Anna Ólafsdóttir Björnsson :
Virðulegi forseti. Eftir glannalegar yfirlýsingar hæstv. utanrrh. um utanríkismál landsins sl. sumar þá er ræða hæstv. ráðherra hófstilltari heldur en ég átti von á. Sömuleiðis er drepið á fleiri utanríkismál en Evrópumálin ein og það er ánægjuefni. Hins vegar breytir það ekki því að hæstv. ráðherra skuldar þingi og þjóð skýr svör um einstök atriði sem varða hvort tveggja. Að því mun ég koma nánar síðar í ræðu minni. Reyndar varð niðurstaða sú að hæstv. ráðherra sleppti miklu af því sem varðaði önnur mál en Evrópumálin er hann loks flutti ræðu sína. En af þessu má ráða og ætti kannski ekki að koma öllum á óvart að ég hef enga trú á því stjórnarsamstarfi sem nú er við lýði. Ég býst ekki við því að utanrrh. detti í hug að túlka stefnu ríkisstjórnarinnar en hann leiðréttir mig þá ef hann hefur eitthvað annað fram að færa og hefur fengið samstarfsflokkinn til að skrifa upp á þá stefnu sem hér er birt.
Ég vil byrja á því að geta þess sem ég tel skipta meginmáli í utanríkisumræðu líðandi stundar. Þar er fyrst að telja þá grundvallarhagsmuni sem við Íslendingar verðum að gæta en það er vernd lífríkisins í kringum okkur. Það er bæði skylda okkar í samfélagi þjóðanna og lífshagsmunamál okkar, eyju í hafinu, sem umkringd er einu auðlindinni sem enn sem komið er framfleytir okkur að einhverju gagni, fiskinum.
Ný heimssýn aldarhvarfa kallar á nýjar hugmyndir í alþjóðlegu samstarfi. Þar eru umhverfismál ofarlega á baugi svo og friðarmál í þeim nýja skilningi sem ég vona að sé smátt og smátt að verða vaxandi. Þetta kallar á þekkingu og víðsýni í alþjóðlegum samskiptum. Við verðum að skilgreina alþjóðlega samvinnu með þetta í huga. Með hvaða þjóðum eða jafnvel þjóðarbrotum eigum við samleið í verndun og skynsamlegri nýtingu auðlinda okkar? Með hvaða hugmyndafræði eigum við að taka afstöðu þegar við skipum okkur á bekk með þjóðum heims? Hvernig sjáum við framtíð þjóðríkisins? Ætlum við að beita okkur fyrir auknum samruna og fámennisstjórn eða viljum við sjá aukna valddreifingu og sjálfsákvörðunarrétt einstakra svæða og samvinnu slíkra sjálfstæðra eininga á lýðræðisgrunni? Og hvernig má það vera að Ísland, eitt Norðurlanda, --- og nú bið ég hæstv. utanrrh. að gefa gaum þeirri ræðu sem haldin er hér þar sem ég treysti því að hann sé hér til að hlusta jafnframt því sem hann er til að tala --- styður ekki afnám viðskiptabanns á Kúbu á sama tíma og við erum að setja á laggirnar sendiráð og margháttuð tengsl við Kína? Þar hefur mannréttindamálum verið ábótavant sem samt sem áður hefur verið talið að betra væri að hafa samskipti heldur en ekki.
Ég bið um að hæstv. ráðherra svari þessu í ræðu sinni eða andsvörum á eftir.
Fáar þjóðir í Vestur-Evrópu lifa í eins raunverulegum tengslum við náttúruöflin og við Íslendingar þrátt fyrir að tæknin hafi flutt okkur inn í verndað umhverfi hlýrra húsa og upplýsts skammdegis. Varla er til sú fjölskylda hér á landi sem á ekki einhvern nákominn til sjós um lengri eða skemmri tíma. Flestir hafa unnið frumvinnslustörf til sjávar og sveita og því ætti vernd náttúrunnar ekki síður að vera okkur nátengd en nýting hennar. Við eigum hiklaust heima í hópi þjóða þeirra sem afla sér mestrar þekkingar á náttúrunni og bera mesta ábyrgð á að misbjóða henni ekki. Þetta er verðugt hlutverk í síminnkandi heimi þar sem ákvörðun hvers og eins verður fyrr eða síðar veruleiki annars. Það er ekkert einkamál okkar hvernig við göngum um fiskimiðin nær og fjær en það er jafnframt lífsspursmál fyrir okkur að við gerum það með sem heppilegustum hætti. Við eigum allt okkar undir því að fá aðrar þjóðir til að ganga vel um sameiginlegar auðlindir mannkyns og megum einskis láta ófreistað að rækja það hlutverk okkar. Þetta merkir það að stefna okkar í úthafsveiðimálum er mjög mikill prófsteinn á það hvernig okkur muni takast til í framtíðinni að rækja þetta hlutverk okkar.
Ég tek undir það viðhorf sem fram kemur í ræðu hæstv. utanrrh. að við eigum að einbeita okkur að því að komast að farsælli niðurstöðu á úthafsveiðiráðstefnu Sameinuðu þjóðanna. Sömuleiðis er það hagur allra að sem fyrst verði samið á ábyrgan hátt um veiðar á deilusvæðum, svo sem Smugu, Svalbarðasvæði og á öðrum þeim smugum sem vissulega leynast víða og oft á þeim svæðum þar sem viðkvæmir stofnar úr okkar eigin landhelgi halda sig. Sömuleiðis ber okkur að stuðla að ábyrgri umgengni um úthöf heimsins þar sem stórfelld rányrkja og náttúruspjöll fara nú fram án þess að alþjóðlegt eftirlit fái rönd við reist. Fylgi hugur máli í alvöru hjá hæstv. utanrrh. að hann vilji veg í umræðum á úthafsveiðiráðstefnu Sameinuðu þjóðanna sem mestan, þá hygg ég að hann hafi átt að skipa sérfræðingsmálum sínum á annan veg en hann hefur gert.
Að öðrum ólöstuðum er Guðmundur Eiríksson allra Íslendinga hæfastur í úthafsveiðimálum og er nú svo komið að hæstv. utanrrh. hefur hrakið hann úr þjónustu ráðuneytisins. Þar með hafa Íslendingar að margra mati dæmt sig úr leik á ráðstefnum Sameinuðu þjóðanna eða alla vega úr hópi forustusveitarinnar og þetta tel ég mikinn skaða.
Enn fremur hef ég efasemdir um þá ákvörðun hæstv. ráðherra að láta starfshóp þriggja ráðuneyta annast undirbúning málflutnings Íslendinga á vettvangi Sameinuðu þjóðanna og er það sagt með fullri virðingu fyrir viðkomandi einstaklingum. Það er fullljóst að á sama tíma er ekki einasta verið að hafna starfskröftum Guðmundar sem ég gat hér áðan, heldur einnig að sneiða hjá því a.m.k. að einhverju leyti að virkja þann hóp sem vinnur að miklum krafti og dugnaði að hliðstæðum verkum en þar á ég við þá nefnd sem hæstv. ráðherra raunar getur nú um í máli sínu, þar sem hæstv. sjútvrh. tilnefndi fulltrúa þingflokka í og hagsmunaaðila og fjallar sérstaklega um úthafsveiðimálefni undir forustu hv. þm. Geirs H. Haarde. Þessar staðreyndir tel ég í mótsögn við þau fögru orð sem ráðherra hefur um ábyrga afstöðu, gildi alþjóðlegrar samvinnu og samninga og virðingu fyrir lífríki sjávar. Ef ekki eru nýttar þær bestu leiðir í málunum sem við ráðum yfir þá hlýtur eitthvað að skorta á það að hugur fylgi máli.
Annað ríkasta hagsmunamál okkar varðandi lífríki sjávar samhliða skynsamlegri nýtingu er mengun hafsins og hættan sem okkur kann að stafa af alvarlegum mengunarslysum. Við kvennalistakonur höfum ávallt verið fylgjandi því að Norðurhöf verði lýst kjarnorkuvopnalaust svæði og vísum þar til lífshagsmuna okkar sem þjóðar þar sem við eigum allra þjóða mest undir því að hér verði ekki kjarnorkuslys. Við höfum vissulega stigið nokkur skref í þá átt að mótmæla kjarnorkuendurvinnslustöðvunum í Sellafield og Dounreay. M.a. vil ég minna á þáltill. þá sem gerð var hér og afgreidd með hraði á sl. þingi og mótmælum einstakra ráðherra við bresk stjórnvöld. Þingmenn hafa tekið þetta mál upp á fleiri en einum vettvangi, m.a. þingmannasamstarfs EFTA og ESB en þar hefur málið ekki fengist tekið fyrir enn sem komið er svo sem hv. 1. þm. Norðurl. v. fór hér nokkrum orðum um og í raun má segja að allt hafi komið fyrir ekki.
Í þessu máli eru það ekki landamæri sem ráða hagsmunum heldur það hvort smáríki eða hagsmunir einstakra byggða hafa einhvern hljómgrunn. Það er því ekki aðeins á vettvangi þjóðríkja sem nauðsynlegt er að ná samstöðu um þessi málefni, heldur einnig með þrýstingi þjóða og þjóðarbrota sem eiga sameiginlega mikilla hagsmuna að gæta. Niðurstaðan til þessa er sú að þrátt fyrir raunverulega vá, alvarlega sjúkdóma og mengun í gennd við endurvinnslustöðina auk þeirrar ógnar sem hún er okkar fiskimiðum, þá hefur verið blásið á mótmæli þessa litla jaðarhóps. Hér þarf að koma til öflugt samstarf allra sem berjast gegn þessari ógn sem kjarnorkan er fyrir lífríkið, vistkerfið og heilsu manna. Hreyfing ýmissa aðila berst nú fyrir því að notkun kjarnorku verði lýst sem velferðar- og heilsufarsógn fyrir allt mannkynið og henni af þeim sökum útrýmt. Ég tel að við Íslendingar eigum heima í þeim hópi sem krefst þessa og ég vil inna hæstv. utanrrh. eftir afstöðu hans í þessu máli.
Nú mun liggja fyrir, ekki í fyrsta sinn, allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna tillaga þessa efnis og það er brýnt að hún komist til atkvæða --- en hún hefur verið svæfð fram til þessa á þinginu --- og að Ísland styðji hana. Ég vil spyrja hæstv. ráðherra hvernig ríkisstjórn Íslands hyggist láta greiða atkvæði um þessi mál og hvort beitt verði þrýstingi til þess að þessi tillaga komi til atkvæða því að ég get ekki séð annað en að hún sé í fullum takti við þá stefnu sem mörkuð hefur verið hér, a.m.k. í orði og a.m.k. hvað varðar kjarnorkuendurvinnslustöðvar og þar af leiðandi er ekki nema eðlileg ályktun að Ísland hljóti að styðja tillögu af þessu tagi.
Ég vil vekja athygli á því að baráttumál í umhverfismálum hafa verið áberandi í málflutningi ýmissa kvennahreyfinga og það er ekki vansalaust hve mikið tómlæti ýmsir valdhafar, einhverra hluta vegna eru þeir nú flestir karlkyns, hafa sýnt þessum málum. Ég ætla ekki að fara hér út í þá umræðu hvort það er bara hefðbundin karlapólitík að einblína um of á einhvern ímyndaðan hagvöxt sem felst í því að eyða eða spilla sameiginlegum auðlindum okkar, en slíkri hagvaxtarstefnu hafna ég.
Hæstv. ráðherra víkur nokkrum orðum að Atlantshafsbandalaginu og varnarsamstarfi við Bandaríkin í ræðu sinni. Ég sakna þess í ræðu hans að hann víkur hvorki að því hvort hann telur það eðlilega þróun að samdráttur verði í herstöðinni á Miðnesheiði eður ei. Ég tek það fram ef einhver skyldi velkjast í vafa um það að ég tel þann samdrátt að sjálfsögðu eðlilegan og hefði viljað sjá það gerast mun fyrr. Raunar er ég þá í þeirri aðstöðu að eiga samleið með því sem ég hef heyrt að sé skoðun þorra bandarískra ráðamanna, en ég vil jafnframt benda á það að á herðum íslenskra stjórnvalda hvílir sú skylda að styðja við uppbyggingu atvinnulífs á Suðurnesjum samhliða þessum samdrætti. Ég sakna þess enn fremur að hæstv. ráðherra vék ekki orði að þeim kröfum sem við hljótum óhjákvæmilega að gera varðandi viðskilnað hersins við brottför. Það hefur tafið nokkuð lokanir herstöðva í Bandaríkjunum sjálfum samkvæmt fréttum, lokunum sem gripið hefur verið til af sparnaðarorsökum að herinn hefur ekki treyst sér í þann mikla tilkostnað sem er við að hreinsa eftir slíkar herstöðvar. Ég tel að við Íslendingar höfum hvorki vegna reynslu okkar né annarra ástæðu til að halda að ekki sé nauðsynlegt að fara í kostnaðarsama hreinsun eftir herstöðvar hér á landi og ég tel íslensk stjórnvöld eiga skyldur við landsmenn í þeim efnum.
Ég set sem fyrr spurningarmerki við að svokölluðum varnarhagsmunum Íslendinga verði best þjónað með aðild að hernaðarbandalagi og það er NATO enn þrátt fyrir þörf fyrir að skilgreina sjálft sig í heimi eftirstríðsára kalda stríðsins. Enn meiri verða efasemdir mínar í ljósi þeirrar staðreyndar að við eigum ekki sameiginlega hagsmuni með herveldi sem ekki vill upplýsa um ferðir kjarnorkuknúinna skipa og kafbáta eða slíkra farkosta með kjarnorkuvopn innan borðs. Ég tel ekki að hagsmunum okkar sé þjónað á neinn hátt með því og ég sé ekki hvernig þetta samstarf verður réttlætt, t.d. með því að dustað sé rykið af Rússagrýlunni enn eina ferðina. Ég geri ekki lítið úr því að rússnesk skip og kafbátar með kjarnorku af hvers konar tagi er jafnhættulegt og ef um annarra þjóða skip er að ræða. En ég sé ekki hvernig þeirri hættu verður bægt frá með enn meiri umferð slíkra farkosta um landhelgi okkar. Ég tel að við eigum að einbeita okkur að friðar- og öryggissamstarfi í víðara samhengi þar sem ekki er byggt á reynsluheimi góðu karlanna annars vegar og vondu karlanna hins vegar. Slíkur vettvangur getur t.d. orðið ef vel tekst til Ráðstefnan um öryggi og samvinnu í Evrópu, RÖSE, svo og öflugri og markvissari sameinaðar þjóðir sem fagna hálfrar aldar afmæli á næsta ári.
Við kvennalistakonur höfnuðum á hinn bóginn frá upphafi aukaaðild Íslands að Vestur-Evrópusambandinu. Ég hlýt að lýsa áhyggjum mínum á þeim ummælum hæstv. utanrrh. í skrifuðum texta ræðunnar sem ég held að hann hafi ekki rakið hér um aukaaðild að Vestur-Evrópusambandinu, að það verði ekki nóg fyrir okkar öryggishagsmuni í framtíðinni með stækkun Evrópusambandsins. Ég tel þetta alvarlega yfirlýsingu og kannski líkara því sem ég átti von á frá hæstv. ráðherra þar sem hann er oft og tíðum mjög öfgafullur að mínu mati í sínum málflutningi.
Þau friðarmál sem valda stærstum áhyggjum nú um stundir eru svæðisbundin átök víða um heim og staldra ég þá enn og aftur við fyrrum Júgóslavíu. Þar er ekki friðvænlegt nú með haustinu frekar en í fyrrahaust þrátt fyrir trú manna á að loftárásir NATO í nafni Sameinuðu þjóðanna muni leysa allan vanda. --- Ég vil biðja hæstv. forseta um að hafa hemil á því fólki sem hér er að skemmta sér í salnum, ég held að það verði að finna sér annan skemmtistað. Ég er að ræða málefni sem ég held að sé of alvarlegt til þess að við séum hér að blanda því saman við fliss einstakra þingmanna eða ráðherra.
Ég held varðandi málefni fyrrum Júgóslavíu að það sé fyrst og fremst stórefld friðargæsla á svæðunum sem sé það sem til þarf og þar komum við að vandamáli því að við sjáum þarna hversu vandasamt
eftirlitið er í landi þar sem menn standa enn gráir fyrir járnum andspænis hver öðrum í landslagi sem sögulega séð er hjarta skæruhernaðar í Evrópu og fram undan er flókið ferli samningaviðræðna í skugga þessarar staðreyndar. Það er enginn vafi á því í mínum huga að með nægum mannafla væri unnt að halda átökum í skefjum meðan verið væri að koma mönnum að raunverulegum samningum. En vandinn er sá að þetta kostar peninga. Það er miklu ódýrara að varpa bara sprengjum á allt saman og vona bara að sem flestir óbreyttir borgarar falli í valinn. Öllum er það þó ljóst að ef til alvarlegs lofthernaðar kæmi á þessu svæði þá mundi fara í gang hildarleikur sem við sjáum ekki fyrir endann á.
Það er hins vegar ljóst að viðskiptaþvinganir þær sem Serbar hafa verið beittir hafa virkað að einhverju leyti öfugt við það sem margir héldu lengst af að yrði. Mílosevic, leiðtogi Serba, hefur snúið baki við Bosníu-Serbum og nú stendur friði á Balkanskaga hugsanlega meiri ógn af sumum stjórnarandstæðingum Serbíu en Mílosevic og þá er ég að tala um þá stjórnarandstæðinga sem spila á strengi þjóðernisofstækis í mun meira mæli en hann hefur gert og er þó ekki á bætandi. Ég held að það sé flestum að verða að ljóst að við vandann á Balkanskaga og víða þar sem staðbundin átök eiga sér stað er engin einföld lausn. Það er ekki bara hægt að koma með mikið magn vopna og ætla sér að bjarga öllu með einhverri alheimslöggu, hvaðan sem hún kemur. En aðalvandi ríkja fyrrum Júgóslavíu er þrátt fyrir að ýmsar sögulegar skýringar séu til á þeim fyrst og fremst hvers vegna ógnin magnaðist svo mjög upp á þessu svæði og þá á þeim tíma að kynslóðir þær sem nú eru í blóma lífsins hafa búið í sátt og samlyndi og blandast það mikið að það er ekki hægt að draga þarna auðveldar markalínur. Vissulega hafa átt sér stað ákveðnir landvinningar einstakra hópa, mest á kostnað múslima en jafnvel þótt einum væri fært mest og öðrum minna þá væri eftir svo magnaður vandi að ég held að enginn þurfi að undrast hversu seint gengur að skipta skipunum. Ég veit ekki hvort ég á að þora að láta koma í ljós þá ósk að unnt verði að koma einhverju samkomulagi á þarna sem fæli í sér virðingu og samstarf fremur en vopnuð landamæri og skiptingu. Ég held að á þessu stigi sé ekki hægt að spá neinu um framtíð þessa svæðis en það mun ekki gerast nema með vandaðri og öflugri friðargæslu að það verði hægt að fá botn í þessi mál.
Á komandi afmælisári Sameinuðu þjóðanna verður eflaust velt upp þeirri spurningu hvað hafi áunnist og hverju þurfi að breyta. Þar verðum við að taka þátt vegna þess að Sameinuðu þjóðirnar eru vissulega ekki gallalausar en hins vegar gegna þær ákveðnu hlutverki sem engin önnur stofnun mun geta tekið við í neinu fljótu bragði. Við skulum ekki gleyma því að pólarnir norður og suður eru að verða sífellt sýnilegri og helst er að vænta árangurs í þeim málum ef litið er til starfs Sameinuðu þjóðanna. Það er engin ástæða til þess að gleyma því að á vettvangi Sameinðu þjóðanna hefur verið ráðist í þrekvirki á borð við umhverfisráðstefnuna í Ríó og mannfjöldaráðstefnuna í Kaíró sem báðar urðu að mörgu leyti mun árangursríkari en ýmsir höfðu fyrir fram þorað að vænta. Og það er á vettvangi Sameinuðu þjóðanna sem úthafsveiðiráðstefnan stendur nú og sjálfur hafréttarsáttmálinn var gerður á þeirra vegum og smátt og smátt verður vægi hans meira núna þegar fullgilding liggur fyrir. Vonandi mun kvennaráðstefnan á næsta ári í Beijing verða árangursrík sem og aðrar mikilvægar ráðstefnur Sameinuðu þjóðanna á afmælisárinu.
Það breytir ekki þeirri staðreynd að Sameinuðu þjóðirnar hafa orðið fyrir verðskuldaðri gagnrýni og það er ekki ástæða til að víkjast undan þeirri umræðu. Ég held þess vegna að það verði að taka þá ákvörðun í hópi sem allra flestra ríkja að Sameinuðu þjóðirnar verði settar á á næsta aldarhelming og að það verði leyst úr þeim vandamálum sem þar eru innan búðar og eru m.a. skrifræði sem ekki hefur sem skyldi tekist að hafa taumhald á.
Hugtakið fjórði heimurinn heyrist því miður allt of sjaldan í pólitískri umræðu en er að verða sífellt raunverulegra hugtak. Fjórði heimurinn er skilgreindur fyrst og fremst sem þjóðernisminnihlutar heimsins og frumbyggjar ýmissa landa, íbúar ýmissa jaðarsvæða sem mynda minni hluta í eigin landi og þótt þeir teljist ekki þjóðernisminnihluti og loks smáríki. Mikið skortir á að hagsmuna þessara hópa sé gætt hjá ýmsum fjölþjóðlegum stofnunum.
Ríkisstjórnir smáþjóða hafa að vísu eigin rödd hjá Sameinuðu þjóðunum og sjónarmið frumbyggja og þjóðernisminnihluta hafa heyrst þar á ráðstefnum endrum og sinnum sem og víðar og það er vissulega nokkurs virði. Fleiri alþjóðastofnanir, svo sem Evrópuráðið, hafa líka látið þessi mál til sín taka en betur má ef duga skal vegna þess að annars stöndum við frammi fyrir ógn sem ég held að við völdum ekki og við verðum að taka þessi mál alvarlega.
Það er athyglisvert að virða fyrir sér horfurnar í Evrópusambandinu út frá þessu sjónarmiði. Flest bendir til þess að kröfur stóru þjóðanna innan Evrópusambandsins muni verða ofan á í umræðunni á ríkjaráðstefnunni miklu sem hefst árið 1996 og lýkur guð má vita hvenær. Vissulega eru ýmsar hugmyndir um allt annars konar Evrópusamband til, hugmyndir um meiri valddreifingu og aukið lýðræði. Sumir hafa reynt að halda því fram að fyrsta skrefið hafi verið stigið í átt að þessu marki með Edinborgarfundinum sem haldinn var í framhaldi af því að Danir felldu Maastricht í fyrra þjóðaratkvæði sínu og Frökkum rétt tókst með naumindum að knýja fram sína samþykkt. Sú bragarbót sem þar var gerð var þó aðeins yfirklór eins og Dönum er sífellt að verða ljósara. Einsleitni og Evrópusamruni í takt við hugmyndir stóru þjóðanna felst fyrst og fremst í því að smáu þjóðunum er boðið upp á að líkjast þeim stærri sem hafa margfalt sterkari stöðu rétt eins og konum hefur jafnan verið boðið upp á það jafnrétti að vinna á forsendum karla og án þess að koma sínu verklagi og sjónarmiðum almennilega á framfæri.
Við ræðum nú utanríkismál undir mjög sérkennilegum kringumstæðum. Allt nýliðið sumar og haust
hefur hæstv. utanrrh. flengst um lönd í mjög sérkennilegri baráttu við vindmyllur meintrar einangrunar. Honum hefur sem betur fer ekki tekist að gera Davíð Oddsson að sínum Sancho Panza þó hann fýsi það eflaust. En kannski á hann sinn Sancho Panza í Sjálfstfl. í líki einhverra annarra. Þessi lukkuriddaraferð hefur ekki verið landi og þjóð til mikils sóma enda afneitaði hæstv. forsrh. utanrríkisstefnu hæstv. utanrrh. um stund a.m.k. og væri fróðlegt að vita hver staðan í því máli er hér og nú. En hæstv. forsrh. er ekki hér nú eins og vakin hefur verið athygli á og það er miður. Hins vegar er hér formaður hv. utanrmn. og ég treysti því að hann geti svarað þessum spurningum í staðinn hvort hér sé um að ræða samstiga stefnu ríkisstjórnarinnar sem birtist í ræðu hæstv. utanrrh. því þar ómar nú töluvert af ræðuhöldum hæstv. utanrrh. frá liðnu sumri.
Evrópumálin verða mál málanna í komandi kosningabaráttu hvort sem okkur líkar það betur eða verr. Kjósendur eiga skýlaust heimtingu á því að vita hver afstaða allra flokka er til aðildar að Evrópusambandinu og það þýðir ekkert að skýla sér á bak við það að málið sé ekki á dagskrá. Það er vissulega rétt að ekkert hefur breyst sem kemur þessari umræðu frekar á dagskrá nú en áður. Það var t.d. alltaf vitað að Finnarnir væru á leiðinni inn í Evrópusambandið þótt lokatölur þar yrðu ekki sá mikli sigur sem margir Evrópusambandssinnar þar óskuðu sér. Því skýtur það mjög skökku við að heyra hæstv. utanrrh. lýsa því sem einhverjum stórtíðindum eða miklum áfanga að Finnar skyldu samþykkja aðild, það eru ekki einu sinni fréttir.
Við sem sóttum kvennaráðstefnuna Nordisk Forum í Finnlandi nú í sumar fundum mjög fyrir því hve afstaða Finna gagnvart Evrópusambandinu var mörkuð vonleysi. Ekki ríkti mikil gleði í máli þeirra sem mæltu fyrir aðild á stórum fundi þingkvenna frá öllum Norðurlöndum. Nei, rökin voru skýr. Við neyðumst til, við eigum ekki annarra kosta völ. Í Finnlandi ríkir mikil örvænting í kjölfar hruns viðskiptalands Finna, Sovétríkjanna, og allt, allt er í þeirra augum skárra en óbreytt ástand. Danska fræðikonan Drude Dalerup hafði þetta að segja við finnsku konurnar:
,,Við Danir ætluðum að eyða atvinnuleysinu með því að ganga inn í Evrópusambandið fyrir 20 árum. En hvað gerðist? Okkur hefur í mesta lagi miðað aftur á bak.``
Nú er brýnt að fara að hefja efnislega, málefnalega umræðu og taka upp rökin í þessu máli eitt eftir annað og þá þarf m.a. að tína til það sem átakanlega vantar í skýrslu háskólans, sem enn er leyniplagg, en ég held að flestum sé ljóst að séu takmarkaðar og vísa ég þá til fjölmiðlaumræðu. Hæstv. utanrrh. segir í ræðu sinni að ekki sé ljóst hvernig leysa megi það vandamál sem fiskveiðistefna Evrópusambandsins er. Ég hefði talið ábyrgara að hæstv. ráðherra hefði rætt hvort það vandamál sé leysanlegt. Sífellt meiri upplýsingar eru að koma upp á borðið um galla samkomulagsins sem Norðmenn gerðu um sjávarútvegsmál og hæstv. utanrrh. lofaði og prísaði. Hæstv. sjútvrh. hefur á hinn bóginn mjög afdráttarlaust lýst göllum þessa samkomulags. Svo ég taki bara nýjustu umfjöllun þá var sagt í Morgunblaðinu í gær, með leyfi hæstv. forseta: ,,Gangi Norðmenn í Evrópusambandið munu þeir ekki síður verða fyrir barðinu á svokölluðu ,,kvótahoppi`` en Bretar, en þá er átt við að útlendingar kaupi sig inn í norsk útgerðarfyrirtæki og eignist þannig skip með kvóta. Kemur þetta fram í grein eftir Ola Flåten, prófessor í auðlindahagfræði, en hann bendir m.a. á Factortame-dóminn frá 1991 máli sínu til sönnunar. Síðan hann var kveðinn upp hefur breskum skipum í eigu útlendinga fjölgað mikið og eru nú líklega komin yfir 120.``
Þetta er aðeins eitt af fjöldamörgu sem hér ber að taka til athugunar og um galla sjávarútvegsstefnu Evrópusambandsins er varla deilt hér á landi. Ég sakna þess hins vegar hve lítið er rætt um velferðarmál og almenn heillamál, svo sem lýðræðismál, í þessu sambandi. Velferð verslunarinnar virðist meira metin en velferð fólks. Við kvennalistakonur höfum reynt að sýna fram á hver áhrif aðildar eru á kjör kvenna og rifja upp ýmislegt sem varðar konur í sumum tilvikum meira en karlmenn. Félagsleg réttindi innan margra ef ekki flestra Evrópusambandslandanna eru bundin við fullvinnandi fólk og fólk í hlutastörfum nýtur lítilla sem engra félagslegra réttinda. Í þessum hópi eru fyrst og fremst konur eða 30% á móti 4% karla. Vegna ákvæða um að ekki megi leggja óeðlilegar viðskiptahindranir á verslun þá verður nú að víkja frá kröfum sem gerðar eru t.d. vegna innihaldslýsingar á matvælum og varða m.a. atriði eins og skaðleg litarefni. Þetta er neytendamál. Á sömu forsendum má ekki leggja hindranir á sölu klámrita t.d. og mér þætti gaman að vita hvernig því yrði farið með ofbeldisefni í blöðum og myndmiðlum, hvort frjálsi markaðurinn muni ekki krefjast frelsis í dreifingu þar. Þetta er að gefnu tilefni tekið hér til.
Kerfi Evrópusambandsins er þannig að hinn almenni borgari hefur ekki möguleika á að kalla neinn til ábyrgðar á þeim ákvörðunum sem teknar eru þar. Ráðherraráðið tekur allar sínar ákvarðanir fyrir luktum dyrum og utan þeirra fær enginn að vita hvaða skoðun hver hafði. Þetta þýðir að lýðræði er þverbrotið og það er jafnvel enn alvarlegra fyrir konur en karla því þær eiga undir högg að sækja varðandi völd.
Atvinnuleysi ungs fólks er alvarlegt vandamál innan Evrópusambandsins og atvinnuleysi kvenna er mun meira en atvinnuleysi karla. Er það þessi veröld sem hæstv. utanrrh. vill? Meðal kvenna er 12% atvinnuleysi innan Evrópusambandsins, rúmlega reyndar, og rúm 9% hjá körlum, en 20% hjá ungu fólki. Svo getur hæstv. utanrrh. vogað sér að koma hér og spyrja hvort við verðum ekki að rjúfa einangrunina með því að fara inn í þetta sæluríki. Ég held að hann verði að skoða sína afstöðu betur áður en hann leiðir okkur lengra á þessa óheillabraut.
Virðulegur forseti. Ég sé að tími minn er búinn núna og mun því ekki syndga frekar upp á náðina. Ég á eftir að taka fyrir a.m.k. tvö efnisatriði sem ég hafði hugsað mér að koma inn á og mun vonandi hafa tækifæri til þess að drepa örlítið á þau í seinni ræðutíma hér eftir því hvernig umræðan þróast.