[18:24]
Guðný Guðbjörnsdóttir:
Virðulegi forseti. Það er grundvallarviðhorf okkar kvennalistakvenna að rétt sé að íslenska þjóðin eigi fiskimiðin og það verði að tryggja að það sé þjóðin sem njóti afraksturs af auðlindinni. Það er okkar skoðun að svo sé ekki nú á meðan sægreifar fá auðlindina á silfurfati án afnotagjalds og vissulega má færa rök fyrir því að ekki verði betur tryggt að þjóðin njóti afrakstursins ef erlendir fjárfestar fá arð af sínum fjárfestingum sem hlýtur að vera meginmarkmið þeirra. En e.t.v. skiptir litlu máli hvort það eru erlendir eða íslenskir sægreifar sem hirða arðinn af auðlindinni.
Ef erlendir fjárfestar tryggja betur að fiskstofnarnir verði nýttir í þágu þjóðarinnar og ef áhættufjármagn verður í raun til þess að vaxtabyrði fyrirtækja minnkar og geri þau færari til að borga almennileg laun og tryggja betur störf og stöðu sjómanna og fiskvinnslufólks, er það vel. Aðalatriðið er að festa eignaraðild þjóðarinnar á auðlindinni betur í sessi, t.d. með því að festa ákvæði um slíkt í stjórnarskrá, taka upp veiðileyfagjald og tryggja að arðurinn komi íslensku þjóðinni til góða en fari ekki í vaxandi mæli til erlendra stórfyrirtækja.
Ef auðlindin væri ótakmörkuð yrði tvímælalaust til bóta að fá inn erlent fjármagn því þá mætti væntanlega margfalda ágóðann með vaxandi umsvifum. Ég held að öllum sé ljóst að svo er ekki, auðlindin er takmörkuð. Því er nauðsynlegt að fara mjög vel ofan í það hvaða afleiðingar það hafi að heimila erlendar fjárfestingar í íslenskum sjávarútvegi, hvort sem þar yrði miðað við 20% eins og frv. hv. þingmanna Þjóðvaka hljóðar upp á eða 49% eins og frv. hv. þingmanna Sjálfstfl. kveður á um.
Frumvarp ríkisstjórnarinnar gerir í raun lítið annað en að lögbinda það ástand sem þegar er komið á í reynd svo það er eiginlega varla þess virði að ræða það. Það er algert lágmark að samþykkja það. En það er mjög athyglisvert, eins og kom fram í ræðu fyrr í dag, að frv. ríkisstjórnarinnar þótti framsýnt eða jafnvel ógnvekjandi fyrir aðeins einu ári síðan, m.a. vegna ágreinings innan ríkisstjórnarinnar. Nú hefur orðið sú viðhorfsbreyting að tvö frumvörp eru komin fram sem ganga lengra. Mér er spurn hvort þessi viðhorfsbreyting er eitt birtingarform þess sem almennt virðist vera að gerast bæði í viðskiptum og stjórnmálum að fjölþjóðlegum fyrirtækjum vex fiskur um hrygg en þjóðríkið sem slíkt er farið að þvælast fyrir. Allt gengur út á aukna hagkvæmni og aukna arðsemi en fólkið sem býr í viðkomandi löndum eða starfar í viðkomandi fyrirtækjum er orðið algert aukaatriði. Því er stýrt eftir lögmálum fjármagnsins.
Það er rétt að við Íslendingar höfum verið að fjárfesta í erlendum sjávarútvegi, enda erum við fyrsta flokks á því sviði og getum selt þekkingu okkar. Við höfum einnig fengið inn í landið viðhald og annað sem tengist því. Þess vegna sjá margir ákveðna kosti við það að Íslendingar skuli sækja út að þessu leyti. En þá er vert að velta því fyrir sér hvað það er sem erlendir fjárfestar eru að sækja hingað. Hvað vilja þeir fá fyrir sinn snúð? Það má vel vera að þeir vilji kynnast íslenskum sjávarútvegi vegna þeirrar þekkingar sem hér er. En ég held að það sé alveg ljóst að þeir vilja fá arð af fjárfestingu sinni en ég er hrædd um að þessi arður eigi að byggjast áfram á lágum launum fiskvinnslufólks og veikri stöðu verkalýðshreyfingarinnar í landinu því þannig er Ísland gjarnan kynnt fyrir erlendum fjárfestum.
Ég hjó eftir því í ræðu hv. þm. Ágústs Einarssonar áðan þegar hann var beðinn um að rökstyðja hvers vegna þeir þjóðvakamenn takmörkuðu prósentu sína við 20 en færu ekki upp í 49 eins og er í frv. þingmanna Sjálfstfl. að þá nefndi hann réttilega að málið væri viðkvæmt þjóðernislega og hann vildi forðast tilfinningahlaðna umræðu um landráð o.s.frv.
Í raun færði hann engin efnisleg rök fyrir því að fara upp í 49% önnur en þau að þetta væri sálfræðilega hæfileg prósenta til að halda þjóðinni rólegri. Ég vil á þessu stigi vera mjög varkár eins og hann. Ég er sammála honum í því en ekki bara til þess að landar mínar haldi ró sinni heldur þarf að vera alveg tryggt að erlendar fjárfestingar þýði aukinn arð til íslensku þjóðarinnar, eiganda auðlindarinnar. Það þarf að vera tryggt að arðurinn verði notaður til að fólk haldi vinnu sinni og að laun fólks, sem starfar í sjávarútvegi, og helst laun allrar þjóðarinnar, sem á auðlindina, hækki og verði sambærileg við það sem tíðkast í nágrannalöndunum. Því er ég þeirrar skoðunar að það beri að tryggja sameignarákvæði fiskveiðistjórnunarlaganna, t.d. með því að stjórnarskrárbinda það og koma á veiðileyfagjaldi. Þá ætti að vera óhætt að leyfa erlendar fjárfestingar í sjávarútvegi svo framarlega sem fyrirtækin eru í meirihlutaeigu Íslendinga. Hve hátt hlutfall ætti að vera leyfilegt þarf að skoða mun betur. Það þarf að skoða það vel í hv. efh.- og viðskn. Einnig þarf að fara vel ofan í hvaða ávinningi erlendir fjárfestar sækjast eftir. Eru þeir tilbúnir að greiða almennileg laun eða á að nota sér þá stöðu að íslenskt verkafólk er ódýrt sem við værum í þróunarlandi? Þeirri þróun verður að snúa við hið fyrsta og ef fjárfestingar erlendra aðila geta orðið til þess þá er það vel. Ég leyfi mér þó að efast um að það vaki fyrir erlendum fjárfestum og því verði að tryggja breytta vinnulöggjöf og bætt laun samfara slíkum samningum. Annars gætum við farið út í ógöngur sem erfitt væri að komast út úr.
Ég get tekið undir þau orð sem koma fram í greinargerð í frv. hv. þm. Kristjáns Pálssonar og fleiri þingmanna Sjálfstfl. að ekki verði séð að sú þróun verði stöðvuð að fyrirtæki renni meira og meira saman fjárhagslega þvert á landamæri ríkja ef atvinnurekstur og þjóðfélag hefur hag af því. Þetta mál er því mjög mikið prinsippmál og að takmarka erlendar fjáfestingar í sjávarútvegi virkar núna sem frekar íhaldssamt sjónarmið og að heimila slíkar fjárfestingar hefur á sér yfirbragð framsýni. Það mun því koma í hlut okkar alþingismanna núna á þessu þingi að ákveða hvort þessara viðhorfa verður ofan á. Þetta er mjög vandasamt mat sem verður að undirbúa vandlega og það erum við kvennalistakonur svo sannarlega tilbúnar að gera. Hins vegar getur einungis framtíðin leitt í ljós hvort það er þjóðinni til góðs að sýna íhaldssemi eða framsýni að þessu leyti. Ég er sjálf alveg sannfærð um að það er gott fyrir íslensk sjávarútvegsfyrirtæki að fá erlent áhættufjármagn inn í fyrirtækin og kannski hlýst einnig af því aukinn markaðsaðgangur. Hins vegar sé ég ekki alveg fyrir mér hver ávinningurinn verður fyrir erlendu fyrirtækin og hver hann verður fyrir íslensku þjóðina sem á auðlindina. Horfa verður til framtíðar með heildarhagsmuni þjóðarinnar í huga.