[17:15]
Flm. (Jóhannes Geir Sigurgeirsson) :
Virðulegur forseti. Ég þakka í upphafi seinni ræðu minnar þá umræðu sem hefur farið fram. Hún hefur í meginatriðum verið málefnaleg og að mínu mati gagnleg fyrir áframhaldandi umræðu um þetta mál, þ.e. kosningalöggjöfina og skipan landsins í kjördæmi.
Það hefur reyndar farið svo að nokkrir hv. þm. hafa kosið að reyna að koma þessari umræðu í farveg hinna þröngu, flokkspólitísku sjónarmiða sem er að mínu mati afar erfitt því að eins og hér hefur komið fram, þá ganga skoðanir í þessu máli þvert á alla stjórnarmálaflokka. Það hefur reyndar þessi umræða staðfest.
Það var einlægur vilji flm. að flutningur þessarar tillögu og umfjöllun um þetta mál yrði til þess að við þá skoðun sem fram undan er yrðu allir kostir til umfjöllunar og sá kostur sem minnst hefur verið ræddur á síðustu árum, að gera landið allt að einu kjördæmi, kæmi þar inn í umræðuna.
Sem almennur þingmaður hér og meira að segja þingmaður sem situr í þingsæti sem ekki er lengur til fannst mér það ekki geta verið í verkahring mínum að hafa forgöngu um að skoða þetta mál í heild. Það er mál sem verður að vera á vettvangi forustumanna flokkanna. Ég sá hins vegar fulla ástæðu til þess að þessi kostur yrði einnig skoðaður og hann yrði með í áframhaldandi umræðu.
Ég hef velt kjördæmamálinu heilmikið fyrir mér á síðustu mánuðum og þeim línum sem þar liggja. Það hefur ýmislegt skýrst í þessari umræðu. Það stendur upp úr þessari umræðu að nánast allir sem hafa talað hafa sagt að það ætti að jafna að fullu á milli flokka. ( ÓÞÞ: Það er að fullu jafnað.) Það er að fullu jafnað, hv. þm., það er rétt og það á að vera fullt jafnræði á milli flokka. Það hefur einnig mikill meiri hluti þingmanna lýst því yfir að það bæri að jafna frekar milli landshluta. Mín hugsun um þetta mál á undanförnum mánuðum hefur tekið mið af þessum sjónarmiðum sem ég hef talið að yrði ekki fram hjá gengið og það finnst mér að umræðan hér staðfesti. En þá verða menn líka að skoða hvað þetta þýðir. Ég veit að vísu ekki að fullu hvað Sjálfstfl. meinar með sinni landsfundarályktun því að hann segir í tillögugreininni sjálfri að við vinnuna eigi að hafa það að leiðarljósi að það verði jafnt að fullu milli flokka og það verði einnig jafnað verulega á milli landshluta. Að vísu kemur síðan eftirmálsgrein sem opnar allt málið upp á nýtt og segir að við vinnu við málið sé flokkurinn ekki bundinn af þessu. Það verður að segjast alveg eins og er að ég er ekki miklu nær við lestur þessarar ályktunar. En mér finnst hins vegar línurnar hér í þinginu liggja þannig að það sé ljóst að það sé fullur vilji til þess að það sé áfram að fullu jafnað milli flokka en þá verða menn líka að gera sér grein fyrir því að ef menn halda því áfram, þá er hluti af þeim leiðum sem eru í umræðunni út af borðinu. Þá er í raun einmenningskjördæmahugmyndin út af borðinu. Ég hefði alveg getað hugsað mér að skoða þá leið. En þeir sem hafa aðhyllst þá leið hafa um leið sagt að þeir aðhyllist meirihlutakosningu og þeir vilja að þessar kosningar verði í anda breska kerfisins og hinnar bresku lýðræðishefðar. En þar er langur vegur frá því að það sé jafnað á milli flokka. ( Gripið fram í: Vilt þú það, bresku leiðina?) Nei, ég vil ekki bresku leiðina.
Virðulegi forseti. Þetta ákvæði að það sé að fullu jafnað milli flokka gerir það einnig að verkum að hin blandaða leið eins og farin er í Þýskalandi er afar torfarin líka því að hún mundi þýða það mikið við okkar flokkakerfi --- og þó ég vilji ræða þetta sem mest út frá málefnum en ekki flokkakerfi, þá getum við ekki horft fram hjá því að hér í landinu er til þess að gera gróið flokkakerfi --- þá mundi hún koma þannig út að stóru flokkarnir mundu vera með kjördæmakjörnu mennina í megindráttum. Minni flokkarnir mundu örugglega ná inn manni í einhverjum kjördæmum og út á það vera með nánast alla landskjörnu þingmennina. Ég bið menn að skoða nú þessi mál út frá þessum sjónarmiðum.
Það eru fleiri leiðir eftir. Sú leið sem nefnd Sjálfstfl. kynnti á sl. vori í mars ef ég man rétt gekk út á það að fækka þingmönnum niður í 53, fjölga kjördæmum í 11. Þar af yrðu 5 í Reykjavík og Reykjanesi. Í þeim kjördæmum yrðu 30 þingmenn af 53. Við þessa breytingu yrðu þingmenn í landsbyggðakjördæmunum, það er eftir því hvernig yrði unnið út frá því en ég sé ekki til að mynda að Vestfjarðaþingmenn yrðu fleiri en þrír. Þetta er að mínu mati sú versta leið sem ég gæti séð og ég bendi á það að við erum líka á vendipunkti varðandi jöfnun milli landshluta. Hvaða jöfnun sem kemur til viðbótar, hvað sem hún er lítil, þá snýr hún við því hlutfalli sem var pólitískt sátt um í síðustu breytingu að það væru fleiri þingmenn á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu. Í því kerfi sem við erum í geta orðið 31 af höfuðbogarsvæðinu og 32 af landsbyggðinni þannig að minnsta breyting færir okkur yfir þennan þröskuld og þegar það hefur gerst er málið allt saman komið í nýtt ljós. Auk þess er það er mín skoðun að verði þessi breyting fara menn ekki rétt yfir þröskuldinn heldur fara menn þá eitthvað í átt við það sem nefnt er í tillögum Sjálfstfl., 30 á móti 23. Út frá þessum staðreyndum og þessari hugsun hef ég komist að svipaðri niðurstöðu og hv. 3. þm. Vesturl. að að þessum forsendum gefnum væri best fyrir landbyggðina að allir þingmenn væru kjörnir sem þingmenn landsins alls og þeir bæru ekki bara ábyrgð gagnvart sínu kjördæmi heldur landinu öllu. Og það er mín skoðun og ég get stutt hana með rökum ef ég hefði tíma að þetta væri landsbyggðinni til góða. Það yrðu fleiri þingmenn sem ynnu fyrir landsbyggðina og kynntu sér hagi fólksins vítt og breitt um landið í því kerfi.
Ég vil einnig vekja athygli á einu sem ég hef gert fyrr í mínum málflutningi í dag og það er að ég vil einnig skoða þetta í samhengi við þær breytingar sem nú er verið að ræða um á sveitarstjórnarstiginu. Ég sé ekki fyrir endann á hvernig það endar. En ég mundi vilja sjá það gerast þar að mun meiri verkefni og þau verkefni sem standa næst fólkinu af því sem við erum að sýsla hér á Alþingi færist út til héraðanna. Og með úrlausn þeirra mála leiti menn til sinna héraðsstjórna hvað sem þeir heita, hvort sem þær heita sveitarstjórn eða hvað annað en ekki hingað á Alþingi.
Ég geri mér grein fyrir því að þessi leið hefur ýmsa ókosti, enda er það svo að það er engin patentlausn til. Málið er svo einfalt. Ég er hins vegar þeirrar skoðunar að það eigi að vera hægt að finna leiðir sem komast fram hjá því að það verði flokksræði sem ráði hvernig mönnum er skipað á framboðslista og það eru ýmsar leiðir til þess. Það hefur komið hér fram í þessari umræðu að í Hollandi er landinu héraðsskipt til þess að velja menn til pólitískra starfa. Það er einnig hægt að ganga svo langt að kjósandinn raði upp endanlega á listanum í kjörklefanum þó svo að ég vil taka fram að ég sé verulega annmarka á því þar sem þá yrðu frambjóðendur hvers flokks fyrir sig í raun í prófkjörsslag fram á síðasta dag þannig að það eru margir vankantar á því. Og svo er með alla þá möguleika sem hér hefur verið velt upp. Á þeim eru bæði kostir og gallar. Og að sjálfsögðu, hv. þm. Ólafur Þ. Þórðarson, ef menn líta á kostina, þá koma gallarnir í ljós. ( ÓÞÞ: Það er ekki alltaf. Sumir sjá aldrei nema kosti.)
Virðulegi forseti. Ég vil einnig nefna það að hér hefur verið rætt um það sem sérstakan galla ef þessi breyting leiddi að af sér að að kæmu fleiri sjónarmið fram, fleiri aðilar sem leituðu eftir því að bjóða sig fram til setu á löggjafarsamkomunni. Það er vissulega hægt að sjá á því galla en það er einnig hægt að sjá á því kosti. Það er einnig hægt að koma í veg fyrir slíkt ef menn vilja með því að setja þar þröskuld og ég tel reyndar rétt að það verði þar þröskuldur.
Ég bendi einnig á að samanburður til annarra landa hvað þetta snertir er mjög ómarktækur vegna þess að hinar pólitísku hefðir eru svo misjafnar eftir löndum. Það hefur nú sýnt sig í okkar þjóðfélagi, þrátt fyrir allt, að það flokkakerfi sem við búum við er afar traust í sessi og ég geri mér engar vonir um þrátt fyrir að það komi hér einmenningskjördæmi að Sjálfstfl. þurrkist út við næstu kosningar eins og hv. þm. Ólafur Þ. Þórðarson virtist gera hér áðan.
Hver er breytingin eftir allt umrót tveggja síðustu áratuga? Hún er sú að í staðinn fyrir að tala um fjórflokka í upphafi tímabilsins tala menn nú um fimmflokkinn þannig að hér er þrátt fyrir allt veruleg festa í hinu pólitíska starfi.
Virðulegi forseti. Ég sé í sjálfu sér ekki ástæðu til þess að fara hér út í einstök efnisatriði sem komu fram í umræðunni önnur. Ég hef svarað þeim nokkrum um leið og þau hafa komið upp. Ég vil þó taka það fram að lokum og ég vona að það fari ekkert á milli mála hjá neinum sem hafa hlustað á mína lokaræðu hér, að ég set þessa tillögu fram af einlægum hug til þess að fá um þetta atriði og reyndar kosningaskipunina í heild góða umræðu hér inn á Alþingi.
Ég hef, held ég, verið þekktur fyrir annað á hinum pólitíska vettvangi en að tala þvert um hug minn og hefur nú reyndar oft átt að setja mig af, bæði á hinu pólitíska sviði og víðar fyrir að segja það sem ég meina. ( Umhvrh.: Er það Páll?) Það er nú ekki komið svo langt, hæstv. ráðherra, að það hafi reynt á það. En ekki skal ég segja um það hvernig gæti farið í því máli þannig að ég skal taka við blóðugum skömmum fyrir skoðanir mínar en ekki fyrir það í svona veigamiklum málum að tala þvert um hug minn.