Bryndís Hlöðversdóttir:
Herra forseti. Nú stendur til enn eina ferðina að gera andlitslyftingu á almennu hegningarlögunum frá 1940 en þau eru reyndar að stofni til mun eldri, ef ég man rétt, þar sem þau eru sótt að miklu leyti í dönsku hegningarlögin sem voru frá 1930 og voru að stofni til mun eldri. Auk almennra hegningarlaga höfum við fjölda sérrefsilagaákvæða í hinu ýmsu lögum og slík ákvæði eru oft og tíðum þannig úr garði gerð að þau kveða aðeins á um heimild til refsingar en eru að öðru leyti fáorð. Þau fylgja hins vegar í kjölfar ítarlegra hátternisreglna sem lagabálkurinn lýsir að öðru leyti. Sérrefsiákvæðin eru oft og tíðum um smærri brot og yfirsjónir eða þá yngri brot sem áður þekktust ekki en hafa orðið til með aukinni tækni og breyttum atvinnuháttum. Sem dæmi má nefna viðskiptalöggjöf ýmiss konar, fiskveiðilöggjöf og umferðarlöggjöf.
Almennu hegningarlögin sem hér er verið að breyta eiga að fjalla um öll hin veigameiri og alvarlegri brot, ekki síst ýmis rótgróin afbrot sem fylgt hafa mannlegu samfélagi frá alda öðli eins og prófessor Jónatan Þórmundson orðar það í riti sínu Refsirétti. Einnig falla undir almenn hegningarlög brot sem brjóta gegn trúar- og siðferðisreglum og gegn almennri siðgæðisvitund, sem sagt hin alvarlegri brot. En það hefur ýmislegt breyst í heiminum á þeim tíma sem liðinn er frá því hegningarlögin tóku gildi. Refsirétturinn er í stöðugri framþróun enda hafa lögin tekið þó nokkrum breytingum frá því þau voru sett. Ég hef látið taka saman fyrir mig hversu oft lögunum hefur verið breytt frá upphafi og fékk þau svör að það væru 30 lagabreytingar sem hafa falið í sér breytingu á almennu hegningarlögum frá því þau voru sett sem verður að teljast nokkuð mikið.
Kaflinn um kynferðisbrot sem er til umfjöllunar nú var gagngert endurskoðaður síðast með lögum frá 1992 og enn og aftur er hann kominn til endurskoðunar. Ég tel að almennu hegningarlögin séu því miður orðin ansi sundurlaus og það sé ekki ásættanlegt að hafa okkar meginheimild á sviði refsiréttarins þannig. Ég vil því spyrja hæstv. ráðherra hvort það standi til að láta fara fram heildarendurskoðun á þessum mikilvæga lagabálki. Ef það stendur ekki til vildi ég gjarnan heyra hans skoðun á slíkri endurskoðun, hvort hann telji ástæðu til að kanna hvort þetta sé orðið tímabært.
Um efni frv. að öðru leyti hef ég fyrst og fremst athugasemdir fram að færa við fyrri greinina en hún felur í sér viðbót við 210. gr. hegningarlaganna. Hæstv. dómsmrh. hefur þegar útskýrt efni greinarinnar og tel ég það nokkuð skýrt hvað greininni er ætlað að ná yfir, þ.e. vörslu efnis með grófu barnaklámi. Með grófu barnaklámi er átt við samfarir eða önnur kynferðismök við börn eftir því sem ég best fæ séð í grg. Um markmið ákvæðisins segir í athugasemdum með frv., með leyfi forseta:
,,Markmið þess að gera refsivert að hafa í vörslu sinni efni með grófu barnaklámi er að auka vernd barna gegn kynferðislegri misnotkun. Bann gegn því að hafa í vörslu sinni efni með grófu barnaklámi er talið geta dregið úr og fyrirbyggt kynferðislega misnotkun barna í tengslum við gerð slíks efni.``
Auk þess segir í grg.: ,,Þegar efni með barnaklámi er framleitt eru jafnframt framin alvarleg refsiverð brot gegn börnunum og má teljast undarlegt að varsla á slíku efni teljist ekki refsiverð. Með því að banna vörslu á efni með barnaklámi er mótuð skýr afstaða gegn kynferðislegri misnotkun á börnum, jafnframt því sem það getur stuðlað að því að bæta réttarstöðu barna. Ef það verður almennt að ríki heims geri vörslu á efni með barnaklámi refsiverða getur það stuðlað að því að takmarka eftirspurn eftir slíku efni og þar með kynferðislega misnotkun barna í tengslum við framleiðslu þess.``
Þessi rök eru eðlileg og að ég held í takt við siðferðis- og réttarvitund okkar flestra. En það sem ég á erfiðara með að skilja með tilliti til þessara raka er það hvers vegna ekki er gengið lengra í ákvæðunum úr því á annað borð er verið að kveða á um þetta í hegningarlögunum. Af hverju er aðeins talað um gróft barnaklám? Er ekki varsla efnis með hvers kyns barnaklámi eitthvað sem við viljum að sé refsivert? Við erum með ákvæðinu að vernda börn gegn kynferðislegri misnotkun og við teljum að bann gegn vörslu barnakláms takmarki eftirspurn eftir slíku efni og þar með kynferðislega misnotkun í tengslum við framleiðslu þess. Eins og ákvæðið lítur út í dag virðist mér að varsla barnakláms sé í lagi svo framarlega sem það sé ekki gróft. Ég bið hæstv. ráðherra að leiðrétta mig ef ég misskil þetta. Ég tel að eðlilegra hefði veri að stíga skrefið til fulls og hef ekki komið auga á skynsamleg rök á móti því. Í athugasemdum með frv. segir um þetta, með leyfi forseta.
,,Á móti framangreindum rökum`` --- sem sagt að vernda börn gegn kynferðislegri misnotkun --- ,,kemur að mjög óljóst er hvaða áhrif slíkt bann kemur til með að hafa í reynd og að rannsókn á slíkum brotum getur gengið nærri grunnreglum um friðhelgi einkalífs. Þá hefur því verið haldið fram að í einstaka tilvikum geti efni með barnaklámi, sem kynferðislega misþroska menn hafa í vörslu sinni, hugsanlega að einhverju leyti komið í veg fyrir kynferðisbrot gagnvart börnum.``
Og síðan segir: ,,Í 1. gr. frumvarpsins er valin sú leið að gera refsivert að hafa í vörslu sinni efni með grófu barnaklámi, þ.e. efni þar sem um er að ræða samfarir eða önnur kynferðismök. Samkvæmt greininni verður refsivert að hafa í vörslu sinni myndir eða annað efni sem framleitt er með þeim hætti að jafnframt er framið alvarlegt kynferðisbrot gegn barni. Myndir sem teknar eru með þeim hætti að við töku þeirra er ekki framið alvarlegt kynferðisbrot gegn barninu falla ekki undir ákvæði greinarinnar og er með þeim hætti reynt að koma til móts við það sjónarmið að slíkt efni geti haft þau áhrif að kynferðislega misþroska menn fremji síður kynferðisafbrot gegn börnum. Slík takmörkun getur einnig gert réttarvörsluna á þessu sviði auðveldari þar sem síður skapast álitaefni um hvort myndefnið sé þess eðlis að það falli undir verknaðarlýsingu ákvæðisins.``
Það verður að segjast eins og er að þessi hluti grg. er annað tveggja, annaðhvort er hann einstaklega klaufalega fram settur eða ótrúlega vitlaus. Er það rétt skilið hjá mér að ákveðið hafi verið að miða bara við gróft barnaklám vegna þess að temmilegt barnaklám geti hjálpað kynferðislega misþroska mönnum að takast á við hvatir sínar? Ég get ekki skilið þetta á annan hátt.
Önnur röksemd sem mér finnst koma þarna fram felst í því að með því að miða aðeins við gróft barnaklám þá verði réttarvarslan öruggari og sönnunarvandinn verði minni. Að sjálfsögðu er einfaldast að hafa refsilöggjöfina í anda tiltekins íslensks heimspekings sem lýsti því einhvern tíma yfir að það væri skynsamlegt að byggja refsilöggjöf einungis á sektum og dauðarefsingum. Annað væri vandasamt og dýrt og skapaði aðeins sönnunarvandamál.
Löggjöfin er full af ákvæðum sem vekja upp gífurleg sönnunarvandamál en við verðum líklega að kljást við það fyrir dómstólum. Það eru a.m.k. í mínum huga ekki rök gegn því að hafa refsiákvæði á þennan veg.
Þriðju rökin sem tínd eru upp í grg. á móti því að fella barnaklám almennt undir greinina eru þau að rannsókn á slíkum brotum geti gengið nærri grunnreglum um friðhelgi einkalífs. Ég trúði vart mínum eigin augum þegar ég sá þessa setningu í grg. Er það virkilega svo að árið 1996, á tímum síaukinna mannréttinda barna, að friðhelgi einkalífs sé notuð sem rök gegn því að slíkur ósómi sem barnaklám sé upprættur hvar sem hann viðgengst, innan eða utan heimilis? Reglan um friðhelgi einkalífs á ekki að vinna gegn svo sjálfsögðum hlutum sem vernd barna gegn því að vera notuð til upptöku á klámmyndum, ekki frekar en það er réttlætanlegt að nota ákvæðið sem rök gegn því að aðrir meðlimir fjölskyldunnar séu misrétti eða ofbeldi beittir í skjóli hennar. Þarna er löngu kominn tími til breyttra viðhorfa og löggjafanum yrði sómi að því að sýna gott fordæmi í þessum efnum.
Á meðan við höfum svona röksemdarfærslu í grg. með löggjöf um svo viðkvæmt efni er ekki von á góðu fyrir dómstóla landsins þegar þeir loksins fá ákvæðið til túlkunar. Ég tel því mjög mikilvægt að hæstv. ráðherra skýri frekar þessi orð í grg. ef ég hef misskilið þau. En mér finnst þau gefa tilefni til þessarar túlkunar og ef þessi túlkun er rétt tel ég mjög mikilvægt að þessi kafli í grg. sé tekinn til gagngerrar endurskoðunar og lagaákvæðinu breytt í þá veru að láta það falla almennt undir vörslu efnis með barnaklámi.