[00:20]
Forsætisráðherra (Davíð Oddsson) :
Hæstv. forseti. Þegar lok þessarar umræðu fara væntanlega að nálgast, þó hún kunni að lengjast eitthvað enn, þá vil ég færa mönnu þakkir fyrir þær umræður sem hér hafa átt sér stað. Það má segja að drýgri hluti umræðunnar hafi farið í umfjöllun um yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um aðgerðir til að stuðla að aukinni atvinnu, stöðugleika og kjarajöfnun en frv. sjálft sem til umræðu er. Er það ekki út af fyrir sig óeðlilegt þar sem málin eru samtengd og yfirlýsing ríkisstjórnarinnar hafði ekki komið til sérstakrar umræðu í þinginu og þetta var nánast fyrsta tækifærið til þess.
Ég hef áður gert grein fyrir þáttum sem víkja að frv. og svarað nokkrum atriðum í andsvörum þannig að ég ætla með sama hætti og hv. þm. að fara nokkrum orðum um það sem sagt hefur verið um yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar af hálfu einstakra þingmanna.
Eitt atriði vil ég byrja á að nefna sérstaklega því þar finnst mér hafa gætt misskilnings. Hv. þm. hafa sagt að við athugun hafi þeir komist að því að í raun væri næsta fátt nýtt í þessari yfirlýsingu. Margt af því sem þar væri á ferðinni hefði áður verið nefnt, jafnvel fyrir skömmu, annað hefði verið í umræðu alllengi o.s.frv. Ég vek athygli á því að langflestir þættir þessarar yfirlýsingar eru enn ófrágengnir að því leyti til að það er ekki fyrr en með lögfestingu fjárlaganna sem þessi yfirlýsing í einstökum atriðum fullkomnast. Það er því eðlilegt þegar fjárlög eru í undirbúningi að dregnir séu saman á einn stað ýmsir þeir þættir sem eru til þess líklegir að stuðla að aukinni atvinnu stöðugleika og kjarajöfnun. Ég vek athygli á því að í þeirri umræðu úti í þjóðfélaginu sem þegar hefur orðið um þessa yfirlýsingu hafa fjölmargir aðilar, ekki allir þeirra mjög elskir að ríkisstjórninni sérstaklega, tekið þessari yfirlýsingu vel, sagt að mjög margt í henni væri til þess fallið að bæta andrúmsloft og leggja grundvöll að umræðum um kjarasamninga þó vissulega, og úr því skal ég ekki draga, hafa ýmsir sagt sem svo að lengra mætti ganga í einstökum efnum en þar er gert. Ég tel að almennt megi segja að þeir aðilar sem ekki eru í hinu pólitíska dægurþrasi eins og eru örlög okkar hér hafi tekið þessum yfirlýsingum mjög málefnalega og talið þessa yfirlýsingu til þess fallna að vinna að sátt í þjóðfélaginu og stuðla að bættu andrúmslofti og leggja grunn að heilbrigðri umræðu um kjarasamninga. Það tel ég mikils virði að viðbrögð í þjóðfélaginu hafi orðið með þessum hætti. Mér fannst sjálfsagt og eðlilegt að þessir þættir sem svo eiga samleið séu dregnir saman eins og gert er í þessari yfirlýsingu. Menn hafa nefnt til að mynda átakið í vegamálum að það hafi verið sagt frá því nokkru fyrr en gert er hér í yfirlýsingunni. Ég vek athygli á því að Alþingi hefur ekki gengið frá þessu máli og það hafa heyrst raddir til að mynda meðal sumra öflugra talsmanna stjórnarandstöðunnar að þeir séu ekki alveg sáttir við það form og það fyrirkomulag sem hér er lagt til. En það er áríðandi fyrir fólk í þjóðfélaginu, fyrir aðila vinnumarkaðarins, sem leggja mikið upp úr þessu máli að hafa átt þátt í því að leggja grundvöll nákvæmlega að aðferðinni, að þeir sjái og reyni og skynji hvort um það geti tekist sæmileg sátt hér og menn fórni sérhagsmunum sínum til að skapa þennan grundvöll sem þeir hafa lagt mikla áherslu á eins og þeir vissulega hafa gert og eins og hefur ekki farið fram hjá hv. þm. Ég vek sérstaka athygli á þessu.
Í annan stað varðandi lið 2 í þessari yfirlýsingu þar kemur fram líka að sátt hefur tekist á milli Sambands ísl. sveitarfélaga og ríkisstjórnarinnar. Hér hefur verið sagt að menn voni að ríkisstjórnin muni ekki brjóta þetta samkomulag. Ríkisstjórnin hefur ekkert samkomulag við sveitarfélögin brotið. Það er hins vegar rétt og það vita hv. þm. að það var meiningamunur á túlkun milli hæstv. fjmrh. og forráðamanna Sambands ísl. sveitarfélaga hvernig túlka bæri það samkomulag sem þeir skrifuðu undir á sl. ári. Það samkomulag hefur ekki verið brotið. Hv. þm. gætu sagt ef fjárlög hefðu verið samþykkt í því fari sem þau voru að þá hefði það samkomulag verið brotið að mati Sambands ísl. sveitarfélaga, það hefur ekki verið gert. Sú ákvörðun sem er kynnt í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sem og yfirlýsing hæstv. ráðherranna tveggja, fjármála og félagsmála, og forráðamanna Sambands ísl. sveitarfélaga dagsett í dag, tekur af tvímæli um að það eru engin slík brot á ferðinni, þvert á móti er sátt og samstaða. Þetta er enn einn þáttur í því að ríksstjórnin leggur grundvöll að því að þegar gengið er til kjarasamninga þá sé sátt og samstaða á þessu mikilvæga sviði sem sveitarfélagamálin í landinu eru.
Ég hef einnig fundið að þessari niðurstöðu er fagnað og jafnframt því að ríkisvaldið og sveitarfélögin hafa náð áframhaldandi samkomulagi með hvaða hætti þeir vilja sameiginlega vinna annars vegar að þáttum til að draga úr atvinnuleysi og hins vegar að málum er varða Innheimtustofnun sveitarfélaganna. Þetta er afskaplega mikilvægt sem hér kemur fram.
Þá vil ég gjarnan, hæstv. forseti, víkja nokkuð að því sem hefur verið sagt um fjármagnstekjuskattinn. Þar hafa fallið allstór orð um það að ríkisstjórnin vísi málinu frá sér og yfir til annarra aðila, stjórnarandstöðunnar og annarra. Ríkisstjórnin hefur verið algerlega heil í því máli er varðar fjármagnstekjuskattinn. Það var gefin út yfirlýsing í október 1993 þar sem ákveðið var að grípa til sérstakra aðgerða til að knýja fram lækkun vaxta í framhaldi af því breytta efnahagslega umhverfi sem hafði tekist að skapa. Með þeirri yfirlýsingu sem þá var gefin var sagt, og var það að ráði Seðlabanka og viðskiptabanka og annarra slíkra aðila, að fjármagnstekjuskatti væri slegið á frest því það færi ekki saman um þær mundir að vinna að setningu hans og vaxtalækkunarátakinu. Og ég man ekki til þess, ég verð þá leiðréttur ef svo er, að stjórnarandstaðan hafi gert athugasemdir við það á þeim tíma. Enda hefur það verið viðkvæði í þjóðfélaginu að vexti bæri að lækka, raunvaxtastigið bæri að lækka þó það hafi ekki tekist um margra ára skeið, sennilega á annan áratug, fyrr en með þessum aðgerðum í október 1993. Þá segja menn, ja, ríkisstjórnin er að ýta þessu máli frá sér yfir til næstu ríkisstjórnar, og virðast telja það eitthvað óeðlilegt. Í fyrsta lagi er ríkisstjórnin ekki að ýta málinu frá sér heldur hefja undirbúning þess, hefur reyndar þegar hafið undirbúning þess en veit að það eru áhöld um með hvaða hætti þessu markmiði skuli ná og vill hafa sem víðtækasta samstöðu um það hvernig þessu markmiði skuli ná. Leggur því til að víðtæk samstaða skapist í landinu um málsmeðferðina og ríkisstjórnin veit að þetta hefur verið í hennar stjórnarsáttmála og hún hefur líka fylgst með ummælum hv. stjórnarandstæðinga um að þeir séu þess fýsandi að slíkur skattur sé á lagður. Þegar þannig er til stofnað þá er auðvitað fyllilega eðlilegt og sjálfsagður framgangsmáti að ná öllum þessum aðilum saman sem hafa marglýst því yfir að þeir vilji í þennan farveg koma málum.
Ég hlýt þó hins vegar að vekja athygli á því að þeir sem gagnrýna okkur, þá stjórn sem nú situr, fyrir að hafa ekki komið þessu máli fram sátu í stjórn á undan þessari. Látum nú vera ef þessi hugmynd hefði ekki komið upp þá en það var ætlun þeirrar ríkisstjórnar og margkynnt hér á Alþingi að koma fjármagnstekjuskattinum á. Það varð ekki. Sú grundvallarvinna sem nú hefur verið unnin lá ekki fyrir þá. Sú vinna mun auðvelda samstarfið í þeirri nefnd sem stjórnarflokkarnir eru að leggja til að fari af stað. En auðvitað munu menn fara yfir þessa þætti, kanna þá möguleika sem fyrir hendi eru og fara jafnframt yfir þá þróun sem er að gerast, til að mynda um alla Evrópu, varðandi fjármagnstekjuskattinn og gæta þess að við séum samsíða öðrum ríkjum í þeim hugmyndum sem þar eru nú að gerjast.
Hæstv. forseti. Þetta vildi ég að kæmi fram um þetta atriði sérstaklega.
Mér þótti athyglisvert að stjórnarsamstaðan er ekki samstiga varðandi ekknaskattinn sem svo hefur verið kallaður og veigamikil rök hafa verið færð fram til að kalla skattinn þessu nafni því svo illa hefur hann bitnað á þeim maka sem eftir lifir sem reyndar á Íslandi er oftar ekkjan en ekkillinn eins og vitað er. Framsfl. hefur áður lýst því yfir að hann sé fylgjandi því að þessi skattur sé lagður af og er það vel en talsmaður Alþb. hér áðan vill endilega hafa þennan skatt áfram. Það er athyglisvert og ég vona að fólkið í landinu taki eftir því, einkum ekkjurnar sem kannski sumar hverjar hafa kosið Alþb. óvitandi vits en munu ekki gera það framvegis ef þessi yfirlýsing kemst nægilega vel á framfæri. Þessi skattur var og er ósanngjarn og á að leggjast af og það er víðtæk samstaða um það í þinginu milli framsóknarmanna, sjálfstæðismanna, alþýðuflokksmanna og vonandi Kvennalistans, ég trúi ekki öðru, en Alþb. er þar eitt sér á báti.
Varðandi það sem nefnt var og hv. síðasti ræðumaður nefndi um afnám tvísköttunar lífeyrisgreiðslna og fannst þar undarlega að málum staðið af hálfu ríkisstjórnar. Hver er mergur þess máls? Hvert er óréttlætið í því máli? Það er tvísköttun sem er lykilorðið í þeim efnum. Nú þurfa menn að gá að því að engin slík tvísköttun hefur átt sér stað fyrr en fyrst árið 1988 því fram að því voru inngreiðslurnar í lífeyrissjóðina frádráttarbærar, bæði hjá einstaklingum og atvinnurekendum. Það er því aðeins á tímabilinu frá 1988 til þessa dags sem þessi tvísköttun, sem er lykilorðið í málinu, kann að hafa átt sér stað. Hvernig finna menn þá þessi 15%? Jú, menn vitna til þess að 60% af inngreiðslum í lífeyrissjóðina var frádráttarbær frá skatti. Líka á þessu tímabili. Rétt eins og öll greiðsla atvinnurekendamegin var á tímabilinu þar á undan frádráttarbær, frá 1988 til þessa dags. 40% voru ekki frádráttarbær. Þegar menn síðan taka þennan þáttinn og vaxtaþáttinn, sem menn ætlast til varðandi fjármagnstekjuskatt --- menn eru að horfa til framtíðar --- að verði ekki skattlagður, vaxtamyndun lífeyrissjóðanna verði ekki skattlögð, þar er því ekki um tvísköttun að ræða í því sambandi, lykilatriði í málinu, þá stendur aðeins eftir þessi hluti sem tvískattaður er, þessi 15%. Ef menn eru alveg sanngjarnir í málinu og vilja fara fram af sanngirni, líta á tvísköttunarþáttinn sem vandamál í málinu þá er þessi niðurstaðan.
Ég tel að þarna sé farið heiðarlega að málum.
Hátekjuskatturinn er nefndur og menn segja: Það var bara spursmál um að fella hann niður. Þetta er misskilningur og það vita hv. þm. Hátekjuskatturinn er fallinn niður. Það þarf sérstakan lagaatbeina Alþingis til að koma honum á á ný og það er einmitt það sem verið er að gera með þessari yfirlýsingu og þessu samkomulagi. Það er verið að koma honum á á ný. Hann er að vísu lagður á örlítið hærri tekjur en fyrr en það er verið að koma honum á á ný. Í því felst þetta samkomulag og þessi yfirlýsing. Ég vek líka athygli á því að meðan hér var vinstri stjórn þá var ekki lagður á slíkur hátekjuskattur. Það var um hann rætt fyrir kosningarnar þar á undan en hann var ekki á lagður af vinstri stjórninni. Það gerði hins vegar sú stjórn sem nú situr. Ég skal alveg viðurkenna að mér var það ekkert létt um geð, hvorki að leggja hann á þá né leggja hann á aftur núna. Því það er nefnilega þannig að menn borga hærra skatthlutfall í núverandi kerfi eftir því sem tekjurnar eru hærri. Ekki bara greiðslan heldur skatthlutfallið eykst eins og menn vita ef tekjurnar eru hærri. Í þessu dæmi er um sérstaka ákvörðun að ræða því hátekjuskatturinn var niður fallinn sem var sérstök ákvörðun Alþingis. Hann gilti til tveggja ára og féll þá sjálfkrafa niður og því þurfti þess við að setja um hann ný lög til þess að hann gæti gilt og hægt væri að rukka hann inn í þágu ríkissjóðs.
Menn ræða um hækkun skattleysismarka og gefa til kynna að þar sé eitthvert sjónarspil á ferðinni vegna þess að menn hafi komið á fund efh.- og viðskn. og sagt að þessi aðferð mundi ekki hafa neinar breytingar í för með sér frá fjárlagafrv. En það er reyndar rétt eins og er um bandorminn, sem hér er ræddur, að lögfesting þeirra atriða sem þar eru hefur ekki breyting á fjárlagafrv. í för með sér vegna þess að fjárlagafrv. byggir á því að þetta náist fram með þessum hætti. Þannig var að þegar staðgreiðsluskatturinn var tekinn upp á sínum tíma þá var ráð fyrir því gert að þegar kaupmáttur lækkaði mundi skatturinn lækka. Þegar kaupmáttur ykist mundi skatturinn þyngjast. Því miður var þessi leið ekki farin og fjmrh. úr röðum Alþb., maður sem við metum öll mikils, dálítið misjafnlega mikils eins og gengur, ákvað að fara ekki þá leið sem mörkuð hafði verið þannig að skatturinn þyngdist þegar kaupið dróst saman og lækkaði. Og með þeirri stefnumörkun sem hafði verið ákvörðuð í upphafi þá hefði skatturinn áfram átt að þyngjast þegar kaupið hækkaði en það var ákvarðað nú að þrátt fyrir breytta efnahagsstöðu mundi dæminu ekki snúið við núna eins og það átti að gerast í upphafi ef hin leiðin hefði verið farin og skattleysismörkin mundu hækka með auknu kaupi og auknum kaupmætti sem Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir og við væntum öll að geti orðið. Þannig að inni í fjárlagafrv. er ráð fyrir þessu gert.
Hæstv. forseti. Ég held að flest það sem hér hefur verið rætt og fundið að þessari yfirlýsingu eigi sér ekki stoð ef vandlega er að málinu hugað og af sæmilegri sanngirni skoðað. Ég held einmitt að það sem ég nefndi í upphafi, að ástæða þess að þeir aðilar í þjóðfélaginu sem ekki eru eins ofurseldir og við hv. þm. dægurþrasinu, mætti jafnvel segja útúrsnúningunum sem stundum verða hér á báða bóga, hafa tekið þessum tillögum vel og talið þær stuðla að sátt og samlyndi í þjóðfélaginu og leggja grundvöll að betra andrúmslofti til þess að vinna að gerð kjarasamninga. Og því hljótum við öll að fagna hvar í flokki sem við stöndum að ríkari sátt fáist í þjóðfélaginu og að greiðari grundvöllur til gerðar kjarasamninga sem tryggir stöðugleika, sem við höfum búið við núna undanfarið og við finnum að fólkið vill ekki missa, að slíkur grundvöllur náist fram.