefjast mál mjög vegna milkils fjölda þeirra. Lausn af þessum toga mundi þannig ekki ráða bót á þeim vanda sem seinagangur á að fá niðurstöðu í máli veldur þeim sem verða að leita til dómstóla heldur aðeins færa vandann á milli stofnana og jafnvel auka tafirnar á endanlegri afgreiðslu mála. Annars staðar á Norðurlöndum eru komin upp veruleg vandræði vegna tafa á málum á millidómstigi og þykir mjög erfitt að finna þar viðunandi lausnir á vandanum. Erlendis munu ýmsir sérfræðingar á sviði réttarfars hafa horft með nokkurri öfund til Íslendinga vegna þess hversu einfalt dómskerfi okkar er og viðráðanlegt að sníða af því vankanta. Einnig má hafa í huga að stofnun millidómstigs mundi óhjákvæmilega leiða til verulegra útgjalda ríkisins á þessu sviði. Ég tel því óráðlegt að stefna að fjölgun dómstiga hér á landi í ljósi reynslunnar erlendis og stóraukins kostnaðar nema allar aðrar leiðir hafi verið reyndar án árangurs.
Aðferðirnar sem eru lagðar til í þessum frumvörpum til að draga úr seinagangi á rekstri mála á æðra dómstigi eru að mínum dómi vænlegri til árangurs og geta þannig forðað okkur frá því að þurfa að fjölga hér dómstigum.
Allshn. var einhuga í afstöðu sinni til þessara frumvarpa en komst þó að þeirri niðurstöðu að rétt væri að gera vissar breytingar á þeim einkum til að draga nokkuð úr fyrirhuguðum takmörkunum á rétti til áfrýjunar og til að tryggja betur festu í störfum Hæstaréttar ef til fjölgunar kemur þar á dómurum.
Vil ég nú, virðulegi forseti, víkja sérstaklega að brtt. nefndarinnar og minnast þá um leið á helstu atriðin í frumvörpunum.
Ef hugað er fyrst að frv. sem snýr að lögum um Hæstarétt Íslands þá eru lagðar til þrenns konar breytingar frá núgildandi reglum. Í fyrsta lagi er gert ráð fyrir að fjölga dómurum við Hæstarétt um einn, eins og ég minntist á fyrr, eða úr átta í níu. Í öðru lagi er lagt til að heimilað verði að einn dómari leysi úr alminnstu málunum sem koma fyrir Hæstarétt en þetta eru nánar tiltekið kærumál vegna úrskurða héraðsdómara um formsatriði. Í þriðja lagi er svo lagt til að rýmka aðeins um heimildir Hæstaréttar til að kveðja til svokallaða varadómara til þátttöku í meðferð einstakra mála en regla um þessa rýmkun á þó aðeins að gilda í takmarkaðan tíma eða um tvö og hálft ár.
Allshn. hefur fallist á þessar tillögur en telur þó nauðsynlegt að grípa um leið til aðgerða til að draga úr þeirri hættu á misræmi á milli úrlausna Hæstaréttar sem fjölgun dómara getur haft í för með sér. Til að skýra þetta nánar vil ég nefna að samkvæmt núgildandi 3. mgr. 3. gr. hæstaréttarlaganna setur dómstóllinn sér sjálfur reglur um verkaskiptingu á milli dómara við hann. Á þeim grundvelli hefur Hæstiréttur ákveðið að starfa í tveimur deildum þar sem fimm dómarar sitja í annarri og þrír í hinni. Hefur verið leitast við að láta mál um mikilvæg stefnumarkandi atriði eða mikla hagsmuni koma til meðferðar fyrir stærri deildinni. Eftir núverandi starfsreglum Hæstaréttar sitja dómarar ekki varanlega í annarri hvorri deildinni heldur færist einn þeirra á milli deilda á tveggja mánaða fresti. Hvorug starfsdeildin í Hæstarétti er þannig eins skipuð nema í tvo mánuði í senn á margra ára bili og meiri hluta í þeirri stærri er skipt út í heild sinni á sex mánuðum en í þeirri minni á fjórum mánuðum. Að auki hefur Hæstiréttur oft farið þá leið ef dómari í stærri deildinni hefur forföll eða reynist vera vanhæfur til að fjalla um mál að kveðja til utanaðkomandi varadómara til að taka sæti hans í stað þess að kalla þar til skipaðan dómara sem á sæti í minni deildinni. Meiri hluti dómara í þýðingarmiklum málum getur þannig ráðist af afstöðu eins eða jafnvel fleiri varadómara sem Hæstiréttur velur sjálfur til að taka þar sæti vegna forfalla skipaðra dómara.
Bæði atriðin í verklagsreglum Hæstaréttar sem ég hef nú nefnt hafa sætt nokkurri gagnrýni. Í nokkrum umsögnum um frv. til breytinga á lögum um Hæstarétt sem bárust allshn. var sérstaklega varað við að fjölgun dómara mundi enn auka á þann óstöðugleika í úrlausnum sem hefur stundum verið rætt um að leiði af reglubundinni tilfærslu dómara á milli deilda við dómstólinn. Á undanförnum áratug hafa sést margvísleg dæmi af því að niðurstöður í dómum Hæstaréttar hafa orðið mismunandi um sömu atriði í tveimur eða fleiri málum þar sem dómurinn hefur ekki verið eins skipaður í báðum eða öllum tilvikum. Má í því sambandi vísa til misræmis sem var á milli dóma um atriði varðandi vexti af skuldakröfum áður en vaxtalög voru sett á árinu 1987. Í seinni tíð hafa einnig sést ólíkar niðurstöður um réttarfarsleg atriði í málum svo annað dæmi sé nefnt. Að mínum dómi er full ástæða til að löggjafinn taki á þessum vanda og þá ekki gagngert vegna tillagna í fyrirliggjandi frv. til breytinga á lögum um Hæstarétt þótt ráðagerð í því um fjölgun dómara geri lausn á þessu enn frekar aðkallandi.
Af þessum ástæðum hefur orðið eining innan allshn. um að leggja til að ákveðnar reglur verði lögfestar um hvernig dómurum við Hæstarétt yrði skipað í deildir. Samkvæmt tillögum nefndarinnar um breytingar á frv. yrðu reglur um þetta nánar tiltekið þær að þeir fimm dómarar sem hafa lengst átt sæti í Hæstarétti skipi alltaf dóm í málum sem hljóta umfjöllun þess fjölda dómara. Í þeim sjaldgæfu tilvikum þar sem sjö dómarar leysa úr máli miða brtt. að því að það verði þá einnig sjö elstu dómararnir við Hæstarétt eftir starfsaldri. Komi sú staða upp að einhver af þessum fimm eða sjö dómurum hafi forföll eða sé vanhæfur til að fjalla um mál er lagt til að bundið verði í lög að fyllt verði í slík skörð úr röðum þeirra hæstaréttardómara sem eru yngri að starfsaldri en ekki með kvaðningu varadómara líkt og stundum er gert nú nema ekki takist á annan hátt að ná fullri tölu dómara. Með þessu er gengið út frá að sömu dómarar fjalli að staðaldri um öll mikilvægari eða vandasamari mál og ætti þetta af augljósum ástæðum að draga mjög úr hættu á misræmi á niðurstöðum.
Virðulegi forseti. Ég held að ég fari ekki frekar út í þetta frv. um breyting á lögum um Hæstarétt. Það koma fram mjög góðar upplýsingar í frv. sjálfu og enn fremur vísa ég til nál.
Ég vil þá snúa mér að frv. um breyting á lögum um meðferð einkamála þar sem eru gerðar margvíslegar tillögur sem miða aðallega að tvennu.
Annars vegar er ráðgert að draga úr fjölda áfrýjana í einkamálum með hækkun á svokallaðri áfrýjunarfjárhæð en áfrýjun í málum þar sem hagsmunir ná ekki þeirri fjárhæð yrði eins og hingað til háð leyfi Hæstaréttar.
Hins vegar er með frv. stefnt að því að gera málatilbúnað fyrir Hæstarétti markvissari og skýrari og að einfalda og flýta undirbúningi máls fyrir munnlegan flutning. Um nokkur atriði í frv. hefur allshn. orðið sammála um að leggja til breytingar og vil ég nú gera grein fyrir þeim tillögum um leið og ég vík nánar að nokkrum meginatriðum í frv.
Í fyrsta lagi er ástæða til að minnast hér á tillöguna í frv. um hækkun áfrýjunarfjárhæðar. Samkvæmt 4. gr. frv. er gert ráð fyrir að hún verði 500 þús. kr. sem er umtalsverð hækkun frá núgildandi reglum þar sem miðað er við að áfrýjun sé háð leyfi Hæstaréttar ef hagsmunir í máli ná ekki 150 þús. kr. Samkvæmt tölulegum upplýsingum í athugasemdum við frv. sem voru unnar upp úr málum fyrir Hæstarétti á árabilinu 1988--1992 voru hagsmunir í liðlega 16% mála innan 150 þús. kr. markanna en í tæplega 47% tilvika náðu hagsmunir ekki 500 þús. kr. Við fyrstu sýn virðist hér vera stefnt að mjög verulegri takmörkun á rétti til áfrýjunar í einkamálum. Sú mynd er þó ekki rétt því að í frv. er einnig stefnt að því að rýmka talsvert um rétt manna til að fá áfrýjunarleyfi í málum sem ná ekki áfrýjunarfjárhæð. Er þá nánar tiltekið ráðgert að áfrýjunarleyfi verði veitt ef einhverju af þrennu er fullnægt: Í fyrsta lagi að úrslit máls hafi mikið almennt gildi, í öðru lagi að úrslitin skipti miklu fyrir þann sem leitar leyfis til áfrýjunar eða í þriðja lagi að málstaður þess aðila sé slíkur að tilefni sé til að ætla að héraðsdómi kunni að verða breytt svo einhverju skipti. Beiðni um áfrýjunarleyfi yrði eins og hingað til beint til Hæstaréttar þar sem þrír dómarar taka ákvörðun um hvort það verði veitt, sbr. 5. mgr. 3. gr. hæstaréttarlaga.
Í athugasemdum við frv. er skýrt ítarlega út að með þessu er stefnt að því að eins konar grisjun eigi sér stað á minni málum með því að láta þau ganga á fyrstu stigum í gegnum leyfismeðferð. Telji dómararnir sem taka afstöðu til leyfisumsóknar engu af áðurnefndum þremur skilyrðum fullnægt er ætlast til að þeir láti af hendi skriflega synjun um leyfið þar sem niðurstaðan yrði rökstudd stuttlega.
Allshn. telur unnt að fallast á þessar tillögur í frv. í meginatriðum, en leggur þó til vissar breytingar á þeim. Í tillögu nefndarinnar er ráðgert að áfrýjunarfjárhæðin verði 300 þús. kr. En þess má geta að samkvæmt fyrrnefndum tölulegum upplýsingum í athugasemdum við frv. mundu tæplega 30% mála þarfnast þessarar leyfismeðferðar á fyrstu stigum. Þá hefur nefndin tekið tillit til þess að í nokkrum umsögnum um frv. hefur verið bent á að varasamt geti verið að ætlast til að dómarar við Hæstrétt láti uppi með veitingu áfrýjunarleyfis, að þeir telji að héraðsdómi kunni að verða breytt svo að einhverju nemi eins og kemur fram í c-lið 4. mgr. 5. gr. frv. Hefur verið bent á að í kjölfar slíkrar yfirlýsingar geti hæfi dómaranna til að fjalla frekar um málið orkað tvímælis. Nefndin leggur því til að orðalagi um þetta verði breytt á þann veg að áfrýjunarleyfi verði veitt ef ekki þykir útilokað eftir fyrirliggjandi gögnum að héraðsdómi kunni að verða breytt svo einhverju nemi. Með þessu má telja að komist verði hjá öllum vafa um hæfi dómara þótt þeir fallist á að veita áfrýjunarleyfi á þessari forsendu.
Loks má benda á að fyrst stefnt er að því með frv. að meðferð nokkurs fjölda mála geti lokið fyrir Hæstarétti með synjun um veitingu og áfrýjun leyfis má telja óeðlilegt að afgreiðsla dómsins á málinu felist í skriflegri tilkynningu þar sem aðeins er greint stuttlega frá ástæðum fyrir synjuninni eins og segir í 5. mgr. 7. gr. frv. Nefndin leggur til að orðið ,,stuttlega`` falli niður í þessu ákvæði þannig að ekki orki tvímælis að málsaðili fái nægilegar upplýsingar um ástæðurnar fyrir þessum málalokum. Með þessu er þó engan veginn ætlast til að rökstuðningur verði jafnítarlegur undir þessum kringumstæðum og yrði í dómi í málinu.
Í öðru lagi er ráðgert í frv. að undirbúningur mála verði miklu vandaðri en eftir núgildandi reglum, en í því sambandi skiptir mestu að ætlast er til að aðilarnir geri rækilega grein fyrir ágreiningi sínum í skriflegum gögnum strax á fyrstu stigum málsins fyrir Hæstarétti. Er þannig ráðgert í 8. gr. frv. að áfrýjandi geri mjög ítarlega áfrýjunarstefnu en strax eftir þingfestingu máls fyrir Hæstarétti gefist gagnaðila hans kostur á að koma sínum sjónarmiðum á framfæri í skriflegri greinargerð skv. 12. gr. frv. Þetta er mikil breyting frá núgildandi reglum því að samkvæmt þeim þurfa aðilarnir ekki að gera rækilega grein fyrir kröfum sínum og röksemdum fyrr en við munnlegan flutning máls og þá án þess að vita endilega áður um kröfur og röksemdir hins aðilans. Þessa breytingu má telja mjög þarfa en að einu leyti hefur nefndin þó talið ástæðu til að leggja til breytingar. Þær snúa nánar tiltekið að því að samkvæmt 8. gr. frv. er eins og ég nefndi hér áður ráðgert að áfrýjunarstefna verði mjög ítarleg og má telja sýnt að tekið geti nokkurn tíma að semja hana. Áfrýjun verður að eiga sér stað innan þriggja mánaða frá uppkvaðningu héraðsdóms og er ætlast til að undanþágur verði ekki veittar frá þeim fresti nema að fullnægðum fremur ströngum skilyrðum.
Sú staða getur komið upp að málsaðili ákveði ekki að áfrýja fyrr en komið er nærri lokum þess frests og jafnvel leiti hann þá til annars lögmanns en þess sem annaðist málið af hans hálfu fyrir héraðsdómi. Nefndin telur að það geti verið varhugavert að ætlast til að alltaf geti tekist að semja svo ítarlega áfrýjunarstefnu á þeim tíma sem kann að vera til umráða. Nefndin leggur því til að frv. verði breytt á þann veg að áfrýjunarstefnan verði til muna styttri og í raun aðeins tilkynning áfrýjanda til gagnaðila síns um að hann áfrýi máli en í kjölfarið verði áfrýjandi að leggja fram skriflega greinargerð fyrir sitt leyti þar sem fjallað verði af nákvæmni um kröfur hans og röksemdir. Slíka greinargerð yrði áfrýjandinn að leggja fram við þingfestingu máls eða með öðrum orðum fáeinum vikum eftir samningu áfrýjunarstefnu í skemmri mynd. Til samans mundu þessi tvö skjöl geyma sama efni og er ætlast til í frv. að felist í áfrýjunarstefnu en með breytingunni fæst sá ávinningur að áfrýjandinn fengi mun rýmri tíma til að gera grein fyrir málinu og þá án þess að neinar tafir á því bitni á gagnaðilanum eða Hæstarétti. Þessi breyting, sem byggist á tiltölulega einföldum grunni, kallar á ýmsar orðalagsbreytingar á frv. en þær koma nánar fram í nokkrum liðum við brtt. nefndarinnar á þskj. 714.
Í þriðja lagi verður að vekja athygli á því að í frv. er gert ráð fyrir að mál verði að meginreglu ekki tekin fyrir í þinghaldi fyrir Hæstarétti fyrr en komið er að munnlegum málflutningi þeirra. Þess í stað miða reglur í frv. að því að framvindu máls á fyrstu stigum verði stýrt á skrifstofu Hæstaréttar og að aðilarnir skili þangað gögnum sínum. Þetta er talsverð breyting frá núgildandi reglum sem leiða til þess að mál eru margsinnis tekin fyrir á dómþingi Hæstaréttar til framlagningar á gögnum þar til þau eru tilbúin til málflutnings. Þetta leiðir til talsverðra útgjalda fyrir málsaðilana sem verða að greiða lögmönnum sínum fyrir hvert mót á dómþingi auk þess að leggja óþarfa erfiði á lögmennina. Þessa breytingu tel ég mjög þarfa því að hún flýtir fyrir rekstri mála og dregur úr kostnaði aðilanna.
Í fjórða lagi miða reglur í frv. að talsverðum breytingum á frágangi skjala frá meðferð máls í héraði fyrir Hæstarétti. Um þetta er fjallað sérstaklega í athugasemdum við frv. sem er ástæðulaust að endurtaka hér. Ég vil þó vekja athygli á að þessar breytingar eiga að stuðla að því að aðilarnir leggi aðeins fram fyrir Hæstarétti þau gögn sem skipta einhverju um rekstur máls þar og þá í hóflegum fjölda eintaka. Þetta er veruleg breyting frá núgildandi reglum sem verður til að einfalda undirbúning máls og gera það skýrar úr garði auk þess að spara málsaðilum umtalsverðan kostnað af áfrýjun.
Í fimmta lagi má minnast þess að með frv. er ætlast til að munnlegur málflutningur verði hnitmiðaður og til muna styttri en eftir núgildandi reglum. Núverandi reglur helgast aðallega af því að aðilarnir gera litla sem enga grein fyrir málinu í skriflegum gögnum heldur fyrst við munnlegan málflutning þess en fyrir vikið getur málflutningur orðið óþarflega langdreginn og getur misst marks. Breytingarnar að þessu leyti mundu draga úr þeim tíma sem dómarar verja til að hlýða á málflutning og stuðla að því að
málflutningur komi að betri notum.
Ég hef nú stiklað á stóru á þeim breytingum sem frv. felur í sér frá núgildandi reglum. Margar þeirra eru tæknilegs eðlis og óneitanlega erfitt fyrir aðra en staðkunnuga að gera sér grein fyrir afleiðingum þeirra án þess að kynna sér nokkuð vel skýringar á þeim sem má m.a. finna í athugasemdum við frv. Mestu tel ég skipta að þessar breytingar mundu létta mjög meðferð mála fyrir Hæstarétti og gera undirbúning þeirra ólíkt skýrari og markvissari en nú er, auk þess að draga með ýmsum hætti úr óþarfa álagi á Hæstarétt og kostnaði málsaðila. Í heild geta þessar breytingar enn fremur stuðlað að talsverðum sparnaði á tímanum sem tekur að undirbúa mál til flutnings fyrir Hæstarétti. Þessi undirbúningur tekur núna yfirleitt 6--12 mánuði en eftir ákvæðum frv. mundi tíminn styttast í 2--4 mánuði.
Þá er hér komið að þriðja frv., virðulegi forseti, en það er frv. til laga um breytingu á lögum um meðferð opinberra mála, en það er í raun og veru ekki ástæða til að fara um það mörgum orðum. Í því eru lagðar til reglur sem í flestum atriðum svara til ákvæða í frv. um breyting á lögum um meðferð einkamála og get ég því vísað til ýmissa þeirra atriða sem ég gat um hér áður í sambandi við það frv. Allshn. leggur ekki til að neinar efnisbreytingar verði gerðar á frv. um meðferð opinberra mála.
Um brtt. nefndarinnar vil ég að endingu geta þess að lagt er til að ákvæðunum um gildistöku í öllum þremur frumvörpunum verði breytt á þann veg að þau taki gildi 1. júlí nk. Er þá gert ráð fyrir að þeim sem starfa við rekstur og meðferð mála fyrir Hæstarétti gefist nokkurt ráðrúm til að kynna sér þessar nýju reglur nægilega og laga vinnubrögð sín að þeim.
Virðulegi forseti. Allshn. hefur orðið sammála um nefndarálit og brtt. á þessum þremur frumvörpum sem ég hef nú mælt fyrir. Hér er um að ræða afar mikilvæg mál með tilliti til réttaröryggis og því er það von okkar að þeim verði vel tekið hér á hinu háa Alþingi.