[11:55]
Flm. (Eggert Haukdal) :
Virðulegi forseti. Hér liggur fyrir frv. um lánskjör og ávöxtun sparifjár sem ég hef leyft mér að flytja ásamt nokkrum hv. þm. og þeim hefur fjölgað ár frá ári. Ásamt mér eru nú flm. að frv. hv. þm. Matthías Bjarnason, Páll Pétursson, Kristín Ástgeirsdóttir, Kristinn H. Gunnarsson, Guðrún Helgadóttir, Jón Kristjánsson, Árni R. Árnason og Ingi Björn Albertsson.
1. gr. frv. hljóðar svo:
,,Frá og með 1. janúar 1995 er óheimilt að verðtryggja fjárskuldbindingar, þar með talin inn- og útlán í bankakerfinu, skuldabréf, verðbréf o.fl., enda verði lánskjaravísitalan lögð niður.
2. gr. Við gildistöku þessara laga falla úr gildi ákvæði VII. kafla, 34.--47. gr., laga nr. 13/1979, um stjórn efnahagsmála o.fl., svo og önnur lagaákvæði er kunna að stríða gegn lögum þessum.
3. gr. Ráðherra setur reglugerð um framkvæmd laga þessara.``
4. gr. Lög þessi öðlast gildi 1. janúar 1995.``
Greinargerðin hljóðar svo:
,,Frumvarp þetta er hér flutt í áttunda sinn. Síðast var það flutt á 117. löggjafarþingi.
Verðtrygging fjárskuldbindinga samkvæmt lánskjaravísitölu hefur þegar gengið sér til húðar, enda komið á daginn að atvinnuvegirnir bera hana ekki. Greiðslustöðvanir og gjaldþrot fyrirtækja, raunar einnig heimila, hafa farið hraðvaxandi. Áframhaldandi hrun og atvinnuleysi er fram undan ef ekki er gripið í taumana.
Fyrirheit, sem gefin voru með verðtryggingu fjárskuldbindinga, um samdrátt útlána, minni erlendar lántökur og aukinn sparnað, hafa öll brugðist eins og hagskýrslur bera með sér.
Lánskjaravísitalan er meiri verðbólguvaldur en aðrar vísitölur þar sem byggingarkostnaður er innifalinn, en hann er háður mestum sveiflum í hagkerfinu. Vinnulaun eru og reiknuð í vísitölunni en ein afleiðing þess er sú að sérhver kjarabót launþega er jafnharðan af þeim tekin með sjálfkrafa hækkun skulda af íbúðalánum. Kaupgjaldsvísitalan hefur þegar verið afnumin með lögum og því ekki siðferðilega stætt á því að halda lánskjaravísitölunni.``
Þetta frv. er flutt í áttunda sinn eins og hér hefur komið fram. Því hefur jafnan verið vísað til nefndar en nefndin oftast legið á því. Stundum hefur það verið afgreitt til ríkisstjórnar en oftast legið án þess að nefndin skilaði því frá sér til þingsins.
Nú er orðin óvanaleg staða í þessu máli þar sem stuðningur er við það orðinn víðtækur í þjóðfélaginu. Ég vænti þess nú að sagan frá í fyrra endurtaki sig ekki, að hv. nefnd skili því fljótlega aftur inn til þingsins.
En ég vildi aðeins fara yfir örstutta skýrslu frá Seðlabankanum sem barst þegar málið var til meðferðar í nefndinni í fyrra, menn hefðu í hv. nefnd raunar átt við lestur þeirrar skýrslu að sjá þá rangsleitni sem þar kemur fram og sem Seðlabankinn hefur jafnan stundað í þessu máli. En ég vil, með leyfi forseta, hafa yfir örstutt svar vegna þessarar tilteknu skýrslu.
,,Í skýrslunni er fyrst vikið að annarri skýrslu, Vaxtamyndun á fjármagnsmarkaði, sem gefin var út af viðskiptaráðherra í október 1993. Sú skýrsla kvað verðtryggingu enn gegna mikilvægu hlutverki og taldi það sjónarmið túlka stefnu stjórnvalda. Þetta er ekki rétt, enda er viðskiptaráðherrann annar nú, og þess utan eru flutningsmenn frumvarpsins að þessu sinni bæði úr stjórnar- og stjórnarandstöðuflokkum. Viðurkennt er og í seðlabankaskýrslunni að draga beri úr notkun verðtryggingar við skuldbindingar til skamms
tíma. Það er vissulega spor í rétta átt.
Hitt er alrangt að fjármagnsmarkaðurinn eigi sjálfur að þróa kjör sín og skilmála. Heilbrigður efnahagur og stöðugleiki verður aðeins tryggður með náinni samvinnu peningastjórnar og ríkisfjármála. Einnig er rangt að víðtækari verðtrygging hér en með öðrum þjóðum helgist af langvarandi verðbólguþróun og fullkomnara verðtryggingarkerfi. Önnur Evrópuríki hafa lengi búið og búa enn við verðbólgu og þau þeirra sem verðtryggðu fjárskuldbindingar um tíma (Finnland, Ísrael o.fl.) tryggðu kaupgjald samhliða. Það er ekki gert hér og af þeim sökum er okkar kerfi með öllu ótækt. Þar eiga við orðin ,,löglegt en siðlaust``.
Sú fjarstæða kemur fram í seðlabankaskýrslunni að afnám verðtryggingar hérlendis muni leiða til fjárflótta. Hvert eiga menn að flýja með fé sitt þegar verðtrygging er hvergi við lýði nema í vanþróuðum ríkjum Suður-Ameríku? Staðreyndin er þvert á móti sú að sömu lánskjör verða að gilda hér og í viðskiptalöndum okkar ef fjármagnsstreymi á að haldast frjálst til frambúðar. Slagorð peningahyggjunnar um markaðslögmálin og jafnvægisvexti eru ekki svaraverð.
Þá er á bls. 2 í skýrslunni hneykslast á eftirfarandi setningu í 1. gr. frumvarpsins: ,,enda verði lánskjaravísitalan lögð niður``. Verið sé að setja fram bann í aukasetningu! Langt er seilst í rökræðunni þegar málstaðurinn er veikur. Í 1. gr. frumvarpsins er verðtrygging fjárskuldbindinga gerð óheimil, svo sem sjá má hér að framan. Af því leiðir eðlilega að lánskjaravísitalan verði lögð niður. Enginn grundvöllur er lengur fyrir henni. Skýrsluhöfundar telja lánskjaravísitöluna verndaða af stjórnarskránni. Þeir virðast gleyma því að henni hefur verið breytt til stórtjóns fyrir launþega. Kaupgjaldsbreytingar voru færðar inn í vísitöluna og það er þá líka stjórnarskrárbrot. Einnig hækka húsnæðisskuldir við hverja kjarabót launþega og væri rétt að launþegarnir könnuðu skaðabótarétt sinn.
Skýrsluhöfundar virðast ekki skilja að aukin vaxtabyrði valdi atvinnuvegunum erfiðleikum. Vextir eru verð peninga sem fengnir eru að láni --- allt verðið, raunvextir að viðbættum verðbótaþættinum. Taka verður mið af nafnvöxtunum sem að fullu leggjast við rekstrarkostnað fyrirtækja. Þeim kostnaði er ekki unnt að mæta með hækkun afurðaverðs þegar selt er á erlendum mörkuðum. Þá er gripið til gengislækkana. Þær ónýttu ávinning sem sjávarútvegurinn reyndi að tryggja sér með því að breyta innlendum lánum í erlend. Nafnvextir jukust um tugi prósentna á 9. áratugnum og náðu hámarki árið 1983 er þeir urðu 77%. Sama ár tvöfölduðust skuldir heimilanna og er lánskjaravísitalan fullnægjandi skýring á því sem og á síðari hækkunum.
Í seðlabankaskýrslu Jóns Sigurðssonar er sú fáránlega staðhæfing að notkun lánskjaravísitölu hafi dregið úr verðbólgu. Verðbólga jókst til muna með tilkomu hennar. Ólafslög komu ekki að fullu til framkvæmda fyrr en frá og með 1983. Þá tók verðbólgan heljarstökk er vísitala framfærslukostnaðar, árleg meðaltalshækkun, varð 84,28% og hélst hún há út allan 9. áratuginn. Skuldabyrðin olli greiðsluerfiðleikum bæði hjá fyrirtækjum og heimilum, svo og áður óþekktum fjártöpum banka. Allt þetta leiddi til hruns sem reynt var að leysa með þjóðarsátt 1990 að frumkvæði launþegasamtakanna.
Íslenskir bankar verða að kynnast starfsháttum erlendra banka í viðskiptalöndum okkar og temja sér þá eins og bent er stuttlega á í greinargerðinni hér að framan. Að öðrum kosti mun okkur ekki takast að viðhalda fjármagnsfrelsi og efnahagsjafnvægi.
Skattlagning fjármagnstekna er með öllu óframkvæmanleg ef hún á að ná til raunvaxta aðeins. Vinnan við það yrði dýrari en tekjunum næmi. Bankastjórar í Reykjavík hafa þegar gert grein fyrir þessu.
Í heild er umrædd seðlabankaskýrsla tilraun til réttlætingar á alvarlegum pólitískum mistökum sem verðtrygging fjárskuldbindinga var.``
Að lokum vil ég undirstrika sem hefur komið áður fram í máli mínu að frv. hefur nú víðtækan stuðning hér og það frá flestum flokkum. Nýjustu fréttir frá verkalýðshreyfingunni eru þær að afnám lánskjaravísitölu verði tekið upp við þá kjarasamninga sem nú eru fram undan. Það er einnig athyglisvert hvernig þessi barátta fyrir afnámi lánskjaravísitölunnar hefur þó borið þann árangur að stöðugt fjölgar þeim sem sjá að svo má ekki lengur ganga.
Þá vil ég leggja áherslu á í þessari umræðu á baráttu forsrh. fyrir lægri vöxtum og stuðningi núv. viðskrh. í þeim efnum eftir að við losnuðum við fyrirrennara hans úr ráðherrastól. Og út af svo umræðunni undanfarna daga þar sem kröfur eru um vaxtahækkun, ég vil ljúka máli mínu með þeim orðum að það má nú með engum hætti missa taumhald á vöxtunum.
Ég legg svo til að frv. verði að lokinni þessari umræðu vísað til 2. umr. og hv. efh.- og viðskn.
