Steingrímur J. Sigfússon:
Herra forseti. Það er í eðli sínu yfirleitt jákvætt og fagnaðarefni að menn nái samkomulagi og verði sammála. En þegar betur er að gáð er það samt þannig að þá og því aðeins er samkomulag fagnaðarefni að það sé réttlátt og sanngjarnt. Það samkomulag sem hér hefur verið flutt löng og samfelld áróðursræða fyrir stenst því miður ekki þær kröfur.
Ég geri í fyrsta lagi, herra forseti, athugasemdir við vinnubrögð. Það er alveg ljóst að allt var klappað og klárt sem í þessu samkomulagi felst fyrir alllöngu síðan. Tölur sem nú birtast í niðurstöðunni eru nákvæmlega þær sömu og óbreyttar og fyrir alllöngu voru komnar á flot. Atburðir helgarinnar, svokallað samráð við hagsmunaaðila og utanrmn., voru því sýndarmennska. Ferðin til Óslóar var leiksýning. Þar fór ekki fram venjulegur samningafundur heldur undirritun á þegar gerðu samkomulagi.
Ég mótmæli í öðru lagi, herra forseti, sem formaður sjútvn. mjög harðlega að ekkert samráð af neinu tagi skuli haft við fagnefnd þingsins á þessu sviði í jafngífurlega stóru og afdrifaríku máli.
Í þriðja lagi, herra forseti, tel ég tímasetningu vera út í hött. Veiðar okkar eru um það bil að hefjast, innan 3--4 sólarhringa og hefðu að ósekju getað hafist fyrr. Síldin er við lögsögumörkin það best er vitað. Það er búið að auglýsa veiðarnar og á hvaða grundvelli þær munu fara fram á þessari vertíð. Áttatíu og fimm útgerðarmenn eru búnir að hefja undirbúning að veiðum á grundvelli tiltekinna reglna sem ráðuneytið hefur auglýst.
Í fjórða lagi, herra forseti, um innihald. Það að Íslendingar skuli gefa eftir af sínum tiltölulega litla kvóta 54 þúsund tonn, leggja til meira en helminginn af því sem veiðin er tekin niður um, er ekki góð niðurstaða fyrir okkur. 22% af hlut Íslands eru þar með farin. 23,3% af hlut Færeyinga, aðeins 4% af miklu stærri kvóta Norðmanna og Rússar græða á samkomulaginu, auka sinn hlut. Það er von að þeir skrifi undir. Það sem er þó lakast er upphafsprósentan sem hér er fest í sessi með samningi. Það eru aðeins liðlega 17% af stofni sem við Íslendingar getum með verulega þungum sögulegum og efnislegum rökum gert kröfur til að eiga hlutdeild í upp á 30--40% miðað við fullorðna síld. Það langhættulegasta í samkomulaginu er að þessi 17% verði þröskuldur eða þak sem okkur mun á komandi árum reynast mjög erfitt að yfirstíga. Það er þessi lági upphafspunktur sem ég óttast mest.
Hlutur Færeyinga er heldur ekki góður í ljósi þess hvernig veiðar hafa gengið á þessu ári og hinu síðasta. Það liggur ljóst fyrir, það er opinbert og óopinbert leyndarmál, að Færeyingar eru fyrst og fremst með í þessu á grundvelli mikils þrýstings frá Íslandi.
Í fimmta lagi, herra forseti, var ég kannski spenntastur að sjá hið margrómaða orðalag 6. gr. sem hefði, ef rétt væri frá sagt, átt að geta verið veigamesti efnisþáttur málsins í okkar þágu, endurskoðunarákvæðið um það að kvótahlutföllunum yrði breytt ef hegðunarmunstur síldarinnar breyttist. En því miður er það þá þannig að þar er ekki á vísan að róa. Orðalagið er mjög veikt og loðið. Með leyfi forseta stendur þar á því máli sem samningurinn er gerður á, ensku, ,,possible adjustments``. Með öðrum orðum, það er mögulegt að um aðlögun verði að ræða á grundvelli þess m.a. að síldin breyti hegðunarmunstri sínu og gangi í ríkari mæli inn í íslenska lögsögu. Fastar er nú ekki að orði kveðið. Löggiltir skjalaþýðendur eiga að sjálfsögðu eftir að þýða þetta, en svona stendur þetta á frummáli samningsins.
Í sjötta lagi, herra forseti, er verið að opna íslensku landhelgina einhliða fyrir Norðmönnum og Rússum sem eru í fyrsta skipti svo að ég viti til ef maður lítur fram hjá þeirri venju sem nú er tekin upp í landhelgisgæslu að sleppa rússneskum landhelgisbrjótum út úr landhelginni og það er þá auðvitað í samræmi við það. Það er sagt að það sé gert gegn veiðirétti í Jan Mayen lögsögunni. Gott og vel. En þá er það þannig að eitt af því fáa ef ekki það eina sem er jákvætt við gamla Jan Mayen samkomulagið frá 1980 --- hvað er það? Það er í 6. gr. þess samnings og er sjálfstæður réttur Íslendinga til að fá að veiða sanngjarna hlutdeild af uppsjávarfiskum um leið og samningar liggja fyrir. Það er sjálfvirkt ákvæði þannig að Norðmenn eru þar ekki að leggja af mörkum eitt eða neitt sem ekki hefði leitt sjálfkrafa af samningsniðurstöðu. Þar stendur, með leyfi forseta:
,,Að því er tekur til annarra flökkustofna skal tekið sanngjarnt tillit til þess hve Ísland er almennt háð fiskveiðum, svo og fiskveiðihagsmuna Íslands á Jan Mayen svæðinu. Af þeim aflahlut sem Íslandi er veittur með samningagerð við Noreg og önnur lönd mega Íslendingar veiða sanngjarnan hlut á Jan Mayen svæðinu.``
Það er ekki eins og menn hafi verið að hala þar að landi eitthvað stórkostlegt í okkar þágu sem ekki lá fyrir og hefði leitt sjálfkrafa af samningsniðurstöðu hvenær og hvernig sem hún hefði orðið.
Það er í sjöunda lagi sagt að þetta sé sigur fyrir síldina. Ja, guð láti gott á vita og enginn getur orðið spámaður í því. En því miður er það svo að samt er ekki verið að taka veiðina niður nema um 100 þús. tonn. Hún er enn 100 þúsund tonnum yfir ráðgjöf fiskifræðinga og meira en helminginn af þessari minnkun eða 54 þús. tonn leggur Ísland til. En það sem þó er alvarlegast er að það er látið að því liggja að með þessu höfum við náð utan um sóknina í heild sinni, en svo er ekki. Þetta breytir í sjálfu sér engu um það að Evrópusambandið mun væntanlega fara sínu fram og keppast við á næstu árum meðan það er þá ekki bundið af gildistöku t.d. úthafsveiðisamningsins, að ná þeirri veiði sem það ætlar sér. Mér sýnist málið liggja þannig að þá áhættu verðum við hvort sem er að taka og þessi niðurstaða breytir í sjálfu sér ekki sjálfkrafa neinu um það. Ég bið um rök fyrir því, ef Evrópusambandið mótmælir ósköp einhliða þessari ákvörðun og fer sínu fram, hver ætlar þá að stoppa það? Ætla íslensku varðskipin að taka upp gæslu í síldarsmugunni og þá á grundvelli hvaða þjóðréttarákvæða, og stoppa þann flota?
Varðandi þær röksemdir, herra forseti, sem hæstv. sjútvrh. fór mjög fögrum orðum um, að þetta fæli í sér mjög mikla möguleika til að ná meira af síldinni í verðmætara ástandi og til manneldis ... (Gripið fram í: Hann er utanrrh. núna.) Hæstv. utanrrh. Það er von að manni verði fótaskortur á tungunni. Það er þannig, hæstv. utanrrh., að í fyrsta lagi þurfa Íslendingar að eiga skip sem geta borið vinnsluhæft hráefni að landi yfir sumartímann og þau eru ekki mörg eins og við þekkjum. Þökk sé kolvitlausum úreldingarreglum sem hindra löngu tímabæra og nauðsynlega endurnýjun í íslenska nótaskipaflotanum og ekki hefur fengist að breyta á undanförnum árum.
Í öðru lagi er það þannig, herra forseti, að þó að eitthvað minna heildarverðmæti kæmi út úr frjálsum veiðum á þessari vertíð sem færu á hinn bóginn að mestu leyti eða vonandi að verulegu leyti fram innan íslenskrar lögsögu, þá mundi það vera smávægilegur fórnarkostnaður upp á framtíðina litið ef það þýddi sterkari samningsstöðu til að ná til frambúðar og varanlega hærri hlutdeild í stofninum. Þá verðum við líka kannski búin að eignast skip sem geta borið vinnsluhæft hráefni að landi og skipulagt okkar veiðar þannig að við getum gert úr þeim meiri verðmæti. Þá er eftir enn sá þáttur þessa máls, sá hausverkur, að það eru þrír sólarhringar eða þar um bil til stefnu til þess að kvótasetja veiðarnar ef við ætlum að láta það gerast að hver og einn geti skipulagt sínar veiðar með tilliti til þess að ná sem mestum verðmætum út úr þeim. Ég spyr stjórnvöld, sem hafa auglýst að öll fiskiskip með veiðileyfi í íslenskri lögsögu geti sótt um veiðar á grundvelli tiltekinna reglna: Á hvaða forsendum efnislegum á að velja úr þeim hópi þá sem nú fá kvóta og hvernig á að úthluta honum? Það er a.m.k. alveg á hreinu að sjútvn. Alþingis hefur ekki verið höfð með í ráðum varðandi undirbúning að því leyti og það best ég veit hefur það heldur ekki átt við um Landssamband íslenskra útgerðarmanna eða aðra þá sem eðlilegt væri að hafa samráð við um slík efni.
Að lokum, herra forseti, er það þannig því miður að þó að mat á svona niðurstöðum sé alltaf erfitt, þá er ég sannfærður um að í þessu samkomulagi felist því miður of mikil eftirgjöf. Ég óttast um framhaldið hvað síldarsamninga á komandi árum snertir út frá þessari slöku byrjun og lága upphafspunkti, en ég óttast einnig um framhaldið hvað varðar önnur deilumál, samninga um til að mynda smugu í Barentshafi og önnur slík óútkljáð mál, ef hendurnar sem um árarnar halda verða áfram eins loppnar og þetta samkomulag bendir til.