Umferðarlög

Flm. (Lára Margrét Ragnarsdóttir):

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frv. til laga um breytingu á umferðarlögum, nr. 50/1987, með síðari breytingu. Brtt. hljóðar svo:

1. gr.: 72. gr. a laganna orðast svo:

Börn 14 ára og yngri skulu bera viðurkenndan hlífðarhjálm á höfði við hjólreiðar.

2. gr.: Á eftir 2. mgr. 100. gr. laganna kemur ný málsgrein er orðast svo:

Eigi skal heldur refsa fyrir brot gegn 72. gr. a nema barn hafi ítrekað brotið gegn ákvæðinu og haldi því áfram þrátt fyrir skrifleg tilmæli lögreglu til þeirra sem fara með forsjá barnsins um að þeir sjái til þess að það fari að ákvæði laganna. Í þeim tilfellum er heimilt að sekta hlutaðeigandi forráðamann.

Virðulegi forseti. Svipuð frumvörp voru áður flutt á 111., 113. og 117. löggjafarþingi en urðu þá eigi útrædd. Upphaflega var miðað við tíu ára aldur en nú er eðlilegt talið að miða við fjórtán ár.

Síðastliðin tíu ár hafa verið lagðar fram slysaskýrslur hér á landi er sýna að höfuðslys við hjólreiðar meðal barna og ungmenna eru mjög tíð og að slík slys hafa jafnan alvarlegar afleiðingar. Þessum slysum hefur þó fækkað aðeins á síðastliðnum árum samhliða því sem notkun sérhannaðra hjólreiðahjálma hefur aukist hratt. Samkvæmt könnun, er Umferðarráð stóð fyrir í júlí 1993, var hjálmanotkun við hjólreiðar í þéttbýli hérlendis þá um 20% en sambærileg könnun á þessu ári sýndi að þetta hlutfall var komið upp í 30%.

Það hefur verið skoðun Umferðarráðs að lagasetning sem þessi hefði ekki gildi fyrr en notkun hlífðarhjálma hefði náð 25--30%. Því teljum við flutningsmenn þessa frv. tímabært að lögtaka þessa skyldu nú.

Víða erlendis hafa verið gerðar athuganir er sýna að langflest börn, sem slasast alvarlega eða deyja vegna höfuðáverka er hlýst við hjólreiðar, hafa ekki borið hjálm á höfði. Sama niðurstaða kemur í ljós þegar skoðuð er slysaskráning á sjúkrahúsum hér á landi síðustu árin.

Árið 1990 voru sett lög um skyldunotkun hjólreiðahjálma í Ástralíu og í kjölfarið fækkaði alvarlegum höfuðmeiðslum hjólreiðamanna um 60--70% þar í landi. Sömu sögu er að segja frá nokkrum fylkjum Bandaríkjanna þar sem slík lög hafa verið sett. Fá lönd í Evrópu hafa hins vegar enn sem komið er sett slík ákvæði í löggjöf sína en samtök um öryggi evrópskra neytenda (ECOSA) ákváðu á fundi í Stokkhólmi í apríl 1992 að stefna að því að árið 2010 yrði hjálmanotkun orðin sem útbreiddust í öllum löndum Evrópubandalagsins og Fríverslunarsamtaka Evrópu.

[10:45]

Skylda til bílbeltanotkunar var leidd í lög á Íslandi árið 1987, tíu árum eftir að fyrstu tillögur voru lagðar fram í því efni. Margir voru þá efins um ágæti þeirrar skyldu en í dag efast fáir enda hefur slysum af völdum árekstra fækkað um nálægt 50% og framrúðuslys eru nánast algerlega horfin. Stjórnvöld hljóta að leitast við að tryggja öryggi borgaranna eftir fremsta megni og lögleiðing bílbeltanotkunar var heillavænlegt spor í þá átt. Nú er tækifæri til að halda áfram á sömu braut og huga þá í upphafi sérstaklega að yngstu vegfarendunum, þó æskilegt hefði verið að lögin tækju til allra hjólreiðamanna því það aðhafast börnin sem fyrir þeim er haft. En í trausti þess að fulltíða fólk skilji nauðsyn þess að sýna gott fordæmi er í fyrstu lagt til að lögin taki til aldurshópsins 14 ára og yngri.

Á síðasta þingi var samþykkt sú viðbót við umferðarlögin að dómsmrh. gæti sett reglur um notkun hlífðarhjálms við hjólreiðar. Hér er hins vegar lagt til að gengið verði lengra og slík skylda lögleidd og því er gert ráð fyrir að framangreind breyting verði felld brott. Börn undir 15 ára aldri teljast ósakhæf og verður því ekki refsað. Þó er gert ráð fyrir að lögreglu sé heimilt að sekta forráðamenn barns sem brýtur ítrekað gegn ákvæðinu, þó aðeins að undangenginni áminningu um að forráðamenn, þ.e. þeir sem fara með forsjá barnsins samkvæmt lögræðislögum, sjái til þess að barnið fari að lögunum. Flm. telja nauðsynlegt að brot gegn lögum sé refsivert að einhverju marki. Refsilaus lagatilmæli slæva réttarvitund almennings og síst er það vilji löggjafans að draga úr virðingu fyrir lögum hjá æsku landsins. Þó er ekki gert ráð fyrir að farið verði að sekta fyrir brot gegn lögunum fyrr en tveimur árum eftir gildistöku þeirra. Er þar farin svipuð leið og þegar bílbelti voru lögleidd á níunda áratugnum.

Gert er ráð fyrir að lögin sjálf taki gildi 1. júní 1996.

Loks skal bent á að þó að með þessu frv. sé aðeins ætlað að lögleiða notkun hlífðarhjálma hjá ungum hjólreiðamönnum geta slíkir hjálmar bjargað miklu og komið í veg fyrir höfuðmeiðsl þeirra sem detta á hjólabrettum, hjólaskautum, línuskautum, skautum, skíðum og snjóþotum. Þá eru ótaldir hestamenn en fjöldi þeirra notar ekki hjálma þótt hjálmanotkun hestamanna hafi mjög færst í vöxt á síðustu árum, ekki síst á hestamannamótum, í keppni og í leiguferðum. En því miður verður að segjast að almennt virðast leiðsögumenn í hestaferðum ekki nota hjálma og eru þannig ekki fyrirmynd samferðamanna sinna í þessum ferðum.

Með tilkomu lagafrv. vænti ég að almenningi aukist skilningur á notkun hjálma í þeim íþróttum þar sem höfuðmeiðsl eru algengust og þá er vel af stað farið. Þótt fyrst og fremst sé hugað að öryggi borgaranna er ekki úr vegi að minnast á þann sparnað sem almenn notkun hlífðarhjálma hefði á þróun kostnaðar í heilbrigðisþjónustu sem hefur verið eitt helsta viðfangsefni ríkisstjórna sl. ára. Slíkt er þó aukaatriði samanborið við þær þjáningar og sorg sem höfuðslys hafa í för með sér. Eins og kunnugt eru flm. frv. úr öllum flokkum enda er um öryggishagsmuni að ræða en ekki pólitískt mál. Því vænti ég skjótrar og góðrar afgreiðslu þessa máls og ég leyfi mér að vísa frv. til allshn. og 2. umr.