[21:25]
Utanríkisráðherra (Jón Baldvin Hannibalsson) :
Virðulegur forseti. Góðir Íslendingar. Í kosningabaráttunni í Noregi fyrir nokkrum vikum gerðist það að talsmaður verkamannaflokksins í efnahagsmálum lýsti því yfir með skiljanlegu stolti að á næsta ári yrði Noregur skuldlaus við útlönd. Auðvitað er Noregur olíuríki en orkulindirnar okkar eru ekki enn farnar að mala okkur gull.
En þegar við skundum á Þingvöll 17. júní 1994 þá verður því miður öðruvísi um að litast í okkar þjóðarbúskap. Þá er því spáð að erlendar skuldir okkar til langs tíma fari að nálgast 70% af landsframleiðslu okkar og að greiðslubyrðin verði einhvers staðar á bilinu 30--40% af gjaldeyristekjum. Því er spáð með öðrum orðum að langtímaskuldir okkar verði um 265 milljarðar á afmælisárinu. Hvað er það í samanburði við eitthvað annað? Það nálgast að vera eins og fasteignamat allra fasteigna í Reykjavíkurborg sem er þó heldur hærri upphæð. Spáð er að greiðslubyrðin, það sem við þurfum að borga í vexti og afborganir af þessum háu upphæðum, verði á næsta ári um 51 milljarður króna.
Við erum ekki vön því að skilja svona háar tölur. En til samanburðar mætti nefna að heildaraflaverðmæti af Íslandsmiðum upp úr sjó, miðað við hráefnisverð, er metið á tæpa 50 milljarða. Útgjöld okkar til heilbrrn., veigamesta þáttar velferðarkerfisins, er metið upp á 47,7 milljarða á verðlagi fjárlagafrv. Þetta eru hrikalegar tölur. Vegna þeirra lána sem við áður höfum tekið munum við borga á næsta ári 16,6 milljarða bara í vexti til útlendinga. Það er eins og öll útgjöld menntmrn. Það er hærri upphæð en öll útgjöld allra sjúkrahúsa á Íslandi. Það er meira en heildartekjur Reykjavíkurborgar.
Stöldrum nú við. Þeir sem gagnrýna núverandi ríkisstjórn harðast, þeir sem veitast hvað harðast að t.d. núverandi heilbrrh., sem stendur frammi fyrir nokkrum vanda, eru þeir allir saklausir af því sem hér eru inni staddir að hafa efnt til þessara skulda? Hafa þeir allir efni á því að bera fram þessa gagnrýni? Og það skal tekið fram að sagan er ekki öll sögð þótt þessar tölur séu nefndar. Það er vissulega laukrétt sem fram kom í máli forsrh. að þrátt fyrir tekjubrest og þrátt fyrir aflabrest hefur samt sem áður tekist að snúa viðskiptahalla sem var upp á 18 milljarða árið 1991 í 5,5 milljarða. Það hefur tekist að skera niður lánsfjárþörf ríkissjóðs út 40 milljörðum í það sem spáð er, 23 milljarða á næsta ári. Það hefur dregið úr, þrátt fyrir þessa hrikalegu erfiðleika, hraða skuldasöfnunarinnar. En það breytir ekki því að það er ólíkt hlutskipti hinnar ungu kynslóðar í Noregi sem er að hasla sér völl á nýrri öld skuldlaus eða þeirrar ungu kynslóðar sem tekur við af okkur um aldamótin.
Virðulegi forseti. Um hvað snýst stjórnmálaumræða við þessi skilyrði? Leiðum fram nokkur vitni. Talsmenn stjórnarandstöðunnar segja að ríkisstjórnin hafi engum árangri náð og alls engum í ríkisfjármálum. Hverjar eru staðreyndirnar? Staðreyndirnar eru þessar: Ef við tökum ríkisútgjöld og færum þau upp til verðlags fjárlagafrv. þá voru þau 122 milljarðar 1991. Þið sem eruð búin að lesa fjárlagafrv. sjáið að þar er gert ráð fyrir útgjöldum upp á 112 milljarða. Með öðrum orðum sparnaður að raungildi upp á um 10 milljarða án þess að hafa hækkað skatta. Þetta er ekki forkastanlegur árangur en ég viðurkenni að hann er takmarkaður og við þurfum að gera betur. Við þurfum öll sameiginlega að gera betur. Það er ekki nóg að gera hróp að stjórn sem stendur frammi fyrir erfiðum ytri skilyrðum. Það þarf líka að láta reyna á þegnskap stjórnarandstöðunnar.
Þeir segja að við höfum rústað velferðarkerfið. Meira að segja dagfarsprúðar konur eins og sú sem hér talaði áðan, hv. þm. Valgerður Sverrisdóttir, talaði um spellvirki í því sambandi. Af hverju er fólk með þennan ýkjustíl? Þeir sem eru búnir að lesa fjárlagafrv. vita að framlög til heilbrigðismála aukast að raungildi frá því í fyrra, eru upp á 47,7 milljarðar, voru 46,1 í fyrra. Framlög til félagsmála aukast um um það bil milljarð, framlög til menntamála standa nokkurn veginn í stað. Með öðrum orðum, það er aukning á framlögum um 2,2 milljarða.
Sighvatur Björgvinsson, hæstv. fyrrv. heilbrrh., stóð í ströngu við það að koma í veg fyrir að aukning útgjalda héldi áfram þreföld umfram aðra verðmælikvarða í þessu þjóðfélagi. Hann er fyrsti heilbrrh. sem náði þeim árangri að stöðva þensluna. Nú þegar Guðmundur Árni Stefánsson þreytir eldskírn sína í þessari pólitík þá á hann í raun og veru skilið að fá stuðning ykkar allra í staðinn fyrir það að þið gerið að honum hróp með t.d. þeim hætti að kalla þetta spellvirki. Þetta er ekki spellvirki. Þetta er barátta við erfið skilyrði til þess að varðveita fjárhagslegan grundvöll þýðingarmestu þátta velferðarkerfisins.
Talsmenn stjórnarandstöðunnar segja að það hafi ekki verið tekið nægjanlega tillit til þess að jafna byrðunum af réttlæti. Ég er ekki viss þegar það mál er skoðað að þeir sem hæst tala um það hafi rétt fyrir sér. Fyrrv. ríkisstjórn tekjutengdi margar bótagreiðslur velferðarkerfisins. Þessi ríkisstjórn hefur gengið lengra í því að því er varðar bæði lífeyrisbætur, barnabætur og vaxtabætur. Þjónustugjöld hafa verið lögð á en þau eru líka tekjutengd og þau eru með þökum til þess að reyna að hlífa þeim sem minnst bera úr býtum.
Hvernig stendur á því að það er þessi ríkisstjórn sem lagði á hátekjuskatt en ekki t.d. fyrrv. ríkisstjórn? Hvernig stendur á því að það er þessi ríkisstjórn sem dregur verulega úr virðisaukaskatti, lækkar virðisaukaskatt, og kemur þannig til móts við kröfur verkalýðshreyfingarinnar? Hvernig stendur á því að það er þessi ríkisstjórn sem tekur pólitíska ákvörðun um að koma á húsaleigubótum en ekki fyrrv. ríkisstjórn? Þannig mætti lengi telja. Og hvernig stendur á því að fyrrv. ríkisstjórn, vinstri stjórn, gat ekki komið á fjármagnstekjuskatti en þessi ríkisstjórn mun gera það? Ég er alveg sannfærður um það að þegar menn skoða þetta mál án fyrirfram hleypidóma þá er niðurstaðan önnur en sú sem stjórnarandstaðan vill vera láta.
Mesta öfugmælasmíðin er þó sú þegar hv. leiðtogar stjórnarandstöðunnar segja að þessi ríkisstjórn skipti sér ekki af atvinnulífinu. Það hefur engin ríkisstjórn í sögu lýðveldisins á Íslandi lagt jafnmikið af mörkum við að treysta atvinnulífið á Íslandi eins og þessi. Og hver eru rökin fyrir þessari fullyrðingu? Þau eru ekki bara EES-samningur sem tryggir tollfrjálsan markaðsaðgang að helstu mörkuðum okkar. Nei. Þessi ríkisstjórn hefur létt sköttum af atvinnulífinu upp á marga milljarða króna. Þessi ríkisstjórn hefur ekki bara skuldbreytt upp á gamla mátann. Hún boðar t.d. núna þróunarsjóð fyrir sjávarútveginn til þess að hraða þar fjárhagslegri endurskipulagningu og aukinni hagræðingu. Þessi ríkisstjórn hefur lagt fram bein framlög á fjárlögum til atvinnusköpunar upp á a.m.k. 3 milljarða á árinu 1993, sennilega á bilinu 4--5 milljarða á árinu 1993--1994. Þannig mætti lengi telja. Það er öfugmæli að segja að þessi ríkisstjórn sé afskiptalaus af atvinnulífinu.
Virðulegi forseti. Ef við berum okkar saman við aðrar þjóðir þá er auðvelt að sýna fram á nokkrar bjartar hliðar og að árangur hefur náðst. Þrátt fyrir allt hefur náðst betri árangur hér í ríkisfjármálum en víðast hvar annars staðar. Munurinn er bara sá að skuldir okkar í útlöndum eru orðnar hættulega miklar. Svíar skulda sjálfum sér. Þótt hallinn í Svíþjóð sé mikill í ríkisbúskapnum er það svo að þegar þeir fara að borga til baka þá borga þeir sænskum þegnum og það mun auka framboð á fjármagni í þeirra bönkum. Það mun lækka þar vexti, það mun skapa þar nýtt vaxtarskeið. Þetta er hættustigið hjá okkur. Þetta er það sem við þurfum að laga. Og þá kemur að því.
Þrátt fyrir þann árangur sem náðst hefur, þá hefur þessi ríkisstjórn í samskiptum sínum við verkalýðshreyfinguna gengið ansi langt í því að fá sátt á vinnumarkaðinum gegn því að lækka tekjustofna eins og virðisaukaskattinn og leggja fram fé atvinnusköpunar. Látum vera. Það er matsatriði hvort þetta var í jafnvægi. En þetta er gert á kostnað þess að við erum áfram að auka erlendar skuldir okkar vegna hallareksturs í opinbera búskapnum. Og það er varasamt út af því að við verðum að viðhalda lánstrausti okkar. Það eru satt að segja engar vissar horfur um það hvenær snýr við til hins betra í okkar efnahagslífi. Það getur tekið nokkurn tíma. Jafnvel þótt klak á þorskfiskum takist bærilega núna þá getur það klak misfarist við breytileg náttúruskilyrði. Ef við fáum aftur 300 þús. tonn af þorski eftir fjögur ár þá má það ekki vera svo að við værum búnir að halda áfram að slá erlend lán þannig að við værum búnir að veðsetja 150 þús. tonn af þorski þannig að batinn, góðærið, færi áfram til útlendinga og kæmi okkur ekki að neinum notum við að skapa nýtt vaxtarskeið á nýju kjörtímabili. Það er þetta sem er hættulegt. Það er þessa áhættu sem ég vil ekki taka. Og ég skora á Alþingi Íslendinga, því að hér eru þessar ákvarðanir teknar, á alla flokka, á alla pólitíska forustumenn, ég skora á ykkur að efna til þjóðarsáttar um eitthvað annað en rányrkju, um eitthvað annað en skattsvik og um eitthvað annað en erlenda skuldasöfnun. Vegna þess að þegar við steðjum á Þingvöll til þess að fagna 50 ára afmæli lýðveldisins þá skulum við reyna eftir megni að sýna okkar þegnskap í verki með því að færa lýðveldinu aðra gjöf en gjaldfallna víxla. Við skulum láta það sannast á Alþingi Íslendinga að hér eru ekki bara í fyrirsvari sendiherrar sérhagsmuna. Að hér eru menn sem geta vikið þröngri sérhagsmunagæslu til hliðar og sameinast um það þegar almannaheill krefst að taka á þessum skuldamálum eins og lagt er til með því að við styrkjum þetta fjárlagafrv., meginmál þingsins með því að lækka frekar ríkisútgjöld. Tillögur um það verða lagðar fram fyrir ykkur, hv. þm., sem og mun
að styrkja tekjuhliðina með því að sameinast um að koma á skattlagningu fjármagnstekna.
Virðulegi forseti. Besta afmælisgjöfin sem við getum gefið nýrri kynslóð sem tekur við af okkur væri sú að það skapaðist samstaða um slíkan þegnskap.
