[15:15]
Iðnaðarráðherra (Sighvatur Björgvinsson) :
Virðulegi forseti. Vandinn er ekki síst sá að skipasmíðar og ríkisstyrkir við skipasmíðar falla því miður ekki undir ákvæði EES-samningsins. Við EFTA-þjóðirnar höfum verið að reyna að fá Evrópubandalagið til að taka skipasmíðar inn í samninga um hin frjálsu viðskipti á EES-svæðinu þar sem óheimilt er að beita ríkisstyrkjum en það hefur ekki fengist. Ef það fengist og stefna okkar alþýðuflokksmanna og ríkisstjórnarinnar um frjálsari viðskipti og afnám óeðlilegrar samkeppni næðist fram væri málið leyst. Hins vegar vil ég upplýsa hv. þm. um, sem er gleðilegt, að sá árangur verður líklega í GATT-viðræðunum að Bandaríkjamenn og Kanadamenn sem nú hafa verndartolla á skipasmíðaiðnaði hjá sér út frá sjónarmiðum
hernaðarþarfa verða neyddir til að fella þá verndartolla niður.
Því miður gefst ekki tækifæri til að ræða vandamál skipasmíðaiðnaðarins jafnrækilega og ástæða væri til en ég vil aðeins taka það fram að það er ekki rétt að fyrrverandi iðnrh. hafi ekki unnið að lausn þess máls. Hann beitti sér fyrir því í kjölfar skýrslu bresks sérfræðifyrirtækis um stöðu skipasmíðaiðnaðarins að tekin yrði saman skýrsla um ríkisstyrki í nágrannalöndunum til að byggja undir kröfur Íslands um jöfnunargjöld ef ekki næðust fram í frjálsum samningum m.a. innan EFTA og EB ákvæði um bann við slíkum styrkjum. Það er ekki vandalaust að undirbyggja slíkt vegna þess að þrátt fyrir miklar niðurgreiðslur í skipasmíðaiðnaði í kringum okkur, ætli einna mestu niðurgreiðslurnar séu ekki í Póllandi, þá er ekkert land í víðri veröld sem hefur tekið upp jöfnunartollakerfi gagnvart skipaiðnaði. Þannig að Ísland yrði fyrsta landið til þess að gera slíkt og það er að sjálfsögðu ekki vandalaust að undirbyggja slíka aðgerð.
Þann 18. maí sl. kom þessi skýrsla út sem er til þess fallin að undirbyggja aðgerðir af hálfu okkar Íslendinga ef við náum því ekki fram í viðræðum við aðrar þjóðir að fella niður ríkisstyrki við skipasmíðaiðnað sem þátt í alþjóðlegu, frjálsu viðskiptasamstarfi. Þann 18. maí kynnti fyrrv. iðnrh. þessa skýrslu í ríkisstjórninni með minnisblaði. Í minnisblaðinu segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
,,Margt bendir til þess að skilyrði tollalaga og GATT-reglna fyrir beitingu jöfnunartolla hafi verið til staðar þegar innflutningur skipa og skipasmíðaþjónustu var sem mestur á árunum 1986--1989 og sama megi segja um sl. ár en þá varð aukning á erlendri nýsmíði og viðgerðum fyrir Íslendinga á nýjan leik. Innflutningur á skipum og slíkri þjónustu verður hins vegar mun minni á þessu ári. Í skýrslunni er rakið hvaða reglur gilda um málsmeðferð þegar gripið er til jöfnunartolla og er þar um allflóknar reglur að ræða.``
Að lokinni kynningu hæstv. þáv. iðnrh. á þessari skýrslu var gerð svofelld samþykkt í ríkisstjórninni, með leyfi forseta:
,,Iðnaðarráðherra lagði fram skýrslu starfshóps um ríkisstyrki og undirboð í skipasmíðaiðnaði, dags. í maí 1993, ásamt minnisblaði, dags. 18. maí 1993, um reglur um undirboðs- og jöfnunartolla og mæltist til þess að fjmrh. skipi starfshóp til að semja slíkar reglur. Málið rætt og fjmrh. falin skipun starfshópsins tilnefndum sömu fulltrúum í starfshópi iðnrh. ásamt fulltrúum samgrh. og sjútvrh.``
Þetta var samþykktin sem gerð var í ríkisstjórninni þann 18. maí að tillögu iðnrh. Fjmrh. var að sjálfsögðu falið verkið vegna þess að skatta- og tollamál heyra undir hann en ekki iðnrh. Mér er kunnugt um að unnið hefur verið að þessu verki í ráðuneyti fjármála síðan. Rétt fyrir þennan fund hafði ég samband við yfirmann þeirrar deildar í ráðuneytinu sem fer með skatta- og tollamál og hann sagði mér að þessi undirbúningsvinna væri langt á veg komin. Hvenær niðurstaðan kemur til ákvörðunar og afgreiðslu get ég ekki sagt um enda er málið ekki á mínu forræði. Það hefur hins vegar verið gert sitthvað síðan.
Í fyrsta lagi á ég von á því nú innan fárra daga að fá niðurstöður nefndar sem átti að gera tillögu um ný verkefni fyrir íslenskan skipasmíðaiðnað.
Í öðru lagi hefur verið stofnaður í samvinnu iðnrn. og sjútvrn. samstarfsvettvangur um málefni iðnaðar og sjávarútvegs þar sem gert er ráð fyrir því að hvor aðili styðji annan, sjávarútvegur og iðnaður og ekki þá síst í skipasmíðaiðnaði. Iðnrn. hefur beitt sér fyrir 5 millj. kr. framlagi til að reka slíkt verkefni á næsta ári og veit ég ekki betur en búið sé að auglýsa eftir forstöðumanni fyrir slíkt verkefni og þessi tvö ráðuneyti, iðnrn. og sjútvrn., hafa bundist fastmælum um að vinna saman að þessu verkefni og leggja fram nokkurt fé eftir því sem fjárhagsgeta þrýtur til.
Í þriðja lagi höfum við gripið til umfangsmikilla mótmæla við ríkisstyrkjum Norðmanna, þessum nýjustu, sem ekki aðeins þýða um 13% niðurgreiðslu á skipasmíðaiðnaðinn í Noregi heldur á þá skipasmíðastöð sem við eigum í mestri samkeppni við nú í Norður-Noregi. Er niðurgreiðslan sem svarar um 23--28% og segir það sína sögu um samkeppnisaðstæður sem okkur eru búnar. Við höfum þegar mótmælt þessu við ríkisstjórn Noregs. Við erum að undirbúa mótmæli í Genf í ljósi EFTA-samningsins, við erum að undirbúa mótmæli á vettvangi OECD og við erum að undirbúa mótmæli í viðræðum EFTA-ríkjanna við Evrópubandalagið.
Í fjórða lagi bíð ég nú eftir lokatilnefningum í nýja nefnd sem í eiga sæti m.a. fulltrúi Málms, þ.e. skipasmíðaiðnaðarins og allra lánasjóða og viðskiptabanka þess iðnaðar. Hlutverk þessarar nefndar er að skoða fjárhagsstöðu skipasmíðaiðnaðarins, skoða verkefnastöðu hans annars vegar, framleiðslugetuna, og framboðið hins vegar og gera tillögur um fjárhagslegar ráðstafanir til að bjarga þessari grein.
Í fimmta lagi var óskað eftir því að ég beitti mér fyrir því að ekki yrðu við þessar aðstæður lagðir peningar úr ríkissjóði samkvæmt ákvæðum hafnalaga til þess að reisa fleiri dráttarbrautir eða skipasmíðastöðvar en þegar hafa verið byggðar. Um það hef ég þegar rætt við hæstv. samgrh. og hann hefur fallist á að gefa þá yfirlýsingu að hann muni ekki gera tillögur um að hafnafé verði notað í slíkum tilgangi og muni jafnframt beina því til þeirrar nefndar sem fær til umfjöllunar nýtt frv. til hafnalaga að það sé alvarlega skoðað hvort það eigi að setja takmarkanir við slíku eða jafnvel fella þetta ákvæði úr lögum.
Þannig hefur verið unnið að vandkvæðum skipasmíðaiðnaðarins, það hafa verið undirbúnar aðgerðir þar. Og það er alveg rétt hjá hv. fyrirspyrjanda að þær þurfa að koma fyrr en seinna og ég mun beita mér fyrir því að það verði gert.
Hitt er svo aftur ánægjulegt að íslenskur skipasmíðaiðnaður hefur nú upp á síðkastið, m.a. vegna hagstæðara raungengis en verið hefur fyrir íslenskan iðnað í fjóra áratugi, m.a. vegna aðgerða ríkisstjórnarinnar, reynst vera samkeppnisfær við erlendan niðurgreiddan skipasmíðaiðnað um öll þau verk sem lúta
að sérstakri tækniþekkingu eða sérstakri færni í skipasmíðum. Auðvitað ber okkur að styrkja þá stöðu þessa iðnaðar. Við höfum reynt að breyta umhverfi skipasmíðaiðnaðarins og annars iðnaðar, við höfum gert það með því að breyta skattalegu umhverfi þessara fyrirtækja til mikilla bóta. Við höfum gert það með því að beita okkur fyrir því að raungengisstaðan hefur ekki verið hagstæðari fyrir íslenskan iðnað í fjóra áratugi heldur en hún er nú. Og við erum að beita okkur fyrir því nú með því að knýja niður vextina sem skiptir sköpum ekki aðeins fyrir íslenskan iðnað heldur fyrir íslenskt atvinnulíf og íslensk heimili. En það þarf vissulega fleira að koma til sérstaklega vegna þess að eiginfjárhlutfall íslenska skipasmiðaiðnaðarins er orðið hættulega lítið. Og það eru ekki bara ríkisstjórnin og ríkisvaldið sem þurfa að koma til. Við skulum gera okkur grein fyrir því að útgerðin í landinu getur haft mikil áhrif á framtíð íslensks skipasmíðaiðnaðar með því að skipta útboðum sínum þannig að íslenskum skipasmíðaiðnaði gefist kostur á að bjóða í þau verk fyrir íslenska útgerðarmenn sem íslenskur skipasmíðaiðnaður er samkeppnisfær um, jafnvel gagnvart niðurgreiddum erlendum iðnaði, þá geta íslenskir útgerðarmenn stuðlað að því að íslenskir skipasmiðir fái verk við hæfi.