[15:51]
Einar K. Guðfinnsson :
Virðulegi forseti. Ég vil í upphafi lýsa því strax yfir að ég fagna því að þetta frv. er komið nú til umræðu í þinginu. Það var lagt fram eins og fram kom fyrir áramót en gat þá að sjálfsögðu ekki fengið þinglega meðferð. En ég er sannfærður um að það er vilji þingmanna að standa þann veg að þessu máli að það megi auðnast að ljúka afgreiðslu þess fyrir þinglok núna í lok febrúar. Við höfum öll verið minnt svo áþreifanlega á það hversu vanbúin við höfum staðið frammi fyrir þeirri miklu ógn sem snjóflóðahættan er að það gengur þess lengur enginn dulinn að við verðum að taka hér mjög fast á og fljótt á og tryggja það nauðsynlega öryggi sem er auðvitað forsendan fyrir því að fólk vilji búa á þeim stöðum þar sem snjóflóðahættan hefur vofað yfir.
Frv. í þessum anda var flutt af hv. 5. þm. Vestf., Kristni H. Gunnarssyni, í fyrra. Niðurstaðan varð hins vegar sú í félmn. þegar við fórum yfir málin að svo miklar breytingar væru að verða, ekki síst í ljósi þeirra voveiflegu atburða sem höfðu orðið á Ísafirði að það væri nauðsynlegt að taka þessi mál til gagngerðrar endurskoðunar og það frv. til laga um breytingu á lögum um varnir gegn snjóflóðum og skriðuföllum sem við höfum nú til umræðu er afrakstur þeirrar vinnu.
Eins og fram kom í máli hæstv. félmrh. erum við hins vegar enn að átta okkur betur á því að það þarf að taka þessi mál aftur til endurskoðunar í ljósi þess sem við höfum því miður upplifað og svo margt er auðvitað að skýrast í huga okkar varðandi þetta sem við sáum ekki fyrir á síðasta vori að það er óhjákvæmilegt fyrir okkur sem sitjum í félmn. Alþingis að fá að kynna okkur málin með hliðsjón af því. Ég fagna þeim upplýsingum sem fram komu í máli hæstv. félmrh. að nefnd ráðuneytisstjóra væri nú að yfirfara þessi mál og ég held að það sé mjög þörf yfirferð og mjög mikilvægt að hún skili góðum árangri. En auðvitað verður hinn faglegi undirbúningur á pólitíska ábyrgð félmn. og ég er viss um það að í félmn. situr fólk sem vill og ætlar að afgreiða þetta mál með vandvirkum hætti og tryggja að það komi örugglega til umræðu í þinginu og afgreiðslu áður en þinginu lýkur núna í febrúarlok.
Það er auðvitað alveg ljóst að sveitarfélögin í landinu í dag eru vanmegnug að takast á við þetta gríðarlega og risavaxna verkefni. Eins og við áttuðum okkur á við yfirferð málsins í félmn. í fyrra hittist líka svo á að mörg þeirra sveitarfélaga sem standa frammi fyrir þessum miklu verkefnum við snjóflóðavarnir eru lítil sveitarfélög, sveitarfélög sem jafnvel hafa orðið fyrir áföllum í atvinnulífinu og hafa orðið að taka á sig alls konar skuldbindingar sem hafa gert það að verkum að þau eru enn þá verr í stakk búin til þess en áður að ráðast í þessar risavöxnu framkvæmdir.
Ég er þeirrar skoðunar og er sammála hæstv. umhvrh. um að það þarf að skoða skipulag þessara mála alveg frá grunni. Ég ætla ekki á þessari stundu að lýsa því sem einhverri bjargfastri skoðun minni hvernig þessu skipulagi eigi að vera háttað í smáatriðum en mér er hins vegar ljóst og hefur orðið það ljóst á síðustu vikum og mánuðum að skipulag þessara mála er ekki alveg jafngott og við mundum vilja hafa það. Það er ekki við neinn að sakast í sjálfu sér. Ég held hins vegar að við þurfum að skoða þessi mál í rólegheitunum í ljósi þeirrar reynslu sem við höfum fengið og við getum ekki unnt okkur hvíldar fyrr en við erum búin að tryggja það að þetta skipulag sé sem best og virkast og skjótvirkast þannig að það þjóni þeim tilgangi sínum að vera tæki til þess að tryggja öryggi fólks því að um það snýst málið í raun og veru, að tryggja öryggi íbúanna á þeim svæðum þar sem snjóflóðahætta er til staðar við tilteknar aðstæður.
Enginn vafi er á því að á undanförnum árum höfum við lagt of litla áherslu á snjóflóðavarnir í landinu. Við erum núna að vakna upp við þann vonda veruleika og átta okkur á því að snjóflóðin hafa á þessari öld tekið meiri toll í mannslífum en við höfðum gert okkur grein fyrir. Við höfum verið að leggja áherslu á margs konar aðrar varnir gegn náttúruhamförum og það er vissulega vel en einhverra hluta vegna höfum við sofið á verðinum hvað snjóflóðin áhrærir. Við höfum hvorki lagt fram fé né mannafla til þess að kynna okkur þessi mál og enginn vafi er á því að við höfum að sumu leyti verið eftirbátar annarra þjóða. Við höfum ekki sótt okkur nægilega þekkingu erlendis í því skyni að byggja upp þessa þekkingu innan lands þannig að við getum staðið vel að málum. Við eigum á að skipa afar hæfu og góðu fólki en við höfum hins vegar hvorki lagt fram nægjanlegt fé né mannafla. Þess vegna vil ég segja að fyrsta skrefið og eitt mikilvægasta skrefið er auðvitað að við stóraukum framlög til rannsókna og stóraukum rannsóknirnar á þessu sviði. Fyrir okkur sem hlustuðum á norska snjóflóðasérfræðinginn, ég hygg að hann heiti Karsten Lid, var það auðvitað ákveðin upplifun að skynja með hvaða hætti Norðmenn hafa tekið á þessum málum og með hvaða hætti þeir meta hættuna af snjóflóðum á sínum svæðum.
Ég er þeirrar skoðunar sjálfur að hin aukna starfsemi sem er fyrirsjáanleg og nauðsynleg verði að eiga sér stað úti á landsvæðunum sjálfum, úti í byggðunum sjálfum, þar sem þessi hætta er til staðar. Auðvitað getur miðstöðin verið á skrifstofu eða á starfssvæði Veðurstofunnar en það er alveg óhjákvæmilegt að hluti þessarar starfsemi fari út til svæðanna þar sem unnið sé að þessum athugunum. Við höfum jarðskjálftaeftirlitsmenn úti um land allt og við þurfum auðvitað að hafa snjóflóðaeftirlitsmenn sem geta unnið að rannsóknum og athugunum, ekki bara hinu venjulega eftirliti heldur þurfum við að hafa á að skipa sérfróðum mönnum úti um landið til þess að vinna að þessum málum á vettvangi. Ég vil a.m.k. varpa því fram og ég trúi ekki öðru en um það geti tekist samstaða að í framtíðinni verði reynt að búa þannig um hnútana að hluti af þeirri starfsemi, sem nauðsynlegt er að efla í framtíðinni, verði úti um landið á þessum svæðum þar sem raunveruleg hætta er til staðar, t.d. á Vestfjörðum. Við gerum okkur auðvitað alveg grein fyrir því að aðstæðurnar til þess að fylgjast með og rannsaka úti á vettvangnum sjálfum eru auðvitað allt aðrar og miklu betri en þó menn reyni að gera sitt besta hér í Reykjavík og ég er síst af öllu að gera lítið af þeirri starfsemi. Reyndar tel ég að þar hafi menn unnið gríðarlega mikið og gott starf við erfiðar aðstæður og allt of lítið fjármagn og of lítinn skilning okkar sem berum ábyrgð á fjárveitingavaldinu í landinu.
Ég legg á það áherslu, og ég ætla mér ekki í sjálfu sér að fara neitt efnislega í þetta frv., að ég tel að það horfi mjög til réttrar áttar, finnst mér vera að þegar upp er staðið þá höfum við búið þannig um hnútana hvað lagasetninguna áhrærir að við höfum gert okkar besta til þess sem ég vil árétta að er auðvitað meginatriði málsins, það er að tryggja öryggi íbúanna sjálfra. Við skulum átta okkur á því að svo lengi sem fólk hefur það á tilfinningunni að það hafi ekki öryggi á heimilum sínum verður búseta þess ekki trygg. Fólk treystir sér ekki til að búa við stöðuga ógn, stöðugan kvíða og stöðugan ótta og ég hef fundið það sjálfur hjá fólki núna upp á síðkastið sem býr við þessar aðstæður að hafa orðið að yfirgefa heimili sín trekk í trekk vegna yfirvofandi hættu að það grefur mjög undan trausti þess á að búa á þessum stöðum til frambúðar. Þess vegna er þetta stórmál fyrir byggðirnar í kringum landið þar sem svona háttar til að tryggja öryggi íbúanna.
Ég hitti fólk á einum af þessum stöðum sem lýsti áhyggjum sínum út af þessu máli við mig. Það var í Hnífsdal, þar sem menn sögðu sem svo: Hún er farin að valda okkur miklum kvíða sú staðreynd að við erum aldrei örugg á okkar eigin heimilum og þetta er farið að hafa veruleg félagsleg áhrif heima við og á börnin okkar sem eru kvíðin fyrir því að fara heim til sín út af þessum ástæðum. Við sjáum það í hendi okkar og um það er enginn ágreiningur hér í þingsalnum að við verðum --- og það er lámarkskrafa sem íbúar landsins geta gert til síns samfélags að við gerum allt sem í okkar valdi til að tryggja öryggi þessa fólks.
Okkur hefur orðið það ljóst á undanförnum vikum og mánuðum að það verkefni sem fram undan er varðandi hættumatið og gerð snjóflóðavarna er mun risavaxnara en áður hafði verið talið. Hér í þessari greinargerð er farið með nokkrar tölur um þessi mál. (Forseti hringir.) Ég er að ljúka máli mínu, virðulegi forseti.
( Forseti (GHelg) : Forseti ætlaði einmitt að spyrja hv. þm. hvort hann kjósi að reyna að ljúka máli sínu á nokkrum mínútum vegna þess að nú er kominn fundartími þingflokka eða hvort hann kýs að fresta máli sínu.)
Ég mun leggja áherslu á að ljúka máli mínu og skal reyna að gera það á fáeinum mínútum. Ég vil leggja mitt af mörkum til að þessu máli sé hraðað sem mest.
( Forseti (GHelg) : Þá er það leyft.)
Ég tel að fram undan séu þessi stóru verkefni. Við verðum að átta okkur á því eins og fram kom í máli þessa norska snjóflóðasérfræðings að hættumatið er auðvitað ekki spurningin um að draga einhverjar klárar línur. Þetta er spurningin um að skilgreina einhver tiltekin svæði. Þetta er ekki mat upp á einhverja sentimetra, þetta er mat á svæðum. Og við verðum að átta okkur á því að fram undan kunna að vera miklu stærri og dramatískari ákvæði heldur en við höfum áttað okkur á og við verðum einfaldlega að vera menn til að taka þessar ákvarðanir.
En, virðulegi forseti, ein spurning að lokum til hæstv. félmrh. sem ég óska eftir að hún svari áður en þessari umræðu lýkur. Í 4. tölul. 2. gr. frv. segir, með leyfi forseta:
,,Greiða má allt að 90% af kostnaði við undirbúning og framkvæmdir við varnarvirki. Kostnaður við kaup á löndum, lóðum og fasteignum vegna varna telst með framkvæmdakostnaði.``
Ég tel mikilvægt, virðulegur forseti, að við fáum nákvæmari skýringu á meiningu þessara orða. Ég fór í athugasemdirnar og eins greinargerð frv., sem allt er til mikillar prýði, en sé hins vegar ekki hvað hér er átt við. Ég held að það sé nauðsynlegt vegna þeirrar umfjöllunar sem fram mun fara í hv. félmn. að þessi mál séu skýr og ljós í hugum okkar sem eigum um þessi mál að fjalla.