[13:59]
Dómsmálaráðherra (Þorsteinn Pálsson) :
Frú forseti. Það frv. til laga um samningsveð sem ég mæli hér fyrir var lagt fram á 116. löggjafarþingi og er nú lagt fram að nýju óbreytt. Upphafleg drög að frv. voru samin af Þorgeiri Örlygssyni prófessor, en síðan yfirfarin af prófessor Þorgeiri og Markúsi Sigurbjörnssyni prófessor, m.a. með hliðsjón af athugasemdum sem dómsmrn. hafði aflað hjá ýmsum aðilum er málið snertir.
Er frv. var lagt fyrir á síðasta þingi fylgdi því hins vegar frv. til laga um breytingar á þinglýsingalögum sem mælti fyrir um stofnun sérstakrar lausafjárskrár sem næði til landsins alls. En nú er horfið frá því að sinni a.m.k. og talið nauðsynlegt að huga betur að því hvaða form á að vera á slíkri skráningu.
Ónauðsynlegt er að fara í einstökum smáatriðum um efni frv. og vísast um það til fyrri framsöguræðu og athugasemda með frv. En hér skal aðeins ítrekað að þetta frv. hefur það að markmiði bæta úr þeim vanköntum sem eru á gildandi íslenskum veðlögum og laga veðreglurnar að breyttum atvinnu- og viðskiptaháttum, en gildandi lög um veð eru að stofni til frá árinu 1887. Munu flestir sammála um að núgildandi veðlög frá 1887 svari ekki nútímaþörfum hvorki að því er varðar þarfir atvinnuveganna til aukinna veðsetningarheimilda né þarfir lánveitenda fyrir öryggi við lánveitingar.
Verði frv. óbreytt að lögum munu helstu breytingar á reglum um samningsveðsetningar verða þessar:
1. Gildi taka almenn lög sem að meginstefnu til ná til allra samningsveðsetninga, en lagaákvæði um samningsveðsetningu er nú að finna dreifð í ýmsum lögum og eru þau frá ýmsum tímum.
2. Heimildir til veðsetninga í þágu atvinnuveganna verða rýmkaðar til mikilla muna ef frumvarpið verður að lögum. Felast breytingarnar annars vegar í því að heimildin til þess að veðsetja lausafé með fasteignum atvinnurekstrar sem sérstakt fylgifé verður gerð almenn og tekur til allra þeirra sem atvinnurekstur stunda, sbr. ákvæði 24. gr., en nær ekki einungis til tiltekinna rekstraraðila, eins og nú er. Verður með þessu eytt því mikla misræmi, sem nú ríkir í þessum efnum milli einstakra atvinnugreina. Hins vegar felst breytingin í því að fleiri lausafjárverðmæti verða sett að sjálfsvörsluveði sem heildarsöfn muna en gildandi réttarreglur heimila. Þar má minna á greiðslumark í landbúnaði og veiðiheimildir í sjávarútvegi. Þá verður og heimild til slíkra veðsetninga hvorki tímabundin né einskorðuð við það að bankar og aðrar lánastofnanir eigi í hlut, heldur á hún við hver svo sem lánveitandinn er.
3. Lögfestar verða reglur um stofnun, réttarvernd og framsal handveðréttinda, en skráð efnisákvæði hefur skort í íslenskan rétt um handveð ef frá er talið ákvæði 2. gr. veðlaga.
4. Lögfestar verða reglur um ýmis þýðingarmikil almenn atriði sem sett ákvæði skortir um í gildandi rétti. Skal í því sambandi t.d. bent á ákvæði frumvarpsins um töku arðs af veði, afnotarétt, viðhalds- og vátryggingarskyldu, áhættu og ábyrgð vegna tjóns á hinu veðsetta, eindögun veðkröfu, framsal og veðsetningu á veðrétti, framsal veðandlags, sameiginlegt veð, útlausnarrétt og afmörkun veðréttar.
5. Eytt verður óvissu um það, hver er gildandi réttur í dag varðandi ýmis veðréttarleg álitaefni sem gildandi löggjöf lætur ósvarað. Skal í því sambandi t.d. bent á ákvæði 20. gr. frumvarpsins um yfirtöku veðskulda í fasteignakaupum, en í þeim efnum hefur íslensk dómaframkvæmd verið á reiki eins og nánar er rakið í skýringum við 20. gr. frumvarpsins.
6. Lögfestar verða réttarreglur um eignarréttarfyrirvara sem í frumvarpinu er kallaður söluveð, en skráðar réttarreglur skortir hér á landi um þess háttar tryggingarréttindi. Hér er um þýðingarmikil tryggingarréttindi að ræða sem mikið er tíðkað að nota í viðskiptum með ýmsar algengar verslunarvörur og því full þörf á að setja skýrar reglur um. Skipar frumvarpið söluveði í flokk ,,venjulegra`` veðréttinda, með ákveðnum frávikum þó. Eins er í frumvarpinu leyst úr ýmsum veðréttarlegum álitaefnum sem upp geta komið í tengslum við leigusamninga og aðra samninga sem í raun hafa það að markmiði að tryggja greiðslu endurgjalds.
7. Lögfestar verða almennar reglur um stofnun og réttarvernd samningsveðs í viðskiptabréfum, almennum fjárkröfum og innlausnarbréfum, en við skráðar réttarreglur í þeim efnum er ekki að styðjast hér á landi nema að takmörkuðu leyti. Er í frumvarpinu m.a. tekin afstaða til þess, hverra tryggingaráðstafana er þörf þegar kröfuréttindi eru veðsett, en full þörf er á að eyða óvissu í þeim efnum.
8. Þá gerir frumvarpið ráð fyrir því að lögfestar verði réttarreglur um svokallað ,,factoring`` eða vörureikningsveð sem svo er nefnt í frumvarpinu, en þar er um það tilvik að ræða, þegar rekstraraðili veðsetur þær almennu fjárkröfur sem hann fær í rekstri sínum eða aðgreindum hluta rekstrarins.
9. Enn má nefna að í gildandi réttarreglur skortir ákvæði um það að hvaða marki veðþola er heimilt að ráðstafa einstökum munum út úr heildarsöfnum sem löglega hafa verið sett að sjálfsvörsluveði. Þar sem frumvarp þetta gerir ráð fyrir auknum heimildum til þess að setja heildarsöfn muna að sjálfsvörsluveði er nauðsynlegt að byggja á samræmdum reglum í þeim efnum.
10. Loks er þess að geta að í sérstökum kafla frumvarpsins, þ.e. II. kafla, er fjallað um samningsveð í fasteignum. Fasteignir eru án efa það verðmæti sem mesta þýðingu hefur við veðsetningar, en þrátt fyrir það skortir að mestu skráð efnisákvæði um veðsetningar þeirra ef frá eru talin ákvæði þinglýsingalaga um réttarvernd. Er í frumvarpinu tekin afstaða til þess, hver réttindi yfir fasteignum verða veðsett; hvernig afmarka beri veðréttinn; fjallað er um veðsetningu í varanlegum afnotarétti lands og húsa; um veðsetningu aðgreindra eignarhluta, réttarvernd; auk þess sem almenn ákvæði I. kafla um t.d. útlausnarrétt og skipti á veðskuldum eiga við um fasteignir.
Frú forseti. Ég hef hér vikið að aðalþáttum þessa frv. og þeim breytingum sem það felur í sér frá gildandi réttarreglum og hvaða nýmæli eru helst í þessu frv. frá því sem er, vegna þess að á mörgum sviðum veðréttar skortir nú settar lagareglur. Ég vísa að öðru leyti til fyrri framsöguræðu með frv. og athugasemda sem því fylgja og legg til að frv. verði að lokinni þessari umræðu vísað til 2. umr. og hv. allshn.
Dómsmálaráðherra (Þorsteinn Pálsson) :
Frú forseti. Það frv. til laga um samningsveð sem ég mæli hér fyrir var lagt fram á 116. löggjafarþingi og er nú lagt fram að nýju óbreytt. Upphafleg drög að frv. voru samin af Þorgeiri Örlygssyni prófessor, en síðan yfirfarin af prófessor Þorgeiri og Markúsi Sigurbjörnssyni prófessor, m.a. með hliðsjón af athugasemdum sem dómsmrn. hafði aflað hjá ýmsum aðilum er málið snertir.
Er frv. var lagt fyrir á síðasta þingi fylgdi því hins vegar frv. til laga um breytingar á þinglýsingalögum sem mælti fyrir um stofnun sérstakrar lausafjárskrár sem næði til landsins alls. En nú er horfið frá því að sinni a.m.k. og talið nauðsynlegt að huga betur að því hvaða form á að vera á slíkri skráningu.
Ónauðsynlegt er að fara í einstökum smáatriðum um efni frv. og vísast um það til fyrri framsöguræðu og athugasemda með frv. En hér skal aðeins ítrekað að þetta frv. hefur það að markmiði bæta úr þeim vanköntum sem eru á gildandi íslenskum veðlögum og laga veðreglurnar að breyttum atvinnu- og viðskiptaháttum, en gildandi lög um veð eru að stofni til frá árinu 1887. Munu flestir sammála um að núgildandi veðlög frá 1887 svari ekki nútímaþörfum hvorki að því er varðar þarfir atvinnuveganna til aukinna veðsetningarheimilda né þarfir lánveitenda fyrir öryggi við lánveitingar.
Verði frv. óbreytt að lögum munu helstu breytingar á reglum um samningsveðsetningar verða þessar:
1. Gildi taka almenn lög sem að meginstefnu til ná til allra samningsveðsetninga, en lagaákvæði um samningsveðsetningu er nú að finna dreifð í ýmsum lögum og eru þau frá ýmsum tímum.
2. Heimildir til veðsetninga í þágu atvinnuveganna verða rýmkaðar til mikilla muna ef frumvarpið verður að lögum. Felast breytingarnar annars vegar í því að heimildin til þess að veðsetja lausafé með fasteignum atvinnurekstrar sem sérstakt fylgifé verður gerð almenn og tekur til allra þeirra sem atvinnurekstur stunda, sbr. ákvæði 24. gr., en nær ekki einungis til tiltekinna rekstraraðila, eins og nú er. Verður með þessu eytt því mikla misræmi, sem nú ríkir í þessum efnum milli einstakra atvinnugreina. Hins vegar felst breytingin í því að fleiri lausafjárverðmæti verða sett að sjálfsvörsluveði sem heildarsöfn muna en gildandi réttarreglur heimila. Þar má minna á greiðslumark í landbúnaði og veiðiheimildir í sjávarútvegi. Þá verður og heimild til slíkra veðsetninga hvorki tímabundin né einskorðuð við það að bankar og aðrar lánastofnanir eigi í hlut, heldur á hún við hver svo sem lánveitandinn er.
3. Lögfestar verða reglur um stofnun, réttarvernd og framsal handveðréttinda, en skráð efnisákvæði hefur skort í íslenskan rétt um handveð ef frá er talið ákvæði 2. gr. veðlaga.
4. Lögfestar verða reglur um ýmis þýðingarmikil almenn atriði sem sett ákvæði skortir um í gildandi rétti. Skal í því sambandi t.d. bent á ákvæði frumvarpsins um töku arðs af veði, afnotarétt, viðhalds- og vátryggingarskyldu, áhættu og ábyrgð vegna tjóns á hinu veðsetta, eindögun veðkröfu, framsal og veðsetningu á veðrétti, framsal veðandlags, sameiginlegt veð, útlausnarrétt og afmörkun veðréttar.
5. Eytt verður óvissu um það, hver er gildandi réttur í dag varðandi ýmis veðréttarleg álitaefni sem gildandi löggjöf lætur ósvarað. Skal í því sambandi t.d. bent á ákvæði 20. gr. frumvarpsins um yfirtöku veðskulda í fasteignakaupum, en í þeim efnum hefur íslensk dómaframkvæmd verið á reiki eins og nánar er rakið í skýringum við 20. gr. frumvarpsins.
6. Lögfestar verða réttarreglur um eignarréttarfyrirvara sem í frumvarpinu er kallaður söluveð, en skráðar réttarreglur skortir hér á landi um þess háttar tryggingarréttindi. Hér er um þýðingarmikil tryggingarréttindi að ræða sem mikið er tíðkað að nota í viðskiptum með ýmsar algengar verslunarvörur og því full þörf á að setja skýrar reglur um. Skipar frumvarpið söluveði í flokk ,,venjulegra`` veðréttinda, með ákveðnum frávikum þó. Eins er í frumvarpinu leyst úr ýmsum veðréttarlegum álitaefnum sem upp geta komið í tengslum við leigusamninga og aðra samninga sem í raun hafa það að markmiði að tryggja greiðslu endurgjalds.
7. Lögfestar verða almennar reglur um stofnun og réttarvernd samningsveðs í viðskiptabréfum, almennum fjárkröfum og innlausnarbréfum, en við skráðar réttarreglur í þeim efnum er ekki að styðjast hér á landi nema að takmörkuðu leyti. Er í frumvarpinu m.a. tekin afstaða til þess, hverra tryggingaráðstafana er þörf þegar kröfuréttindi eru veðsett, en full þörf er á að eyða óvissu í þeim efnum.
8. Þá gerir frumvarpið ráð fyrir því að lögfestar verði réttarreglur um svokallað ,,factoring`` eða vörureikningsveð sem svo er nefnt í frumvarpinu, en þar er um það tilvik að ræða, þegar rekstraraðili veðsetur þær almennu fjárkröfur sem hann fær í rekstri sínum eða aðgreindum hluta rekstrarins.
9. Enn má nefna að í gildandi réttarreglur skortir ákvæði um það að hvaða marki veðþola er heimilt að ráðstafa einstökum munum út úr heildarsöfnum sem löglega hafa verið sett að sjálfsvörsluveði. Þar sem frumvarp þetta gerir ráð fyrir auknum heimildum til þess að setja heildarsöfn muna að sjálfsvörsluveði er nauðsynlegt að byggja á samræmdum reglum í þeim efnum.
10. Loks er þess að geta að í sérstökum kafla frumvarpsins, þ.e. II. kafla, er fjallað um samningsveð í fasteignum. Fasteignir eru án efa það verðmæti sem mesta þýðingu hefur við veðsetningar, en þrátt fyrir það skortir að mestu skráð efnisákvæði um veðsetningar þeirra ef frá eru talin ákvæði þinglýsingalaga um réttarvernd. Er í frumvarpinu tekin afstaða til þess, hver réttindi yfir fasteignum verða veðsett; hvernig afmarka beri veðréttinn; fjallað er um veðsetningu í varanlegum afnotarétti lands og húsa; um veðsetningu aðgreindra eignarhluta, réttarvernd; auk þess sem almenn ákvæði I. kafla um t.d. útlausnarrétt og skipti á veðskuldum eiga við um fasteignir.
Frú forseti. Ég hef hér vikið að aðalþáttum þessa frv. og þeim breytingum sem það felur í sér frá gildandi réttarreglum og hvaða nýmæli eru helst í þessu frv. frá því sem er, vegna þess að á mörgum sviðum veðréttar skortir nú settar lagareglur. Ég vísa að öðru leyti til fyrri framsöguræðu með frv. og athugasemda sem því fylgja og legg til að frv. verði að lokinni þessari umræðu vísað til 2. umr. og hv. allshn.