[11:15]
Viðskiptaráðherra (Sighvatur Björgvinsson) :
Virðulegi forseti. Allt á sér sinn tíma, eins og predikarinn sagði. Verðtryggingu fjárskuldbindinga má rekja til ársins 1979 þegar sett voru af þáv. ríkisstjórn eða fyrir hennar frumkvæði og að tilhlutan þess þingmeirihluta sem þá var á Alþingi, svokölluð Ólafslög. Þau lög voru sett við þær aðstæður að mikil verðbólga var í landinu og hafði verið um langt skeið, sparifé landsmanna var að brenna upp á verðbólgubálinu, aðgengi að lánsfjármarkaði fyrir lántakendur var takmarkað, menn komust ekki að lánsfé nema fyrir sérstaka náð og miskunn. Það má segja að þar hafi verið skömmtunarkerfi, eins konar kvótakerfi eins og er við lýði í sjávarútvegi og landbúnaði, og það voru sérstök forréttindi að fá að taka lán vegna þess að verðbólgan át upp lánsféð í jafnmiklum mæli og jafnhratt eins og hún át upp sparifé landsmanna. Við þessar aðstæður þurfti að gera þjóðinni grein fyrir því að það á að kosta fé að taka fé að láni. Það var gert með því að leiða í lög verðtryggingu fjárskuldbindinga í svokölluðum Ólafslögum. Sú breyting hefur vissulega haft í för með sér jákvæð áhrif, sparifé landsmanna hefur síðan farið að vaxa og vaxið ört og Íslendingar hafa lært að spara og Íslendingar hafa líka lært það með þessum aðgerðum að það er dýrt að skulda og sá sem ætlar að taka lán verður að geta séð fyrir því að geta greitt það aftur.
En allt á sér sinn tíma, eins og ég sagði, og nú hefur það um nokkuð langan tíma verið einkennandi fyrir íslenskan lánamarkað hversu verðtrygging er þar víðtæk og það má segja að vaxtakjör á útlánum taki ekki bara mið af verðtryggingu í hinu verðtryggða kerfi, heldur eru menn með nafnvaxtaákvörðunum sínum, t.d. í bankakerfinu, að reyna að ná út úr nafnvaxtakerfinu sömu áhrifum eins og menn ná út úr verðtryggðum fjárskuldbindingum, þ.e. nafnvaxtakerfið hefur líka tekið mið af hinu verðtryggða ávöxtunarkerfi.
Þá er það líka mjög óeðlilegt að í kerfi verðtryggðra útlána skuli menn vera með breytilega vexti sem lánveitandinn geti einn tekið ákvörðun um hvernig breytast skuli. Þetta þýðir að einstaklingur eða fyrirtæki sem tekur lán til langs tíma með verðtryggðum kjörum getur átt von á því að ávöxtunarkröfunni verði breytt einhliða af lánveitandanum án þess að lántakandinn hafi nokkra möguleika á að hafa áhrif þar á. Við slíkar aðstæður riðlast að sjálfsögðu öll áætlanagerð, bæði heimilisins, einstaklingsins og atvinnufyrirtækisins og ég veitt ekki dæmi þess að í öðrum löndum þar sem verðtrygging fjárskuldbindinga er notuð að þá skuli menn líka vera með breytilega vexti sem séu þannig að annar aðili að lánssamningnum skuli vera einráður um það með hvaða hætti þeir breytist.
Það er orðið einkennandi fyrir íslenskan lánsfjármarkað að þar er verðtryggingin aðalreglan þegar er verðtrygging algjört undantekningaratriði á lánsfjármörkuðum erlendis.
Aðstæður hafa breyst svo mikið á þessum tíma síðan árið 1979 þegar Ólafslög voru í lög leidd að tímabært er að taka til endurskoðunar þá ákvörðun sem þar var tekin, ekki í því skyni að gera vaxtastigið neikvætt og innleiða á ný það ástand sem var fyrir árið 1979 þegar það borgaði sig að skulda og borgaði sig ekki að spara.
Það er ekki ástæðan fyrir því að það þarf að taka þessi mál til endurskoðunar, heldur vegna þess að okkur hefur tekist að innleiða stöðugleika í íslenskt efnahagslíf. Sem dæmi um það má nefna að á sl. þremur ár hefur verðbólga á Íslandi lækkað úr 20% í 4% eins og hún mun verða milli meðaltalna ársins 1992 og 1993 og engin þjóð í Efnhags- og framfarastofnun Evrópu getur státað að því að hafa á þremur árum náð slíkum árangri sem allar líkur eru til að verði varanlegur.
Við þessar aðstæður er mjög eðlilegt að menn taki til skoðunar hvort ekki sé rétt að breyta frá því kerfi sem var barn síns tíma, því kerfi sem innleitt var árið 1979 og til þeirra hátta sem viðgengst í löndunum í kringum okkur, sem m.a. lýtur að því að það er ekki bara lántakandinn sem tekur áhættu í lánsfjárviðskiptum, heldur lánveitandinn líka, en í hinu verðtryggða útlánakerfi eins og við Íslendingar búum við þá má segja að sá eini sem tekur áhættu við lánveitingu sé lántakandinn. Lánveitandinn tekur enga áhættu svo fremi sem hann hefur veð og öruggar tryggingar fyrir þeim lánum sem hann veitir. Þess vegna er frv. hv. þm. sem hér er flutt vissulega þarft til þess að taka þessi mál til endurmats. En það er einmitt það sem ríkisstjórnin er að gera því að í samþykkt ríkisstjórnarinnar um vaxtamál frá 23. fyrra mánaðar er gert ráð fyrir því að hefja endurskoðun bæði vaxtalaga og verðtryggingarákvæði Ólafslaga. Ég er í þann veginn að skipa nefnd sem falið verður að gera þetta, þ.e. endurskoða bæði vaxtalög og verðtryggingarákvæði Ólafslaga. Stjórnarflokkarnir munu að sjálfsögðu fá aðild að þeirri endurskoðun og svo stjórnarandstaðan og Alþingi þegar frv. þar að lútandi verður lagt fram á þingi en auk þess verður leitað til Seðlabanka og viðskiptabankanna, svo og lífeyrissjóðanna, um þessa endurskoðun. Þannig að sú skoðun sem hv. þm. sem eru flm. að þessu frv. hafa lagt til, undanfarin sjö ár sumir hverjir, að eigi sér stað er nú að hefjast. Þeir hafa hreyft við þörfu máli sem allar líkur eru á að séð verði fyrir endann á og Alþingi geti fengið þá vandaðan tillöguflutning um bæði verðtryggingarkafla Ólafslaganna og um vaxtalögin til skoðunar á þessu þingi.
Um árangurinn af aðgerðum ríkisstjórnarinnar í vaxtamálum þarf ekki margt að segja, hann er það ferskur í hugum manna, en það er auðvitað alveg ljóst að þar hefðum við ekki náð árangri ef ekki hefðu margir lagt þar hönd á plóginn. Þessi tilraun að reyna að ná niður vöxtum með þeim hætti sem ríkisstjórnin beitti sér fyrir hefur einu sinni verið gerð á okkar landi. Það var gert vorið 1991 af þáv. fjmrh., hv. þm. Ólafi Ragnari Grímssyni. Þá kom hann fram í sínu messíasarhlutverki eins og hann á vanda til og lýsti því yfir, að ég sjálfur, Ólafur Ragnar Grímsson, hef hér með ákveðið að vextir á Íslandi skulu ekki vera nema 6%. En það gerðist bara ekki neitt. Þjóðin hlýddi á þennan messíasarboðskap en hún fór ekkert eftir honum. Vextirnir héldu áfram að vera þar sem þeir höfðu verið áður en fjmrh. gaf út sína yfirlýsingu. Það eina sem gerðist var það að enginn vildi skipta við þennan fjmrh., ríkisskuldabréfin hans seldust ekki. Þannig að það er ekki nóg að fjmrh. eða ríkisstjórn gefi út yfirlýsingu af þessu tagi ef ekki er búið að undirbúa málið, vinna vel að undirbúningi og aðrir aðilar í samfélaginu vilja ekki ganga með ríkisstjórninni þessa vaxtalækkunarbraut. Það var einmitt það sem gerðist.
Ég vil aðeins taka það fram út af ummælum um fyrrv. viðskrh. að Jón Sigurðsson og Seðlabankinn sem stofnun hafa átt greiða og góða samvinnu við ríkisvaldið um þessar aðgerðir. Seðlabankinn hafði raunar þegar hafið aðgerðir til lækkunar á vöxtum, bæði með vaxtaskiptasamningunum við viðskiptabankana og með ýmsum aðgerðum til að greiða fyrir því að viðskiptabankarnir gætu fylgt í kjölfar ákvörðunar ríkisvaldsins þannig að Jón Sigurðsson og stofnun sú sem hann veitir forstöðu ásamt öðrum seðlabankastjórum var í fullri samvinnu við ríkisvaldið um þessar aðgerðir. Ekki er sanngjarnt að segja að þar hafi Seðlabankinn dregið fæturna, heldur þvert á móti, það má segja að hann hafi tekið frumkvæðið og gengið síðan við hlið ríkisvaldsins að þeim aðgerðum sem gera þurfti.
En ég ítreka það að þetta frv. hv. þingmanna sem hefur verið á dagskrá nokkur undanfarin þing er þarft. Það er í samræmi við breytta tíma og það er í samræmi við þá stefnu sem ríkisstjórnin hefur markað með samþykkt sinni frá 23. okt. sl.