Egill Jónsson:
Virðulegi forseti. Eins og kunnugt er, fer þetta frv. auðvitað til landbn. þar sem ég á sæti, eins og menn segja gjarna. Þar gefst að sjálfsögðu góður tími til þess að brjóta það til nokkurs mergjar og ég hlýt að fagna því sérstaklega að landbrh. hefur lýst því hér yfir að tímasetningu í búvörulögunum um ákvörðun greiðslumarks fyrir árið 1996 verði enn frestað. Sjálfur áleit ég að sá tími sem skammtaður var á sl. vori væri of naumur til þessara verka og kemur mér ekki á óvart þó til slíkra breytinga þurfi að koma og þá gefst tími til þess að fara yfir þetta mál af þeirri nákvæmni sem Alþingi ber auðvitað að viðhafa í jafnþýðingarmikilli afgreiðslu og hér er á ferðinni.
Búvörusamningurinn sem í gildi er var gerður árið 1991 og hæstv. landbrh. hefur nú lýst nokkuð tilurð þessa samnings. Þá voru ekki uppi nein sérstök vandamál í hefðbundnum greinum í landinu. Menn voru hins vegar að kljást við það sem ekki hafði tekist þrátt fyrir ákvarðanir búvörulaganna frá árinu 1985 um að losa okkur frá útflutningi í þeim mæli sem þar var gengið út frá. Og meginástæðurnar fyrir því að það hefur ekki tekist eru eins og kunnugt er þær að það hefur ekki enn fundist tekjugrundvöllur í öðrum greinum fyrir þá bændur sem lifað hafa á þessum greinum.
Ég má til að minna á það að þessum búvörusamningi var vel tekið. Það stóðu að honum þrír stjórnmálaflokkar, stjórnarflokkarnir sem þá voru við völd og Sjálfstfl. lýsti a.m.k. óbeint stuðningi við þennan samning. Ég hef áður rakið það að í kosningunum 1991 lýstu frambjóðendur Sjálfstfl. yfir stuðningi við þennan samning og ég tek reyndar undir þau orð hæstv. landbrh. að það bætir ekkert aðstæður núna þótt menn reyni að draga aðra til sektar.
Samningurinn var líka gerður eins og menn muna í framhaldi af þjóðarsátt um verðlag og kjör í landinu og það komu margir aðrir aðilar að þessari samningsgerð heldur en bændur og ríkisvaldið. Þessu mega menn ekki heldur gleyma um þessar mundir. Og var það nokkuð óeðlilegt þótt samningnum væri tekið vel þegar á þessar staðreyndir er litið og þá ekki síst þegar rakið er og rifjað upp fyrsta stefnumið þessa samnings sem er, með leyfi hæstv. forseta: ,,að stuðla að því að í landinu geti þróast hagkvæmur og öflugur landbúnaður.`` Það sem var hins vegar gallinn við þennan samning var það að með því að vinna eftir honum eins og auðvitað vera bar, þá var ekki hægt að ná þessum markmiðum. Það sem kom í veg fyrir það voru auðvitað ákvæði 6. gr. samningsins sem bönnuðu útflutning á kindakjöti, þ.e. því dilkakjöti sem var innan hins svokallaða greiðslumarks. Með þeim hætti skapaðist sá vandi sem við stöndum nú frammi fyrir. Eiturnaglinn í þeirri samningsgerð var 6. gr. Og það þurfti reyndar ekki að bíða eftir því hver yrðu viðbrögð því að á fyrsta ári samningsins þegar framleiðslan dróst saman um 10%, þá lækkuðu tekjur sauðfjárbænda um 40% samkvæmt könnun fjárhagskönnunarnefndar. Þegar liðin voru tvö ár af þessum samningi, þá hafði hrokkið upp af ráðstöfunarfé sauðfjárbænda rétt tæpar 600 millj. kr. Hvað síðan hefur gerst liggur ekki fyrir, en ég hygg að fæsta hafi órað fyrir --- og sjálfsagt ekki nokkurn einasta mann, enda hefði þá þessi samningur ekki verið gerður --- að að þremur árum liðnum frá gerð hans væri búið að sigla sauðfjárræktinni í strand.
Ég sá þetta fyrir við þessa samningsgerð og hafði því mikið við samninginn að athuga. Mér datt raunar ekki í hug að mál gengju jafnhratt fram til ófarnaðar og raun ber nú vitni um. Og ég geri ráð fyrir að afstöðu mína til núverandi samnings beri að skýra með tilliti til þessarar reynslu. Því miður byggir þessi samningur líka í grundvallaratriðum á því að úrelda sauðfjárræktina í landinu þótt margar áherslur séu með öðrum hætti, eins og hæstv. landbrh. hefur lýst og eins og breytingar í frv. til breytinga á búvörulögunum lýsa líka. Ég vænti þess, hæstv. forseti, að það verði mjög leitað eftir skýringum á ýmsum þeim vafaatriðum sem eru í þessu máli og það get ég fullvissað hæstv. forseta um, sem jafnframt er formaður landbn. Alþingis, að enginn maður væri sælli en ég ef það kæmi í ljós að ég hefði rangt fyrir mér í þeim efnum. Ég vildi að raunin yrði sú. En meðan það liggur ekki fyrir hlýt ég að hafa nokkrar efasemdir um breytingar á búvörulögunum og þessa samningsgerð.
Hér á ég í fyrsta lagi við, svo ég telji þau atriði sérstaklega upp sem mér sýnast á vissan hátt stríða á móti þeim ásetningi sem lagður er til grundvallar, að þær breytingar á greiðslumarki sem hér er kveðið á um, muni leiða til aukinnar framleiðslu og til aukinnar heimaslátrunar. Hvort tveggja felst í þessum breytingum eins og ég fæ best skilið. Og ég verð að segja að þá hafa bændur á Íslandi mikið breyst frá þeim árum sem ég var ráðunautur, en það var ég í rúm 30 ár, ef þeir sjá ekki og fara ekki leiðirnar sem þeim er boðið upp á í þessum efnum til að bjarga sér og sínum.
Með sama hætti hlýtur það að vekja nokkra eftirtekt sem menn hafa haldið æðimikið fram á kynningarfundum og er mjög í sinni hjá sauðfjárbændum að hér sé um mikla sókn í fjármuni að ræða. Samninganefndinni hafi sem sagt tekist að draga mikið fjármagn inn í þessa nýju samningsgerð. Hæstv. landbrh. fór nokkuð yfir þau mál og skýringar hans í þeim efnum get ég gert að mínum skýringum. Það er miklu líklegra að þessi samningsgerð verði til þess að draga úr fjármagni til greinarinnar heldur en að auka það. Og ég er sammála hæstv. landbrrh. að því leyti, eins og mörgu öðru, að það má með mjög skýrum hætti leiða rök að því að hér sé um sparnað að ræða í ríkisútgjöldum en ekki aukningu. Þannig að inn í sauðfjárræktina verða ekki réttir digrir sjóðir út úr þessu fjármagni fram yfir það sem í umferð var. Hins vegar er að ýmsu öðru að hyggja með þetta fjármagn. Og þá skulum við nú sleppa beingreiðslunum sjálfum en þó verð ég að vekja athygli á því sem hér kemur fram í umsögn fjmrn. um frv. til búvörulaga þar sem segir undir tölulið 1, með leyfi hæstv. forseta:
,,Samkvæmt 9. gr. frv. eru beingreiðslur bundnar til tveggja ára í stað eins árs áður. Sem fyrr tekur stuðningur ríkisins mið af neyslu kindakjöts innan lands.`` Eins og lagt er nú af stað inn í þennan samning er langlíklegast að það dragi úr þessum beingreiðslum, en í skýringum fjmrn. er því lýst að þær muni taka meira fjármagn til sín.
Það sem að vekur hins vegar enn meiri athygli er fjármagnið sem tilgreint er undir svokölluðum stuðningsgreiðslum. Við þá upptalningu hef ég býsna miklar athugasemdir að gera. Stærsti liðurinn þar er uppkaup upp á 443 millj. kr. Ég hef ekki fram til þessa séð að fjármagn af þessum toga færi til sauðfjárræktarinnar í landinu. Ég hef meira að segja séð mörg blómleg bú sem hafa horfið úr byggð vegna aðgerða af þessum toga, vegna uppkaupa, og fólk af þeim flutt af jörðum sínum yfir í þéttbýlið þar sem það hefur svo starfað síðan. Orðið þar auðvitað góðir borgarar eins og meðan það var til sveita. Þetta fjármagn er þess eðlis að það dreifist um þjóðfélagið og er ekki neinn sérstakur stuðningur við sauðfjárbændur eða þá grein umfram það sem það kemur fyrir annars staðar. Birgðaráðstöfunin er afar mikilvæg ákvörðun og það verður fróðlegt að sjá útfærslur á henni. Það má kannski segja að hún sé í samræmi við yfirlýsingu á málefnasamningi núv. ríkisstjórnar og það hljótum við að kanna alveg sérstaklega þar sem segir, með leyfi hæstv. forseta:
,,Átak í útflutningi landbúnaðarafurða verður stutt, sérstaklega á grundvelli nýrra laga um vöruþróun og markaðssókn sem byggist á hreinleika og hollustu afurðanna.`` Það þarf alveg sérstaklega að fara yfir þetta ákvæði í stjórnarsáttmálanum þannig að fyrir liggi hvort ætlast sé til þess að því sé gerð skil í þessum samningi. En ég sé ekki að fyrir því sé sú innstæða sem þörf er á við þetta mikilvæga þróunarstarf. Hins vegar má ekki með neinum hætti vanmeta þetta fjármagn þótt ég verði líka vekja athygli á því að það kindakjöt sem hér er sérstaklega verið að koma á markað er komið úr eigu sauðfjárbænda. Það eru afurðastöðvarnar sem eiga það en ekki sauðfjárbændur, þannig að það kemur nú víðar við heldur en í pyngjunni hjá sauðfjárbændum.
Þá kem ég að tveimur síðustu liðunum. Og þá sýnist mér satt að segja að menn séu nú farnir að fara í nýju fötin keisarans. Hagræðing og vöruþróun upp á 218 millj. kr. Nú er það svo að í bókun 2 í núv. búvörusamningi er kveðið á um að til ekki mjög óskyldra verkefna sé ráðstafað 400 millj. kr. Af þeim hefur ríkisvaldið innt af hendi 90 millj. þannig að enn eru, að ég hygg, útistandandi 310 millj. kr. sem gjaldfalla nú samkvæmt samningnum á næsta ári. Hér er sem sagt gert ráð fyrir 218 millj. kr. á sama tíma og ríkisvaldið hefur ekki innt af hendi til ekki mjög óskyldra verkefna 310 millj. kr.
Það er fjarri því að ég sé hér með einhverjar sérstakar ávirðingar gagnvart hæstv. núv. landbrrh. því hann hefur verið í stjórnarandstöðu sl. kjörtímabil. Það gildir bara einu hverjir það eru sem stjórna, þetta er sannleikur málsins. Og á sér engar málsbætur hverjir sem þar eiga hlut að máli.
Þá komum við að síðasta liðnum sem eru umhverfisverkefni. Mér finnst að sú uppsetning sé alveg dæmalaus. Í því fjárlagafrv. sem nú liggur fyrir er framkvæmdafé Landgræðslunnar og Skógræktarinnar fært niður um 14,5 millj. kr. Árið 1987 eiga hins vegar að berast til þessara verkefna fyrstu greiðslurnar upp á 15 millj. kr. Alls á þessu tímabili eiga að koma inn í þetta verkefni 75 millj. sem er aðeins hærri tala en fer núna til skógræktarstarfa bænda á Fljótsdalshéraði. Hér er auðvitað um hreina sýndarmennsku að ræða og þetta er eitt af því sem gerir það að verkum að ég hef sérstakar efasemdir um framgang þessa samnings. Það er ekki séð fyrir því að hægt sé að takast á við ný verkefni.
Virðulegi forseti. Ég skal nú ljúka máli mínu. Aðeins örfá orð um útflutningsmálin sem ég hef vitnað til áður. Þar er bæði gefið og tekið. Þeim helstu leiðum sem opnaðar eru í þessari umræðu, er lokað í frv. til breytinga á búvörulögunum. Við náum ekki undir nokkrum kringumstæðum árangri í þessum efnum öðruvísi en að þeir aðilar sem þar hafa áhuga og vilja geti sótt inn á erlenda markaði með fulla hagkvæmni að leiðarljósi. Þeim leiðum er lokað í þessu frv. og ég vænti þess, virðulegi forseti, að þetta verði sérstaklega athugað við meðferð málsins í landbn.