[12:49]
Anna Ólafsdóttir Björnsson :
Virðulegi forseti. Það hefur verið dálítið kyndugt að hlusta á utanríkismálaumræður sem eru svo helteknar af fortíðarhyggju að nútíðin hefur ekki einu sinni komist að, hvað þá einhver framtíðarsýn. Það er kannski það hörmulega við þá umræðu sem hér hefur gengið að okkur hefur algjörlega skort að ræða það sem við í raun og veru ættum að vera að ræða en kalda stríðið lætur ekki að sér hæða. Víðast hvar er búið að aflýsa því og jafnvel að semja eitthvert vopnahlé en nú eru menn farnir að misnota sagnfræðina, það fag sem ég ber mikla virðingu fyrir, enda eytt fleiri árum í það nám en margt annað og verið er að nýta það til þess að koma ýmsum pólitískum höggum á andstæðinga sína og ætla ég ekki að taka afstöðu til þess hvernig sú rimma hefur farið. Ég hef hins vegar hugsað mér að halda mig við nútíðina og framtíðina og ég lít svo á að mönnum sé hollt að hafa sagnfræðina til hliðsjónar en láta ekki fortíðina villa sér sýn. Ég vil hins vegar taka fram að það getur verið gott að þekkja fortíðina og þekkja hana vel en þá
í ljósi þess að eitthvað sé hægt að draga lærdóm af því og þessi umræða hefur svo sannarlega ekki borið vott um það að neinn hafi verið að draga lærdóm af einu eða neinu. Hér er bara um hreint og klárt skítkast að ræða.
Í umræðu um utanríkismál fyrr í vetur spunnust miklar umræður um það hvort ríkisstjórnin talaði einum rómi í utanríkismálum eða ekki. Ríkisstjórnin situr enn og því er von að við veltum vöngum um þetta mál. Það er ljóst orðið, hafi það einhvern tímann verið óskýrt, að það er ekki bara í Evrópumálum sem ágreiningur stjórnarflokkanna kristallast heldur einnig í skilningi stjórnarflokkanna á afgreiðslu GATT-samningsins. Það kom glöggt fram í því misræmi sem var í málflutningi hæstv. utanrrh. annars vegar og hv. 3. þm. Reykv. hins vegar. Það væri svo sem ekki orð á þessu gerandi ef ekki væri um að ræða ein tvö stærstu utanríkismálin sem ríkisstjórnin fæst við undir lok ferils síns. Einar eru þó góðar fréttirnar og þær eru að þetta virðist benda til þess að samstarfið sé í andarslitrunum.
Eitt hefur breyst síðan í haust og það er að Norðmenn sögðu nei en ekki já við inngöngu í Evrópusambandið og rökin um einangrun Íslands í Evrópu voru þar með enn máttlausari en fyrr. EFTA-samstarfinu verður viðhaldið og þar stendur til að sníða stakk eftir vexti sem er að sjálfsögðu mjög viturlegt.
Í ræðu sinni fyrr í vetur spurði hæstv. utanrrh.: Getur Ísland staðið eitt norrænna ríkja og e.t.v. eitt ríkja Vestur- og Mið-Evrópu utan Evrópusambandsins?
Þessi rök eru nú fallin en hæstv. ráðherra situr enn við sinn keip. Að vísu hefur hann vit á því nú að segja ekki orð um háskólaskýrslurnar enda er það vísast sjónarmiðum hans lítt til framdráttar. Það er staðreynd að Alþfl. hefur málað sig út í horn í utanríkismálum og síst skal ég harma það. Haldi formaður hans því til streitu eftir kosningar að stefna inn í Evrópusambandið hefur hann dæmt sjálfan sig til einangrunar og þess að standa utan stjórnar. Umræða um kosti og galla aðildar er hins vegar af hinu góða og engin ástæða til að víkjast undan henni í síbreytilegum heimi og að því leyti get ég tekið undir með sjónarmiðum alþýðuflokksmanna og andmælt sjónarmiðum sjálfstæðismanna sem þora ekki í þessa umræðu vegna þess að þeir vita að þar á bæ er mikið sundurlyndi þrátt fyrir það að stærsti hluti flokksins hafi einlæglega tekið afstöðu gegn Evrópusambandinu og að mínu mati skynsamlega afstöðu.
Aðrir flokkar en Alþfl. eru sem sagt ekki á leið inn í Evrópusambandið nema kannski hv. þm. Jóhanna Sigurðardóttir sem afneitaði Evrópusambandinu fyrr og taldi það eina af skilnaðarorsökunum við Alþfl.
Þessir flokkar, aðrir en Alþfl. og kannski Þjóðvaki, eiga því að geta náð saman um Evrópumálin hafi þeir á annað borð möguleika til að vinna saman í öðrum málum og á málefnagrundvelli.
Kvennalistinn staðfesti á fjölmennum fundi kvennalistakvenna úr öllum kjördæmum nú nýverið að halda óbreyttri stefnu í Evrópumálum, stunda góða samvinnu við öll lönd en að Ísland standi utan Evrópusambandsins áfram.
Fram undan er mikið verk að vinna í hagsmunamálum Íslands gagnvart Evrópusambandinu. Flest bendir til að þau mál verði leyst með einum eða öðrum hætti og það vekur athygli að það er ekki EES-samningurinn sem reynist helsta haldreipið heldur samstarfssamningar við Norðurlönd, bókun 6 sem löngum hefur reynst okkur drjúg og við megum kannski þakka fyrir ef EES-samningurinn verður ekki dragbítur á okkur þar sem við erum í samfloti með Norðmönnum sem gera nú skýrari kröfur á hendur Evrópusambandinu um hagsmunamál þar sem við stöndum betur að vígi en Norðmenn og gerðum það líka fyrir EES-samninginn.
Það er eitt mál sem sýnir okkur betur en margt annað hvernig þessum málum er komið og hvert hald er í EES-samningnum fyrir okkur þegar á hólminn er komið en það eru átökin sem urðu um fiskflutninginn til Frakklands í fyrra. Þá var lítið hald í samningunum um Evrópska efnahagssvæðið og spurning hvort ýmsar Evrópusambandsþjóðir séu í raun viðbúnar að stunda frjáls viðskipti. Er Kjartan Jóhannsson kom hingað í opinberri heimsókn sem framkvæmdastjóri EFTA nú nýverið spurði ég hann sérstaklega um horfurnar í þessu máli. Svörin voru kannski nokkuð óákveðin en þó á þann veg að líklegast væri búið að sjá við því að slíkt hendi ekki aftur. Forsvarsmenn íslenskrar fiskvinnslu virðast hins vegar ekki á sama máli því að þeir eru farnir að sneiða hjá Frakklandi í innflutningi sínum og flytja fisk sinn um Belgíu og Holland.
Framtíð EFTA í smækkaðri mynd byggist á tvennu: Viðhaldi viðskiptasamnings við þriðju lönd og rekstri EES-samningsins, sem tekur megnið af orku EFTA-þjóðanna núna, þ.e. þeirra sem eiga aðild að honum. Hugmyndin um flutning EFTA-dómstólsins til Lúxemborgar er til athugunar og ég fagna því að sú ákvörðun hefur ekki verið tekin því að ég held að slíka ákvörðun megi ekki taka í neinu bráðræði og það er óneitanlega dálítið ankannalegt að fara að staðsetja EFTA-dómstól utan EFTA-landanna.
Hitt málið, rekstur fríverslunarsamninga við þriðja ríkið, er einnig atriði sem þarf að athuga og það er t.d. vitað að Slóvenar, sem hafa ekki slíkan samning, hafa nú alla vega áhuga á auknu samstarfi við EFTA og það gæti mögulega endað með umsókn.
Er utanríkisráðherra Slóveníu kom hingað í heimsókn á sl. ári voru Slóvenar að stefna inn í Evrópusambandið, a.m.k. var það vilji þeirra. En síðan hefur komið babb í bátinn þar sem Ítalir standa þvert gegn slíkum áformum vegna landadeilna þjóðanna.
Um þessar mundir eru tveir íslenskir þingmenn að ræða við kollega okkar í Slóveníu og á vegum þingmannasamtaka EFTA. Ég tel ekki að ástæða sé til að loka dyrum á Mið- og Austur-Evrópuþjóðir og afgreiða þær þjóðir sem lítt þróaðar hvort sem er í lýðræðis- eða viðskiptamálum. Á þessum þjóðum er að vísu mikill munur innbyrðis og aðstöðu þeirra og hagkerfi frá fyrri tíð en því miður finnst mér gæta nokkurra fordóma og vanþekkingar í umræðu þeirri sem hefur verið um þetta mál, ekki bara hér á landi heldur í allri Vestur-Evrópu.
Framtíð Evrópu sem heildar snýst ekki bara um Evrópusambandið heldur ekki síður um farsæl samskipti við önnur ríki Evrópu þar sem framfarir eru örar en gífurleg vandamál bíða úrlausnar svo sem mengun, t.d. í Eystrasaltslöndunum og Rússlandi, og vaxandi tíðni glæpa og annarra átaka í sömu löndum. Mikilvægir öryggishagsmunir eru í því fólgnir að hefja öfluga sókn gegn umhverfismengun, glæpum og misrétti þjóða á milli.
Í átökum um GATT-samningana varð Alþfl. undir og aðrir flokkar tóku höndum saman og ákváðu að setja innflutning landbúnaðarvara undir forsjá landbrh. og stigu þar með það skref sem unnt var í þeirri stöðu sem er til þess að tryggja hagsmuni Íslands og að hagsmunum landbúnaðar hér á landi yrði ekki fórnað. Við heyrðum í ræðum hv. 3. þm. Reykv. annars vegar og hæstv. utanrrh. hins vegar að hér standa deilur enn.
Margar merkar nýjungar felast í GATT-samningnum og ber þar hæst samninga um hugverkaréttindi og nokkuð aukið frjálsræði í heimsviðskiptum þótt enn vanti stór viðskiptalönd á kortið svo sem Kína, Tævan og fleiri ríki en aðildarumsókn mun liggja fyrir bæði að GATT og Alþjóðaviðskiptastofnuninni. Sagt er að tækifæri Íslendinga séu ekki síst í Austur-Asíu, m.a. vegna þess að ríki eins og Tævan og Kórea hafa dregið úr veiðum sínum á undanförnum árum bæði á heimamiðum og úthafinu. Á sama tíma er mikil og vaxandi eftirspurn eftir sjávarfangi. Við þekkjum öll hvernig viðskiptum okkar við Japan er háttað. Á öðrum svæðum í Austur-Asíu fer kaupmáttur vaxandi og þarna er komin stór millistétt. Þar er heil kynslóð sem hefur unnið mikið og þar er hagvöxtur sem stundum er kallað viðskiptaundrið í Austur-Asíu. Ég held að við megum ekki horfa of þröngt á heiminn. Við megum ekki líta bara á heiminn sem viðskipti við Evrópu, sem vissulega eru okkur mikilvæg, en þar höfum við góða samninga og höfum haft góða samninga. Þeir eru ögn betri núna með þeirri leið sem farin var og væru hugsanlega jafnvel enn betri ef við hefðum þrætt leið tvíhliða samninga frá upphafi en um það er að sjálfsögðu ekkert hægt að fullyrða þar sem sú leið var einfaldlega ekki farin. Hins vegar höfum við í viðskiptum við að glíma tollamúra Evrópusambandsins og þeir eru býsna traustir. Þar á bæ eru menn lítt farnir að læra og okkur er nauðsynlegt að tryggja íslenskan landbúnað gegn þeirri óréttlátu samkeppni sem hann er í gagnvart þessum löndum. Kvennalistinn greiddi fyrir afgreiðslu GATT-samningsins á lokadögum þingsins nú fyrir áramót. Þetta gerði Kvennalistinn í ljósi þess að gott samkomulag náðist milli flestra og raunar allra flokka á Alþingi alla vega í orði.
Þótt Kvennalistinn stæði að samþykktinni var Kvennalistinn ekki sammála GATT-samningnum í veigamiklu atriði. Bæði hefur Kvennalistinn gagnrýnt stofnanaþátt GATT-samningsins sem í sumra hugum er stærri og veigameiri og kannski sterkari yfirþjóðlega séð en ætlað var. Þessi gagnrýni er síður en svo eingöngu hjá okkur kvennalistakonum því hún nær um allan heim. Hins vegar eru rök Kvennalistans fyrst og fremst þau, og ég hef þegar gert grein fyrir þeim hér úr þessum ræðustól, að við gagnrýnum það að ekki skuli hafa tekist að koma nauðsynlegum umhverfissjónarmiðum að í þessari samningalotu þrátt fyrir að slík umræða sé vel á veg komin í umræðunum. En það er svo að hagsmunir fyrirtækja og framleiðslu eru teknir fram yfir hagsmuni mannlífs og umhverfisverndar og það þykir mér afskaplega vont til að vita. Ég trúi því að í framtíðinni munum við sjá öðruvísi viðskiptasamninga þar sem það hlýtur að vera fyrst og fremst spurning um tíma hvenær þjóðir heimsins vakna verulega til vitundar um hversu gífurlega hagsmuni við eigum í að spilla ekki umhverfi okkar. Átökin í Tsjetsjníu eru glöggt dæmi um hve viðkvæmt ástandið er í þeim mikla þjóðarpotti sem er á svæðum fyrrum Sovétríkjanna. Ég minni á að gefnu tilefni að það sem skilgreint er sem innanríkismál einn dag er orðið að utanríkismáli næsta dag og nægir þar að nefna fyrrum Júgóslavíu. Gott alþjóðlegt samstarf er lykillinn að lausn þessara mála að mínu mati og þetta alþjóðlega samstarf má ekki bara byggja á ríkisstjórnum heldur verður að byggja á þjóðþingum sem eru víða lýðræðislega kjörin sem betur fer og á samstarfi ýmissa samtaka ekki síður en þjóðríkja. Það næðir stundum um slíkt samstarf og ég held að þrátt fyrir það verðum við að líta á RÖSE og öryggisstofnunina, sem verið er að setja á laggirnar, annars vegar og Sameinuðu þjóðirnar hins vegar sem þær stofnanir sem hafi stærstu hlutverki að gegna. En hernaðarsamtök á borð við NATO og Vestur-Evrópusambandið hljóta að hafa allt annað og afmarkaðra hlutverk. Ég vara við því að vera að reyna að markaðssetja hernaðarbandalag sem eitthvert alþjóðlegt friðarsamband sem það er ekki í eðli sínu. Það má vel vera að einhver þróun í framtíðinni muni breyta þessu en við höfum rekið okkur mjög harkalega einmitt á þessa annmarka þar sem NATO hefur nánast verið undirverktaki hjá Sameinuðu þjóðunum í Júgóslavíu og þar hafa menn verið bæði að gæta hernaðarhagsmuna og það hefur ekki fallið alveg inn í þau vandamál, sem það eru, sem eru ekki einungis hernaðarlegs eðlis heldur ekki síður pólitísks eðlis og menningarlegs eðlis. Þessi skilningur held ég að verði að vera ríkjandi og ég held að það sé einfaldlega ekki í verkahring hernaðarbandalaga að fjalla um slíkt.
Ég hef áður úr þessum ræðustól fjallað mjög ítarlega um ástandið í fyrrum Júgóslavíu. Því miður er langt í land að þeim ósköpum sem þar eru linni. En leiðir Sameinuðu þjóðanna eru hægt og sígandi að sanna gildi sitt. Þar er þó í mörg horn að líta. T.d. stöndum við nú frammi fyrir því að Bosníustjórn
hefur krafist þess að bosnískir flóttamenn fái að snúa aftur til síns heima. Flóttamannahjálp Sameinuðu þjóðanna telur það vera of snemmt þar sem ástandið sé mjög ótryggt í þessum löndum. Viðhorf Bosníumanna eru þau að Bosníumenn eigi að snúa við til að koma í veg fyrir að Serbum takist þjóðernishreinsanir sínar og hafa þeir nokkuð til síns máls í því. Bosníumenn krefjast þess að 6.700 börn, sem hafa orðið viðskila við foreldra sína, fái að komast heim. Þeir vilja færa þangað mikið lið handverksmanna og kennara og hefja uppbyggingu og þetta getum við að sjálfsögðu skilið vel en við stöndum enn fremur frammi fyrir því að við höfum alla vega enn sem komið er ekki tæki til þess að tryggja þessu fólki það öryggi sem það þyrfti að hafa einfaldlega vegna þess að það hefur verið leitað hernaðarlausna fremur en pólitískra launa eða menningarlegra lausna. Á Interneti því, sem Alþingi tengist, er að finna nafnalista yfir týnd börn í Bosníu. Við erum núna í þessum alþjóðlega heimi sem sífellt verður nær okkur komin afskaplega beint í tengingu við þessi vandamál sem þarna eru. Við sjáum beinlínis fram á það að þar sem stórir flóttamannahópar koma, því miður þá höfum við Íslendingar ekki staðið okkur sem skyldi í þeim málum, gætum við staðið frammi fyrir því að reyna að koma saman sundruðum fjölskyldum beint frá tölvunni okkar í herberginu okkar eða skrifstofunni okkar og við gætum staðið frammi fyrir því að leysa mál sem áður tók vikur, mánuði, ár og jafnvel eilífð að leysa og urðu ekki leyst. Við höfum ýmis tæki og við höfum ýmsa möguleika og við þurfum að nýta okkur þetta. Það er þetta sem ég átti við þegar ég gagnrýndi hér skort á framtíðarsýn og vildi að menn færu að snúa sér að nútíðinni og framtíðinni í stað þess að vera að karpa um fortíð sem verður ekki breytt hvað svo sem við gerum. Og að vera að núa fólki um nasir hvort sem er afskipti eða skoðanir á Víetnamstríði eða á því sem gerðist í Austur-Evrópu megnið af þessari öld er einfaldlega utanríkisumræða sem við getum ekki fest okkur í.
Nú á 50 ára afmæli Sameinuðu þjóðanna hljóta augu manna að beinast að þessu stóra og að mörgu leyti þunglamalega alþjóðabandalagi. Á því þarf að sjálfsögðu að gera breytingar og þar eins og annars staðar er því miður til staðar ákveðin spilling. En jafnframt er þetta það öryggisnet eða það kerfi sem er þéttriðnast um allan heim og hefur mesta og raunhæfasta möguleika til að verða að einhverju sem við getum notað.
Sameinuðu þjóðirnar eru ómetanlegur vettvangur umræðu og fyrir aðgerðir, ekki síst þegar talað er um að leysa alþjóðleg vandamál svo sem umhverfismengun, ráðstöfun sameiginlegra auðlinda okkar svo sem fiskstofna og þegar verið er að ræða mannfjölgun og frið. Við vitum öll að á vettvangi Sameinuðu þjóðanna hafa mikilsverðar ákvarðanir verið teknar og áhrifa þeirra gætir um allan heim. Ég held að það dugi að nefna mannréttindaráðstefnu og mannfjöldaráðstefnu sem báðar eru frá nánustu fortíð þar sem voru teknar gríðarlega mikilsverðar ákvarðanir og í rauninni gengið mun lengra en nokkur þorði að vona. Þarna hefur verið mótuð markverð stefna, m.a. hefur mikilsverð viðurkenning fengist á því að það beri að líta á stöðu kvenna sem mannréttindamál og það að efla mannréttindi kvenna sé að efla mannréttindi í heiminum. Það er kannski svolítið hlálegt að það skuli þurfa að taka þetta fram en þessi mikilsverða viðurkenning hefur fengist og hún er nokkuð sem mun verða okkur veganesti inn í framtíðina.
Kvennaráðstefna Sameinuðu þjóðanna í Beijing er nú í undirbúningi. Af Íslands hálfu er loksins kominn skriður á þetta mál vonum seinna. Mörg markverð mál munu verða þar til umfjöllunar. Meðal þess sem þar þarf að móta afstöðu til er aukið samstarf kvennahreyfinga í veröldinni þvert á landamæri, múra trúar eða aðstöðumunar, efnahagslegs eða lýðræðislegs. Þrátt fyrir aðstöðumun er margt sem sameinar konur um allan heim. Það eru bæði jákvæðir og neikvæðir þættir. Konur ráða ekki yfir eignum jarðar og alls staðar bera þær lítið úr býtum fyrir langan vinnudag. Konur búa enn fremur við það víðast hvar um heiminn að þurfa að lúta forsjá eða jafnvel ofurvaldi og ógnarvaldi karla hvort sem það eru eiginmenn, bræður eða yfirvöld sem eru skipuð karlmönnum. En þær eiga einnig sameiginlegt að hjá þeim hefur ýmislegt blómstrað, t.d. hafa smáfyrirtæki kvenna alls staðar um heiminn reynst vaxtarbroddur í atvinnulífi. Á Indlandi hafa þær allra snauðustu stofnað með sér banka eða lánaábyrgðasjóð og tekist að sameina mörg smáfyrirtæki í vefnaði og náð þannig að fá betra verð fyrir afurðir sínar og nauðsynlegan og einfaldan tækjakost því að þær eru ekki að byggja stórar og miklar verksmiðjur eins og körlum hættir því miður svolítið til og þetta hefur orðið til framþróunar. Þetta eru konur sem hafa margar hverjar ekki einu sinni möguleika á að afla sér þeirrar lágmarksmenntunar að fá að vera læsar. Þær ganga með sín skilríki með mynd og stimpil og geta stundað bankaviðskipti sín á þennan hátt. En þær reka jafnframt öfluga fyrirtækjakeðju og spjara sig og geta komið dætrum sínum til mennta. Á Vesturlöndum er vaxtarbroddurinn í efnahagslífi margra landa smáfyrirtæki kvenna sem oft mynda með sér samstarfsnet. Konur hafa beinlínis hrakist út á hinn frjálsa markað vegna þess að stórfyrirtækin og ríkisstofnanirnar hafa ekki verið reiðubúin til að hleypa þeim upp fyrir það ósýnilega þak, glerþakið sem konur reka sig ávallt á ef þær ætla að komast til áhrifa og fá umbun fyrir störf sín hjá þessum stöðnuðu fyrirbærum sem stórfyrirtæki og steingerðar stofnanir eru vissulega. Reynsla Alþjóðabankans er sú að lán til kvenna komi nánast alltaf örugglega til baka og fleiri viðskiptastofnanir hafa reynt konur sem hina traustustu viðskiptavini sína.
Það er ýmislegt fleira sem þarf að ræða á kvennaráðstefnunni í Beijing. Staða kvenna á átakasvæðum og þar sem trúarbragðakúgun líðst eða einhver önnur kúgun sem er í nafni einhvers réttlætis eða þess að menn telja sig hafa rétt fyrir sér er sérstakt áhyggjuefni. Við munum hörmungar múslimakvenna í Bosníu, það er glæpur sem má ekki gleymast. Og það er glæpur sem þarf að taka á núna, ekki eftir þrjátíu, fjörutíu eða fimmtíu ár, heldur núna.
Víða um heim búa konur við ófrelsi og ógnanir vegna kynferðis síns. Trúarbrögð eru því miður víða notuð til kvennakúgunar. Skortur á lýðréttindum, ekknabrennur og umskurður kvenna eru aðeins fá dæmi sem ekki er hægt að líta fram hjá og afgreiða sem sérvisku trúarbragða einstakra landa eða einkamál einhverra fámennra hópa eða jafnvel fjölmennra hópa sem skáka í skjóli þess að hafa rétt fyrir sér. Konur um allan heim þurfa að láta sig þessi mál varða og þær geta best gert það með því að koma saman og finna samtakamátt sinn.
Stærstu öryggishagsmunir okkar Íslendinga, virðulegi forseti, snúast ekki um vopn heldur um umhverfismál. Ég hef áður rakið þessa megináherslu Kvennalistans í utanríkismálum, en ég tel mikilvægt að gera það nú og ég tel það mikilvægt ekki síst vegna þess að það þurfa fleiri að gera þau að sínu. Mig langar til að halda til haga þessum hugmyndum þar sem þær hafa lítt og ég held að ég geti sagt ekkert komið fram í þessari umræðu.
Kvennalistinn hefur að undanförnu verið að vinna að málefnagrunni sínum og efnislega er kannski kjarni þess boðskapar sem við höfum fram að færa í friðar- og utanríkismálum sá að það sem ógnar jarðarbúum nú eru einmitt þær hættur sem steðja að umhverfi okkar svo sem sem útbreiðsla kjarnavopna, ótrygg kjarnorkuver, geislavirkur úrgangur, gróðurhúsaáhrif, eyðing regnskóga, auðlindaþurrð og mengun. Í því efni á íslenska þjóðin mikilla hagsmuna að gæta því að framtíð byggðar í landinu stendur og fellur með lífríki hafsins. Kjarnorkuslys við strendur Íslands eða í Norðurhöfum hefðu ófyrirsjáanlegar afleiðingar fyrir lífsafkomu þjóðarinnar. Því er það hlutverk okkar að vinna að friðlýsingu hafs jafnt sem lands og lofts. Ný skilgreining í öryggismálum sem byggist á varðveislu umhverfis fremur en hernaðarstyrk kallar á nýjar aðferðir til að tryggja sameiginlegt öryggi okkar og felur einnig í sér endurmat á því hvar Ísland skipar sér í flokk á alþjóðavettvangi. Þannig eiga Íslendingar að auka frekar samvinnu við þær þjóðir og stofnanir sem helst hafa beitt sér fyrir umhverfisvernd.
Í því sambandi leggur Kvennalistinn áherslu á mikilvægi norrænnar samvinnu og ég vil einnig vona það að sú norðurheimskautasamvinnustofnun sem hugsanlega er í uppsiglingu muni taka þessi mál alvarlega upp á sína arma því að þetta er kannski það allra mikilvægasta sem gæti verið verkefni slíkrar stofnunar.
Samskipti okkar við nágrannaþjóðirnar, m.a. vegna fiskveiðihagsmuna, ber að skoða í þessu ljósi ekki síst, svo og aðild okkar að alþjóðasamstarfi öllu. Per Aasen, fyrrv. sendiherra Noregs á Íslandi sem var hér í 6 ár, lét svo ummælt nú nýverið að þrátt fyrir að báðar þjóðirnar, Norðmenn og Íslendingar, hafi lagt mikið upp úr þessu máli þá sé nauðsynlegt að fara að komast að víðtæku samkomulagi hvað varðar samvinnu landanna á sviði fiskveiða svo hvorugur standi upp sá sem tapar. Haldi deilan áfram tapa báðir. Við þetta vil ég bæta og taka jafnframt undir það sem Per Aasen segir að það er umhverfið sem tapar mestu ef ekki verður hægt að stýra sókn í sameiginlegar auðlindir mannkynsins og gera það með það að leiðarljósi að þeir sem eiga mest undir því að nýta þessar auðlindir beri það úr býtum sem þeim beri.
Við eigum samleið með þeim sem tala máli umhverfisverndar og skynsamlegrar og ábyrgrar nýtingar auðlinda hafsins. Hafréttarsáttmálinn er mikilvægt plagg okkar en jafnframt held ég að niðurstaða úthafsveiðiráðstefnu Sameinuðu þjóðanna muni ekki síður skipta okkur máli.
Virðulegi forseti. Samskipti okkar við umheiminn eru síbreytileg og eiga að vera það. Annað væri stöðnun. Í ljósi þess hef ég reynt að haga máli mínu hér og festast ekki í fortíðarhyggju eða skotgrafarhernað.
[Fundarhlé. --- 13:20]