Sigríður A. Þórðardóttir:
Virðulegi forseti. Það mál sem hér er til umfjöllunar er að minni hyggju mjög merkilegt. Það lætur kannski ekki mjög mikið yfir sér við fyrstu sýn, en þegar menn hafa kynnt sér efni þess sjá þeir fljótt hversu flókin álitaefni og viðkvæm eru hér á ferðinni.
Ég á sæti í heilbr.- og trn. og við áttum þess kost þar að fjalla um frv. og veita umsögn til allshn. Ég vil lýsa því hér að ég styð frv. í öllum meginatriðum. Það sem ég vildi kannski fyrst og fremst gera að umræðuefni hér eru álitaefni sem snúa að nafnleyndinni. Það er hins vegar ljóst að tilgangur tæknifrjóvgunar er að sjálfsögðu að hjálpa barnlausu pari að eignast barn. Við slíka lagasetningu þarf að skoða málið frá mörgum sjónarhornum. Þá hlýtur það líka að vera þannig að mismunandi hagsmunir kunna að rekast á. Þar er t.d. um að ræða hagsmuni hins barnlausa pars, hagsmuni barnsins og ýmislegt annað, eins og t.d. að koma í veg fyrir að kynfrumur verði nýttar í hagnaðarskyni eða á einhvern annan óæskilegan hátt.
Í þessu frv. er að sjálfsögðu lögð megináhersla á að tryggja hagsmuni barnsins eins og kemur mjög vel fram í 3. gr. frv.
Spurningarnar sem vakna um rétt kynfrumugjafa til nafnleyndar eru kannski einkum af þrennum toga. Í fyrsta lagi getur nafnleyndin stuðlað að því að menn fáist til að gefa kynfrumur. Væri nafnleyndinni aflétt gætum við lent í þeim sporum, eins og ýmsir hafa bent á, að það drægi stórlega úr því að menn fengjust til þess að gefa sæði. Síðan þarf að hafa í huga hag kynfrumugjafans sjálfs af því að vera laus undan þeim skyldum sem hann annars kynni að hafa gagnvart barninu, hvort sem þær eru félagslegar, siðferðilegar eða lagalegar. Svo er að sjálfsögðu um að ræða hag barnsins af því að fá að vita um sinn rétta föður.
Ég vil sérstaklega í þessu sambandi nefna eitt atriði sem ég hef ekki heyrt að fólk hafi velt fyrir sér í tengslum við umræðuna um þessi mál. Það er sú staðreynd að í íslenskum rétti eru ekki ákvæði sem skylda móður til að feðra barn sitt. Mér finnst það dálítið merkilegt að þetta sjónarhorn skuli ekki hafa verið dregið fram í þessari umræðu. Það mætti því spyrja hvort þeir sem leggja svo mikla áherslu á að ekki sé nafnleynd við tæknifrjóvgun séu þá í sama orðinu að segja að þeim finnist að það ætti að setja lög á Íslandi sem skyldi mæður til þess að feðra börn sín. En það er sem sagt fyrir því mjög löng hefð hjá okkur að það sé ekki skylda móður.
Það eru auðvitað líka eins og hefur verið dregið inn í umræðuna af mjög mörgum þessi gríðarlegu stóru álitaefni sem eru þá heimspekileg, trúarleg, siðferðileg, félagsleg og lögfræðileg. Það má þá velta fyrir sér spurningunni um móðernið frekar, hvort t.d. sú kona sem fær gefins eggfrumu og gengur með barnið og elur það af sér sé hin raunverulega móðir. Hver er hin erfðafræðilega móðir, hin líffræðilega móðir o.s.frv.? Þetta eru því sannarlega mjög flókin mál sem hér er um að ræða og ég get ekki varist því að halda því fram og ég tel raunar að sú kona sem elur barnið sé móðir þess, jafnvel þótt hún hafi ekki lagt til þá frumu sem kveikti það líf við tæknifrjóvgun. Það er líka alveg ljóst að það er gengið út frá því í barnalögunum og þau eru í raun og veru reist á því að sú kona sem gengur með barn og elur það sé móðir þess í lagalegum skilningi.
Mér finnst allshn. hafa komið með skynsamlega málamiðlun í þessu máli og ég mun styðja hana. Mér finnst sú leið sem lögð er til hjá allshn. geta orðið til þess að það yrði ekki stórkostleg fækkun þeirra sem vilja gefa sæði. Ég bendi hins vegar á að það hljóta alltaf fyrst og síðast að vera foreldrar barna, bæði þeirra sem getin eru með tæknifrjóvgun eða á venjulegan hátt, sem ákveða hvort þeir fræða börn sín um staðreyndir, hvað sem allri lagasetningu líður. Jafnvel þótt Alþingi ákveði að búa svo um hnútana að gjafinn nyti ekki nafnleyndar þá væri samt engan veginn tryggt að barn fengi vitneskju um uppruna sinn og gæti þar með aflað sér upplýsinga um kynfrumugjafa. En ég ítreka að mér finnst sú leið sem meiri hluti allshn. leggur til vera ágætis málamiðlun og lýsi stuðningi við hana.