Kristín Ástgeirsdóttir:
Hæstv. forseti. Góðir áheyrendur. Við Íslendingar erum í tölu ríkustu þjóða heims. Við eigum auðlindir eins og hreint vatn, óspillta náttúru, vel menntaða þjóð, velferðarkerfi og góð húsakynni að ógleymdum fiskinum í sjónum. Við ættum að hafa allar forsendur til að reka hér gott þjóðfélag jöfnuðar, jafnréttis og réttlætis í samfélagi þar sem virðing fyrir lífi, friði og umhverfinu sitja í fyrirrúmi. En því miður, hæstv. forseti, allt of víða í okkar litla samfélagi er pottur brotinn.
Fyrir nokkrum dögum kom fram á fundi félmn. Alþingis að atvinnuleysi er meira hér í Reykjavík en það var á sama tíma í fyrra á meðan dregur úr því á landsbyggðinni. Svo virðist sem atvinnuleysi sé orðið viðvarandi. Það kallar á nýjar og öðruvísi aðgerðir en áður enda megum við ekki gefast upp gagnvart þessum vágesti sem hefur svo geigvænlegar afleiðingar fyrir einstaklingana sem fyrir honum verða og samfélagið allt. Á sama tíma berast fregnir af því að sumarlokanir sjúkrahúsanna eru yfirvofandi rétt einu sinni. Ástæðurnar eru sagðar skortur á fjármagni fyrst og fremst en einnig vöntun á sérmenntuðu fólki til afleysinga og endurbætur á húsnæði. Stjórnendur sjúkrahúsanna eru sammála um að þarna sé á ferðinni mikil röskun á þjónustu þótt Ríkisendurskoðun segi annað en hún segir jafnframt að það sé vandséð að þessar lokanir skili tilætluðum sparnaði. Í fyrra komu lokanir deilda mjög illa við geðsjúkt fólk og nú þegar er kvíðinn tekinn að bæra á sér. Hverjum verður úthýst, hverjir bætast við á þegar allt of langa biðlista? Hversu lengi eiga sjúkrahúsin að glíma við endalausan niðurskurð og versnandi þjónustu? Er boðlegt í þjóðfélagi sem telst til hinna ríkustu í heimi að láta veikt fólk liggja á göngum og jafnvel deyja inni á salernum? Nei, hæstv. forseti, það er eitthvað mikið að þeirri forgangsröðun sem ríkir í okkar samfélagi þegar svona er komið. Við verðum að bregðast við með því að afla meiri tekna, nýta betur þá peninga sem til ráðstöfunar eru og fara út í rækilega uppstokkun á þeirri yfirbyggingu sem þessi litla þjóð hefur komið sér upp og má án efa einfalda til muna. En í Stjórnarráðshúsinu við Lækjartorg er ekki verið að hugsa á þessum nótum. Þar hafa sérkennilegar hugmyndir tekið sér bólfestu. Þar veður uppi sú hugmyndafræði að sauma beri að vinnandi fólki, dregið skuli úr áhrifum verkalýðshreyfingarinnar en efla þess í stað kerfi valdboðs og geðþóttaákvarðana í ríkiskerfinu. Draga skal úr áhrifum kennara á skólastarf, selja sem flestar ríkiseignir og skera velferðarkerfið niður við trog. Allt í anda Margrétar Thatcher og nýsjálensku hugmyndafræðinnar.
Hæstv. forseti. Fyrir nokkrum dögum vitnaði ég í umræðum til glænýrrar greinar eftir bandarískan hagfræðing sem kemst að þeirri niðurstöðu að almennt launafólk hafi verið skilið eftir í stjórnmála- og efnahagsþróun undanfarinna 10--15 ára. Hagfræðingurinn segir að sá félagsmálasáttmáli sem gerður var í lok heimstyrjaldarinnar síðari hafi markvisst verið brotinn niður á undanförnum árum. Meðan fyrirtækin hafa staðið í harðri samkeppni heimsálfanna í milli og umfang þeirra margra vaxið gífurlega hafa laun lækkað um allt að 60% í Bandaríkjunum og launabilið breikkað til muna. Í Evrópu hefur samdráttur, opnun markaðarins, ný tækni og vaxandi samkeppni leitt til mikils atvinnuleysis þar sem um 35 millj. manna ganga um án vinnu. Allt þetta kallar á gífurleg félagsleg vandamál og óánægju sem þessi bandaríski hagfræðingur segir stórhættuleg fyrir vestræn samfélög. Í Bandaríkjunum sitja 2% karlmanna á vinnualdri bak við lá og slá. Í Evrópu gætir æ meir útlendingahaturs og öfgaskoðana, ekki síst í þeim hópum sem eru fórnarlömb atvinnuleysisins. Hagfræðingurinn bendir á að það sé brýnasta verkefni stjórnmálamanna að taka á þessum vanda með því að horfa á vinnumarkaðinn í heild, auka og bæta félagsleg réttindi og menntun, ýta undir hvers kyns nýsköpun og með því að bæta stöðu atvinnulífsins. Ella kann illa að fara, segir hann, og vísar þá til þess sem gerðist í Evrópu á fjórða áratugnum í kjölfar atvinnuleysis, hruns og upplausnar sem endaði með ósköpum fyrir allan heiminn.
En það er nú eitthvað annað en að ríkisstjórn Davíðs Oddssonar sé að greina þróun samfélagsins, taka á atvinnuleysinu, allt of lágum launum, vaxandi launabili, óþolandi launamuni kynjanna, hvað þá að verið sé að leita samáðs eða samvinnu um hvert skuli vera hlutverk ríkisvaldsins eða framtíð velferðarkerfisins. Nei, það er ekið áfram á hraðferð eftir nýsjálensku brautinni þótt búið sé að loka henni fyrir almennri umferð.
Undanfarnar vikur hefur geisað hörð umræða hér á hinu háa Alþingi um grundvallaratriði, réttindi og áhrif vinnandi fólks sem tekið hefur áratugi að byggja upp og um rétt löggjafans og framkvæmdarvaldsins til að hlutast til um innri málefni stéttarfélaga. Umræðan hefur snúist um samskipti yfirmanna og undirmanna, um hugmyndafræði valdsins sem nú setur stéttarfélögum stólinn fyrir dyrnar, stillir sér upp við hlið vinnuveitenda og segir: Hér er það ég sem ræð.
Þannig eiga hluturnir ekki að ganga fyrir sig í lýðfrjálsu samfélagi. Stéttarfélögin eru varin af stjórnarskránni og alþjóðlegum sáttmálum sem við erum aðilar að og stjórnvöld hafa einfaldlega ekki rétt til að grípa inn í innra starf og skipulag þeirra með þeim hætti sem hér er verið að gera. Enda kom í ljós að upphafleg frumvörp þverbrutu alþjóðasáttmála. Í stað þess að taka á raunverulegum vanda vinnumarkaðarins, atvinnuleysinu, lágu laununum, launamisréttinu, er ríkisstjórnin að setja allt á annan endann og efna til ófriðar.
Hæstv. forseti. Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Sjálfstfl. og Framsfl. er að finna klausu um það að ríkisstjórnin ætli að vinna gegn launamisrétti af völdum kynferðis og að stuðlað verði að jafnari möguleikum karla og kvenna til að njóta eigin atorku og þroska hæfileika sína. Þetta eru fögur orð. En þegar á reynir verður lítið um framkvæmdir.
Fyrir nokkrum dögum var lögð fram hér á Alþingi skýrsla félmrh. um framkvæmd jafnréttisáætlunar ríkisstjórnarinnar. Þar kemur fram að löturhægt gengur að fjölga konum í áhrifastöðum og að fátt eitt er gert til að hrinda áætluninni í framkvæmd. Ekkert bólar á úrbótum í launamálum kvenna.
Fyrir nokkrum dögum gerðist það einnig að nokkrar konur hér á Alþingi ræddu við menntmrh. um fréttaflutning ríkisfjölmiðla og hvað ráðherrann hygðist gera til að bæta úr þeim mikla skorti sem þar er á fréttum um konur og málefni kvenna. Ekki neitt, var svarið. ,,Ég skipti mér ekki af innri málefnum fjölmiðlanna,`` sagði ráðherrann. Þrátt fyrir jafnréttislög, jafnréttisáætlanir og samþykktir Sameinuðu þjóðanna um málefni kvenna. Er von á góðu þegar skilningurinn er með þessum hætti?
Hæstv. forseti. Það þarf að koma nýju gildismati til vegs og virðingar á Íslandi. Gildum samvinnu og samráðs, gildum jöfnuðar, kvenfrelsis og virðingar við stöðu og skoðanir fólks í stað þeirra hörðu gilda einstaklingshyggju, frjálshyggju og valdboðs sem skilja vinnandi fólk eftir varnarlaust og óánægt á meðan heimurinn þýtur áfram, guð má vita hvert. Það er aðeins um eitt að velja hæstv. forseti. Þeir sem vilja sjá önnur gildi og aðrar áherslur komast til vegs og virðingar verða að sameina krafta sína. Það er það verkefni sem við okkur blasir eigi að takast að gera nýja sátt um félagslegt réttlæti og jöfnuð og skapa gott mannlíf í okkar landi í sátt við umhverfi okkar. Að því viljum við kvennalistakonur vinna. --- Góðar stundir.