[13:02]
Umhverfisráðherra (Össur Skarphéðinsson) :
Virðulegi forseti. Ég vil í stuttu máli lýsa eindregnum stuðningi mínum og míns flokks við þetta frv. sem hér liggur fyrir. Ég tel að þetta sé með merkari málum sem hér hafa verið flutt af hálfu menntmrh. Undirbúningur málsins er með þeim hætti að það er ekki hægt að segja annað en frv. sé mjög vandað og ég hafna því algerlega sem hefur komið fram í máli nokkurra hv. þm. að hér sé um einhverja fljótaskrift að ræða. Ég hef sjálfur tengst talsvert vísinda- og rannsóknastarfi hér á landi um nokkurt skeið þó minni áhersla hafi verið lögð á það af minni hálfu nú upp á síðkastið en áður og það er bjargföst sannfæring mín að það er nauðsynlegt að gera þá uppstokkun á skipan vísindamála sem lögð er til í frv.
Það er svo að við höfum veitt takmarkað fjármagn allt of víða, smurt allt of þunnt og ekki lagt nægilega langar áætlanir fram í tímann. Við höfum ekki tekið fyrir ákveðin rannsóknasvið og sagt sem svo: Það er nauðsynlegt að byggja hér upp þetta tiltekna vísindasvið og gera það með því að beina þangað fjármagni og vísindalegu atgervi.
Þó að hér hafi komið fram í máli ýmissa hv. þm. að ekki sé gefinn nægilegur gaumur að fjármagnshliðinni, þá er það samt sem áður svo að ramminn sem settur er með þessu frv. þjónar einmitt því að hægt verði að gera áætlanir til langs tíma. Í frv. er gert ráð fyrir því að Vísinda- og tækniráð geri tillögur um framlög úr ríkissjóði til tækni- og vísindamála til þriggja ára í senn. Þetta tel ég vera mjög gott og þetta ákvæði tengi ég jafnframt öðru nýmæli sem er að finna í frv. og lýtur að stofnun tímabundinna staða prófessora. Ég lít svo á að þessir prófessorar eigi að vera settir upp við stofnanir, þess vegna í atvinnulífinu eða innan menntageirans, einmitt til þess að treysta stoðir nýrra greina.
Hv. þm. Valgerður Sverrisdóttir benti réttilega á það í máli sínu fyrr í dag að því miður hefðu orðið til allt of fá störf innan þess sem hún kallaði hátækniiðnað. Ástæðan fyrir því er einfaldlega sú að við höfum vanrækt að leggja áherslu á rannsóknir sem tengjast hátækniiðnaði. Við höfum ekki haft svigrúm innan þess ramma sem vísindum á Íslandi er markaður til þess að leggja áætlanir sem leiða til þess að hægt sé að byggja upp nýjar greinar. Það er hins vegar gert með þessu frv. Með því að búa til vísinda- og tækniráð sem getur gert áætlanir og tillögur til ríkisstjórnarinnar til nokkurra ára í senn er það hægt. Þessar áætlanir eru síðan treystar með því að það er líka hægt að setja upp þessar tímabundnu stöður prófessora. Ég tel þetta vera mjög af hinu góða.
Ég tel að það sé vonum seinna að hér kemur fram frv. sem steypir saman í einn farveg Vísindaráði og Rannsóknaráði. Þessi tvö ráð hafa starfað meira og minna óháð hvort öðru og þau hafa ekki haft nægilegt samráð og ekki nægilega yfirsýn yfir starfsemi hvors annars og ég segi það af eigin reynslu að ég tel að þetta hafi háð vísindastarfsemi á Íslandi.
Sú uppstokkun sem liggur hér fyrir kann að hafa verið í bígerð um langa hríð. Hv. þm. Svavar Gestsson upplýsti þingið um það fyrr í morgun að ýmislegt sem væri að finna í frv. hefði jafnvel vaxið upp sem kímblað undir traustri handleiðslu fyrrv. menntmrh. Sverris Hermannssonar. Vafalaust hefur hann sjálfur líka komið hér eitthvað að verki. En þær hugmyndir sem liggja í frv. eru upphaflega sprottnar úr umræðu sem kviknaði eftir að ákveðin sérfræðinganefnd OECD kom hingað til lands og skilaði feiknamerkri skýrslu. Í framhaldi af því fóru menn í það verk að vinsa úr bestu hugmyndirnar sem þar komu fram og þær voru síðan ræddar innan hins íslenska vísindasamfélags. Ég treysti mér til að fullyrða það að langflestar af þeim hugmyndum sem hérna koma fram njóta mikils stuðnings þeirra manna sem starfa að vísindum og rannsóknum hér á landi.
Ég tel sem sagt að það sé merkt nýmæli og mjög tímabært að steypa þessum tveimur ráðum saman í eitt Vísinda- og tækniráð. Ég tel að þær tillögur sem hér eru gerðar til að mynda um mat á árangri rannsóknastarfsemi séu mjög þarfar og ég tel að þær leiði til þess að þau aðföng sem berast að vísindastarfsemi í landinu muni nýtast betur. Ég tel líka að það sé hægt með þessum ramma að byggja upp nýjar greinar og það er nákvæmlega það sem við þurfum í dag.
Það hefur verið kvartað undan því í röðum vísindamanna að það fjármagn sem í heild rennur til rannsókna á Íslandi skiptist allt of ójafnt. Það er allt of stór hluti rannsóknafjármagnsins sem fer í greinar sem við getum kallað --- kannski ekki deyjandi greinar en a.m.k. hrörnandi greinar. Á sama tíma fer allt of lítið fjármagn einmitt í ýmsar þær nýju greinar sem við væntum að í framtíðinni geti skapað verulegan fjölda starfa fyrir vinnufúsar hendur.
Einhver sagði hér fyrr í umræðunni að stærsta auðlind okkar sé mannauðurinn. Til þess að geta beislað kraftinn, til þess að getað dregið ávöxt af þeirri auðlind, þá þarf auðvitað að skapa ákveðið umhverfi og það er verið að reyna að gera það með þessu frv. og þess vegna fagna ég því.
Ég tel líka mjög þarft að leggja til að Vísinda- og tækniráð geti innan hinna ýmsu sviða vísinda skipað fagráð. Ég nefni sem dæmi að umhverfisrannsóknum er hvergi skipaður sérstakur sess innan íslenska menntageirans. Umhverfisrannsóknir eru þess eðlis að til þeirra koma fjölmargir vísindamenn úr mjög ólíkum greinum og þess vegna hefur enginn vettvangur verið þar sem þeir geta hist til þess að marka stefnu umhverfisrannsókna fram í tímann.
Ég hef nýlega fengið í hendur skýrslu nefndar sem var skipuð af forvera mínum og átti að gera tillögur um hvernig haga bæri umhverfisrannsóknum. Það er afskaplega merkilegt að sú nefnd gerði tillögur sem smella mjög inn í 4. gr. frv. Ég held líka að það sé mjög þarft að í frv. er traustum stoðum skotið undir það rannsóknartengda framhaldsnám sem er þegar hafið við Háskóla Íslands. Nú gerir frv. ráð fyrir því að Vísinda- og tækniráðið muni hafa sérstakan Rannsóknanámssjóð í sinni vörslu. Hæstv. menntmrh. beitti sér fyrir því, að ég hygg á síðasta ári, að í þennan sjóð var veitt 8 millj. kr. Nú er gert ráð fyrir 25 millj. kr. framlagi. Það er því alveg ljóst að það er verið að treysta þetta.
Það er líka þarft að með þessum nýja sjóði fylgir greinargerð þar sem kemur fram að hann mun starfa í framtíðinni eftir sérstökum reglum og það er gefið upp í greinargerðinni að sjóðurinn sem í dag styrkir einungis rannsóknatengt framhaldsnám við Háskóla Íslands á líka að geta styrkt framhaldsnám við aðra æðri skóla í landinu. Ég tel að þetta sé mjög þarft. Ég held að þetta geti nýst sérstaklega nýjum greinum. Ég þekki það af eigin reynslu og eigin þekkingu af svona starfi að það er ekki síst námsfólk í blóma lífsins sem er að vinna sína fyrstu þrekraun á sviði vísindanna sem býr til hugmyndir sem oftar en ekki verða eldsneytið sem knýr þróun vísindanna. Það er stundum sagt að þeir sem fara í það að gera doktorsritgerðir fái á því skeiði ævi sinnar allar þær hugmyndir sem þeir eru að vinna úr ævina á enda. Ég tel þess vegna að þetta rannsóknatengda framhaldsnám, sem er verið að treysta með þessu frv., muni nýtast mjög vel íslensku atvinnulífi í framtíðinni.
Virðulegi forseti. Það hefur verið kvartað yfir því að þetta frv. sé seint fram komið og hv. menntmn. sé störfum hlaðin. Ég er sannfærður um að það er hvort tveggja rétt. Ég hygg hins vegar að þetta frv. sé það merkilegt og það brýnt að nefndin hljóti að setja það mjög ofarlega á sinn forgangslista. Sínum augum lítur hver silfrið. Það silfur sem ég lít í þessu frv. er það þungt að ég tel að það ætti að fara einna fremst á forgangslista hv. nefndar.