[04:11]
Ingi Björn Albertsson :
Hæstv. forseti. Hér er á ferðinni stjfrv., 312. mál á þskj. 447. Ég veit ekki hvaða skilgreiningu þetta stjfrv. fær eftir þær útskýringar sem hv. þm. Geir H. Haarde, þingflokksformaður Sjálfstfl. gaf fyrr á fundinum um stjfrv. Alltént tel ég útilokað að þessi umræða geti farið fram án þess að hæstv. ráðherra sem með þennan málaflokk fer sýni þinginu þá virðingu að vera viðstaddur umræðuna, ekki bara það að sýna þinginu virðingu og því máli sem hann hyggst sjálfur berjast fyrir að fá hér í gegn heldur einnig því að virða ræðumenn og þá sem við hann vilja spjalla og fyrir hann leggja spurningar. Ég óska þess vegna eftir því að hæstv. heilbrrh. verði kallaður til fundarins og ég óska einnig eftir því að hæstv. utanrrh. verði kallaður til fundarins vegna þess að ég þarf að eiga orðaskipti við hann hvað varðar þátt EES sem ég tel snúi að þessu máli og þeim samningi sem við höfum gert um EES. Ég fer fram á það og óska eftir svari úr forsetastól hvort hæstv. ráðherrar eru í húsinu. Séu þeir ekki í húsinu þá óska ég eftir að fá að gera hlé á ræðu minni uns hæstv. ráðherrar virða Alþingi þess að vera viðstaddir þau mál sem þeir leggja áherslu á að koma í gegnum þingið og þau mál sem heyra beint undir þá. Það er lágmarkskrafa og krafa sem hefur hingað til verið orðið við þannig að ég óska eftir svari úr forsetastól hvort hæstv. ráðherrar eru í húsinu og ef ekki að ræðumaður fái þá að gera hlé á ræðu sinni uns hæstv. ráðherrar sjái sér fært að sinna þingstörfum.
( Forseti (GunnS) : Forseti vill upplýsa hv. ræðumann um það að hvorki hæstv. heilbrrh. né hæstv. utanrrh. virðast vera í Alþingishúsinu núna á þessari stundu. Forseti vill spyrja hv. ræðumann hvort hann gæti flutt þann hluta ræðu sinnar er ef til vill sneri ekki sérstaklega að þætti þessara tveggja hæstv. ráðherra á meðan forseti kannar hvort tök séu á því að kalla þessa ráðherra til fundar.)
Ég þakka hæstv. forseta fyrir þessi svör. Ég get vel samþykkt það að gefa hæstv. ráðherra einhvern tíma til að koma til þings og get tekið fyrsta klukkutímann í það að fara yfir önnur svið þessa máls sem kalla kannski ekki á beinar spurningar til hæstv. ráðherra. Ég geri þess vegna ráð fyrir því að eftir klukkutíma eða svo verði hæstv. ráðherrar komnir til fundarins og í trausti þess hyggst ég halda áfram með ræðu mína og bið því hæstv. forseta að gera ráðstafanir til að kalla hæstv. ráðherra til staðarins. ( Utanrrh.: Gott kvöld.) Gott kvöld, hæstv. ráðherra.
Hæstv. forseti. Ég hyggst skipta ræðu minni nokkuð upp. Ég hyggst eyða inngangnum í það að fara yfir 1. umr. málsins, hvað hv. þm. höfðu um málið að segja þá. Síðan hyggst ég fara yfir frv. eins og það var lagt fram, síðar yfir umsagnir sem borist hafa, síðan yfir nál. og þær brtt. sem fram hafa komið og síðan almennt um fræðslu og áróður og hvernig ég tel að mætti taka á því.
Ég vil fyrst harma það nánast ofbeldi sem þingheimur er beittur, þeir 20 þingmenn sem sinna sínum þinglegu skyldum og eru í húsinu, þeir voru 20 rétt áður en ræðumaður fór í ræðustól. Ég harma það ofbeldi sem við erum beittir af forsetadæminu. Við erum búnir að vera á fundi frá því snemma í morgun og voru á fundi í þinginu, ef man rétt, til þrjú í fyrrinótt eða eitthvað slíkt og gott ef við vorum ekki til hálfþrjú eða þrjú nóttina þar áður einnig. Þetta nær auðvitað engri átt fyrir þessa samkomu sem á að vera skapandi fyrir leikreglur í þjóðfélaginu en stendur sig ekki betur en svo að hún þverbrýtur á sínum eigin starfsmönnum eða þingmönnum eða hvað sem á að kalla þá. Þetta finnst mér afar leitt að þurfa að upplifa. Menn hafa að vísu látið ýmislegt yfir sig ganga, en þegar komnir eru tveir næturfundir í röð til kl. þrjú á næturna og nú eiga fundir að ná saman. Þessi fundur mun fara sennilega alla leiðina í það að renna saman við þann fund sem byrjar kl. hálfellefu í fyrramálið. Þetta harma ég og ég tel raunar vanvirðingu við þetta mál. Það lítur helst þannig út að menn séu hreinlega að fela eitthvað, þetta sé ekki alveg eins gott og menn vilja láta. Enda hef ég heyrt í nokkrum hæstv. ráðherrum og þeirra álit á þessu máli er ekki mikið og er þá vægt til orða tekið. Maður furðar sig auðvitað á því miðað við þá afstöðu sem fram hefur komið hjá hæstv. ráðherrum hvernig í ósköpunum þetta mál fór í gegn hjá ríkisstjórninni því þeir ráðherrar sem ég hef talað við hafa allir undantekningarlaust sagt að þetta væri bara rugl. (Gripið fram í.) Ráðherrarnir hafa sjálfir sagt þetta og þá hlýtur maður að velta því fyrir sér: Hvernig fer svona mál í gegn hjá ríkisstjórninni? Og auðvitað kallar þetta á það að maður ætti að biðja um hæstv. forsrh. til að fá skýringar á því hvers vegna svona mál er lagt fram þegar ráðherrarnir utan ræðustóls virðast hafa nákvæmlega enga trú á frv.
Öll eigum við það sameiginlegt að við viljum draga úr reykingum og neyslu á tóbaki. En það sem kemur hér fram er mjög erfitt að sætta sig við og menn hljóta að spyrja sig: Hvernig í ósköpunum fara svona mál í gegn hjá ríkisstjórn? Auðvitað ættum við að fá hæstv. forsrh. hér upp til þess að gera okkur grein fyrir því.
Að vísu kom fram ný skilgreining á stjórnarfrumvörpum fyrr á fundinum, sum sem gátu fellt ríkisstjórn og önnur sem gáfu veiðiheimild, menn fengu frítt spil. Það er afar einkennileg túlkun á stjórnarfrumvörpum sem fara í gegnum þingflokka og eiga að vera samþykkt þar. Og samþykki þingflokka á að þýða að þingflokkurinn styður málið. Það verður því greinilega að hafa í framtíðinni einhvers konar fyrirvara með. Stjórnarfrumvörp eru annaðhvort stjórnarfrumvörp eða stjórnarfrumvörp með fyrirvara. Það gefur þá þingheimi til kynna hvernig staðan er, hversu alvarlegt málið er að mati stjórnarflokkanna. Þannig virðist það vera með þetta mál hér.
Ég er hér með þingsköp Alþingis vegna þess að ég fór í þingskapaumræðu um stjórn fundarins fyrr á þessum fundi. Mín túlkun á 27. gr. er sú að eftir 1. umr. um mál, hvort sem það eru frumvörp, stjórnarfrumvörp eða frumvörp frá einstaka þingmönnum, stjórnarþingmönnum eða stjórnarandstæðingum, eða þingsályktunartillögur frá stjórnarþingmönnum eða stjórnarandstæðingum, eru atkvæði greidd tvisvar, annars vegar að vísa máli til nefndar og hins vegar að vísa máli til 2. umr. Mín meining er sú að þegar við vísum máli til 2. umr. þá beri máli að koma út úr nefnd. Það liggur í orðanna hljóðan. Málið á að koma út úr nefnd. ( IP: Það er komið út úr nefnd.) Þegar þessi umræða fór fram, hv. þm. Ingibjörg Pálmadóttir, vorum við að ræða um mál sjúkraliða og ef ég man rétt, þá er það mál ekki komið út úr nefnd ( IP: Það er rétt.) þrátt fyrir að Alþingi Íslendinga hafi greitt því atkvæði að málið skyldi koma til 2. umr. Þá hlýtur maður að spyrja sjálfan sig: Til hvers er verið að greiða atkvæði um að vísa máli til 2. umr.? Er þetta ekki algerlega merkingarlaust? ( IP: Eru ekki 300 frumvörp inni í nefndum?) Nú skal ég ekki segja hvort það eru 300 frumvörp inni í nefndum. En það er hins vegar alveg ljóst að þeir níu þingmenn sem sitja í þingefnd hafa ekki rétt til þess að taka atkvæðisréttinn af hinum 54. Þess vegna ber að afgreiða málið úr nefnd og Alþingi ber að taka afstöðu til mála. Þess vegna fagna ég því að þetta mál er komið út vegna þess að öll mál eiga að koma út og síðan ræðum við þau og greiðum atkvæði eftir okkar skoðun. Það er því mjög gott að þetta mál er komið út og þannig vil ég hafa það með öll mál. Og menn eiga ekkert að vera feimnir við það þó að það sé stundum kannski erfitt að hafa aðra afstöðu en meiri hlutinn, þá eiga menn ekkert að vera feimnir við það og eiga að gera það, það er okkar skylda. Við samþykkjum eið sem skuldbindur okkur til að fara eftir sannfæringu okkar. Það kom að vísu fram hjá einum hv. þm. fyrr á fundinum að það væri kannski ekki alltaf sem það væri en það kæmi nokkrum sinnum fyrir og það var auðvitað merkileg yfirlýsing.
Hæstv. forseti. Ég hyggst ræða þetta mál eins og ég fór hér yfir áðan. Ég ætla að byrja á því að fara aðeins yfir umræðunar sem fóru fram þann 31. jan. sl. og reyndar furðulegt miðað við þá áherslu sem hæstv. ráðherra leggur á þetta mál hversu seint hann leggur málið fram. Núna er 25. febr. Það er rétt rúmlega þrjár vikur síðan hann mælti fyrir málinu og þetta er í rauninni síðasti dagur þingsins. Ef ráðherra lá þetta mikið á og lagði svona mikla áherslu á að fá þetta mál í gegn því í ósköpunum lagði hann það ekki fram fyrr vegna þess að málið var nýframlagt þegar var mælt fyrir því. Það var ekki þannig að það hefði verið lagt fram í október/nóvember eða eitthvað slíkt og það hefði beðið einhverra hluta vegna eins og stundum skeður. Nei. Það lá í ráðuneytinu og var ekki lagt fram fyrr en 31. jan. og þá með því offorsi að það eigi að vinna það nánast á tíu tveim, eins og sagt er á íþróttamáli, og mönnum er meira að segja meinað um umsagnaraðila í nefndinni.
Menn hljóta að velta því fyrir sér hvers vegna í ósköpunum ráðherrann kom ekki fyrr fram með málið. Ég held að það sé vegna þess að innst inni sé ráðherrann ekkert mjög sáttur við þetta mál. Það held ég að sé ástæðan og sú ræða sem hæstv. ráðherra flutti með þessu máli og það hvernig hann talaði við 1. umr. ber glögg merki þess að hann var langt frá því að vera sannfærður um ágæti þessa máls. Hann talaði m.a. um það að ákveðnir þættir mættu hugsanlega bíða og aðrir væru vafasamir og hann biðlaði til hv. nefndar að vinsa út úr því en koma í guðs bænum einhverju út. Og ég skal fúslega viðurkenna það að hv. nefnd hefur gert breytingar til batnaðar á þessu frv. Sumar breytingarnar sem hv. nefnd gerir ganga ekki upp en flestar eru til batnaðar og því ber auðvitað að fagna. Það var því mjög merkilegt að hlusta á hæstv. ráðherra þegar hann mælti fyrir frv. við 1. umr.
Hæstv. ráðherra fór yfir helstu nýmæli frv. og sagði m.a. þegar hann var búinn að fara yfir þau, með leyfi hæstv. forseta:
,,Eins og heyra má á þessari upptalningu er mjög víða komið við og hertar mjög allar reglur um meðferð tóbaks, sölu tóbaks, tóbaksreykingar og verðlagningu tóbaks. Alveg er ljóst að sumar af þessum reglum eru þess eðlis að það er ekki líklegt að þær fái stuðning á hinu háa Alþingi, . . .
``
Strax í innganginum koma efasemdirnar fram hjá hæstv. ráðherra. Hann er að mæla fyrir frv. og hann segir eftir kannski tvær mínútur eða svo að hann hafi miklar efasemdir um að það njóti stuðnings hins háa Alþingis. Þannig byrjar framsagan fyrir þessu máli. Og er nema von að menn velti því fyrir sér hvaða hugur er að baki málinu? Er þetta sýndarmennska númer eitt, tvö og þrjú? Eða er verið að þjóna einhverjum tilteknum aðilum? ( Gripið fram í: Það er ekki sýndarmennska hjá heilbrrh.) Nei, það er auðvitað með ólíkindum ef svo væri. Ég mundi seint trúa því að slíkur maður færi með sýndarmennskufrv. fram enda ætla ég ekki að taka þá staðhæfingu mér í munn. En sá grunur hlýtur að læðast að manni að eitthvað sé ekki alveg eins og það á að vera þegar framsaga fyrir stjórnarfrumvarpi byrjar á þennan hátt. ( Gripið fram í: Þetta er hógvær ráðherra.) Já, hæstv. heilbrrh. er nú þekktur fyrir það að vera hógvær. Það má kannski segja annað um hæstv. iðnrh.
Svo ég haldi áfram, þetta var nú inni í miðri setningu reyndar, en hún byrjaði svona, með leyfi forseta:
,,Alveg er ljóst að sumar af þessum reglum eru þess eðlis að það er ekki líklegt að þær fái stuðning á hinu háa Alþingi, þó aðrar séu þannig að þær séu sums staðar komnar í framkvæmd nú þegar og enn aðrar þannig að þær ákvarðast við afgreiðslu fjárlaga hverju sinni.
Þó bið ég hv. þm. að hafa það í huga að sá árangur sem náðist til að draga úr tóbaksnotkun og tóbaksreykingum fyrir nokkrum árum síðan er nú á undanhaldi.``
Þetta er hárrétt hjá hæstv. ráðherra. Sá árangur sem náðist hér fyrir nokkrum árum er á undanhaldi. Hann birtist að vísu ekki í aukinni neyslu á tóbaki vegna þess að hún er minni heldur en hún hefur verið t.d. sl. ár. En ég stoppa við þennan punkt vegna þess að þetta er hárrétt. Þetta er á undanhaldi og hvers vegna skyldi það nú vera? Það er vegna þess að það hefur verið slakað á fræðslunni og áróðrinum. Það er fyrst og fremst vegna þess. Nú er ég ekki að segja að það hafi kannski verið í magni og menn hafi ekki verið jafnduglegir og áður, en eitthvað hefur farið úrskeiðis og sennilega það að hann hefur ekki verið eins markviss og hann var fyrir nokkrum árum. Sá áróður og fræðsla sem fór hér fram fyrir nokkrum árum, nú man ég ekki hvort það var fyrir 10 árum eða 7 árum eða 8 árum, hann var mjög merkjanlegur sá árangur sem náðist þá. Mjög merkjanlegur. Á sama hátt er mjög merkjanlegt núna hversu mikið hefur verið slakað á eða hversu ómarkviss áróðurinn hefur verið. Ég veit ekki hvort það er en annað hvort er það því það er ljóst og ég tek undir þær fullyrðingar, að neysla á tóbaki er sennilega að aukast hjá ungu fólki og það er slæmt. Þannig að ég ítreka að til þess að draga úr notkun á tóbaki á fyrst og fremst að beita fræðslu og áróðri, enda hefur reynslan sýnt okkur að boð og bönn hafa ekkert að segja.
Aðeins seinna í ræðu sinni segir hæstv. heilbrrh.: ,,Mér er það ljóst að það má búast við að nefndin geri allverulegar breytingar á frv., ef hún fellst á að reyna að afgreiða það, en það verður þá svo að vera.``
Vafinn er alls staðar uppi. Ef nefndin treystir sér til þess að afgreiða málið þá yrðu allverulegar breytingar á frv. Nefndin treystir sér til þess að afgreiða málið, það liggur hér fyrir. Svo er það vafalaust matsatriði hvort allverulegar breytingar hafa verið gerðar á málinu. Ég er ekki viss um að menn mundu túlka þetta sem allverulegar breytingar, það er matsatriði. Þær eru allnokkrar, en hversu verulegar skal ég ekki segja. Það eru enn þá umdeilanleg atriði þarna inni sem valda því að í það minnsta sá sem hér talar getur ekki fallist á að standa að slíkri lagasetningu þó að ég standi að hugsuninni sem er að baki þessu öllu.
Hæstv. ráðherra segir áfram, með leyfi forseta:
,,En ég hvet nefndarmenn eindregið til þess að reyna að ná samstöðu um það að afgreiða einhverja þætti þessa máls því sannleikurinn er sá að það er löngu orðið tímabært að gera sérstakt átak til þess að draga úr tóbaksneyslu og þá reykingum meðal beggja kynja . . .
``
Það er enn það sama, það er hvatt til þess að ná samstöðu um einhverja þætti málsins. Síðan segir ráðherrann að það sé orðið tímabært að draga úr tóbaksneyslu og auðvitað erum við öll sammála því, og beggja kynja, segir hæstv. ráðherra. Þetta eilífa kynjatal. Auðvitað á bara að draga úr reykingum, punktur og basta, þar inni eru auðvitað bæði kynin.
Þetta var í örstuttri framsögu hæstv. ráðherra, sem ég hygg að hafi tekið svona tvær, þrjár, fjórar mínútur. Inni í þessari framsögu er vafinn svo mikill að hann blasir við og það er biðlað til nefndarmanna: Reynið að taka þetta frv. sem ég er hundóánægður með. Reynið að taka þetta frv. og reynið að búa til eitthvað vitrænt, komið einhverju frá ykkur svo ég geti sýnt eitthvað. --- Þá fer að vakna aftur spurningin um sýndarmennskuna. Hún vaknar aftur, hún er svolítið áleitin. Komið með eitthvað, ég þarf þess, það eru að koma kosningar, ég þarf að sýna þessa fögru ásjónu. Það er það sem blasir við --- gefið mér eitthvað í guðs bænum, ég veit þið verðið að breyta þessu mikið, ég veit að þetta er ekki nógu gott, en hérna, takið þetta plagg og gerið eitthvað gott úr því, hjálpið mér. Og það er auðvitað það sem nefndin hefur gert. En til þess að nefndin gæti gert það varð að henda einum nefndarmanni út úr nefndinni, það er sá sem hér stendur. Hann hafði verið beðinn að taka sæti í nefndinni fyrir ákveðinn fulltrúa Sjálfstfl. í nefndinni og gerði það og átti að mæta áfram. (Gripið fram í.) En af því að hv. þm., sá sem hér stendur, óskaði eftir frekari upplýsingum, óskaði ekki eftir því að tefja málið, óskaði eftir því að vinna málið eins og vinna á það í nefndunum og að það væri talað við hagsmunaaðila beggja megin striksins, þá var honum hent út. Þingflokkur Sjálfstfl. ræddi það sérstaklega og gerði um það ályktun, væntanlega, að sá sem hér stendur væri ekki fulltrúi flokksins, sem var auðvitað afar merkilegt.
Þannig að málinu var í raun og veru þröngvað út. Það fékk ekki eðlilega meðferð. Ég mun fara
yfir það nánar einhvern tímann í morgunsárið eða svona undir hádegið kannski hvernig það mál gekk fyrir sig, hverja ég vildi ræða við, hverja ég taldi eðlilegt að ræða við um það frv. sem hér liggur fyrir. En til þess að koma málinu út með þeim bægslagangi sem raun ber vitni þá varð að henda einum nefndarmanni út. Þetta eru vinnubrögð Sjálfstfl., ekki stalínista eða fasista eða eitthvað slíkt, þetta eru vinnubrögð Sjálfstfl. En ég mun koma að því seinna, hæstv. forseti.
Hv. þm. Jóna Valgerður Kristjánsdóttir talaði á eftir hæstv. ráðherra og sagði ýmislegt. Hv. þm. sagði m.a., með leyfi forseta:
,,Ég held aftur á móti að þessu þurfi að breyta, það þurfi að afnema áhrif tóbaks og áfengis á framfærsluvísitöluna. Ég veit að framfærsluvísitalan er byggð á neyslukönnun. Ég tel bara ekki rétt að hún sé það. Hún á að endurspegla þörfina á framfærslunni en ekki óþarfa og heilsuspillandi vöru eins og t.d. tóbak.``
Ég er alveg sammála hv. þm. Jónu Valgerði að auðvitað á tóbak ekki að vera inni í framfærsluvísitölunni, það er með ólíkindum að slíkt sé. Það er staðreynd að 25--30% þjóðarinnar neytir tóbaks en restin, 70--75%, þarf að burðast með það inni í framfærsluvísitölunni. Þetta er auðvitað í hæsta máta óeðlilegt þannig að ég tek heils hugar undir með hv. þm. og tel að menn ættu að einhenda sér í það að taka tóbakið út úr framfærsluvísitölunni og auðvitað ætti að taka áfengið þaðan líka. Það er engin hemja sú neyslustýring kannski, ég veit ekki hvort nota má það orð, en það er alla vega gert ráð fyrir því með því að hafa þetta inni í framfærsluvísitölunni vegna þess að inni í henni eiga að vera helstu nauðsynjar heimilanna. Þannig á að mæla framfærsluvísitöluna og helstu nauðsynjavörur heimilanna eiga að vera þar inni. Með þessu er verið að viðurkenna það að tóbak og áfengi eru meðal helstu nauðsynjavara heimilanna og það er auðvitað rangt. --- Maður ætti e.t.v. að óska eftir efnahagsráðherra til að ræða hér um vísitölur.
Síðan segir hv. þm., með leyfi forseta, en hún er að vitna til þáltill. um íslenska heilbrigðisáætlun sem var samþykkt á Alþingi 19. mars:
,,Það má einnig minna á það að síðasta setningin í þessari ályktun er, með leyfi forseta:
,,Útiloka ber áhrif innflytjenda á útsöluverð tóbaksvara`` og það kemur ekki alveg heim og saman við þá stefnu hæstv. ríkisstjórnar að afnema einkaleyfi Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins á innflutningi . . .
``
( Forseti (GunnS) : Forseti biður hv. þm. afsökunar á að hann grípur inn í ræðu hv. þm. Forseti vill spyrja hv. þm. um það hvort hv. þm. er reiðubúinn að fresta ræðu sinni.)
Hv. þm. er reiðubúinn til þess, hæstv. forseti.
( Forseti (GunnS) : Þá frestar hv. 5. þm. ræðu sinni.)
Hæstv. forseti. Má ég inna eftir því hvort þetta mál verður fyrst á dagskrá fundarins klukkan hálfellefu í fyrramálið. Ef svo er ekki þá hyggst ég kannski ná í hálftíma aukasvefn.
( Forseti (GunnS) : Forseti getur ekki sagt fyrir um það nú hvernig dagskrárröðun verður í fyrramálið að öðru leyti en því að það var og er fyrirhugað að hefja hér umræður klukkan hálfellefu um vegamál.)