[15:49]
Viðskiptaráðherra (Finnur Ingólfsson):
Herra forseti. Frv. það sem ég mæli fyrir, um öryggi vöru og opinbera markaðsgæslu, hefur verið í undirbúningi í nokkur ár og er það samið í tengslum við aðild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu. Ákvæðum þessa frv., ef að lögum verður, er ætlað að tryggja að til séu almenn lög um öryggi vöru eins og lagt er til í tilskipun ráðs Evrópusambandsins, 59/1992. Meginmarkmið þeirra reglna er að hafa varnaðaráhrif þannig að á markað berist ekki hættulegar vörur.
Í gildi eru ýmis sérlög um eftirlit með einstökum vöruflokkum og ýmis sérákvæði um framkvæmd eftirlits með þeim vörutegundum. Ákvæðum þessa frv. er ekki ætlað að breyta fyrirkomulagi eftirlits að þessu leyti, en skorti ákvæði í sérlög þá eiga ákvæði þessa frv. við eftir því sem við getur átt.
Segja má að tilgangurinn með lagafrv. sé einkum þríþættur. Í fyrsta lagi að setja almenn lög um öryggi vöru. Í öðru lagi að mynda lagalegan grunn um öryggi vöru fyrir þá vöruflokka sem ekki falla undir sérlög. Í þriðja lagi að setja í lög ákvæði um opinbera markaðsgæslu í samræmi við eftirlitsreglur sem leiðir af samningnum um Evrópska efnahagssvæðið og hinni almennu tilskipun um öryggi framleiðsluvöru.
Hér á landi hafa ekki verið í gildi almenn lög um öryggi vöru. Ákvæði laga nr. 24/1936, um eftirlit með matvælum og öðrum neyslu- og nauðsynjavörum, hafa náð til ýmissa vöruflokka en nú er þörf á miklu víðtækari heimildum í lögum en áður hefur verið. Þess má einnig geta að á undanförnum árum hafa verið lögfest almenn lög í öðrum ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu um öryggi vöru. Með frv. þessu er því fylgt eftir réttarþróun sem orðið hefur í ýmsum ríkjum Evrópu.
Herra forseti. Ég vil þá víkja að einstökum köflum þess frv. sem hér liggur fyrir. Í I. kafla frv., 1. gr., er fjallað um gildissvið þess. Eins og þar kemur fram er ákvæðum frv. ætlað að ná til allra vörutegunda, þó ekki fornmuna eða hluta sem þarf að gera upp áður en notkun þeirra hefst. Þá tekur frv., sem fyrr segir, ekki til þeirra vörutegunda sem nú þegar gilda um ítarleg lög, svo sem um matvæli, lyf o.fl.
Í 2. gr. frv. kemur fram sú grundvallarregla að framleiðendum er skylt að markaðssetja einungis örugga vöru. Stjórnvöldum er ætlað að hafa eftirlilt með því að vörur uppfylli settar reglur um öryggi vöru, en nánar er kveðið á um eftirlit stjórnvalda í IV. kafla frv. Rétt er að leggja áherslu á að ákvæðum þessara laga, ef að lögum verða, er ætlað að stuðla að því að ekki verði tjón á mönnum eða munum vegna skaðlegrar vöru. Það má minna á að sett voru lög á Alþingi árið 1991 um skaðsemisábyrgð, en þau lög kveða á um bætur fyrir tjón sem kann að verða af því að skaðlegar vörur hafa komist í umferð á markaðnum. Ákvæðum þessa frv. er ætlað að fyrirbyggja að slík aðstaða komi upp og vernd almennings gegn því að á markaðinn berist skaðlegar vörur.
Í II. kafla frv. er að finna ýmsar skilgreiningar. Í 3. gr. er skilgreint hugtakið vara og nær það almennt til allra vörutegunda sem falla undir gildissvið þessa frv.
Í 4. gr. er að finna skilgreiningu á hugtökunum framleiðandi og dreifingaraðili. Skilgreiningar þessar byggja á tilskipunum ráðs Evrópusambandsins um öryggi framleiðsluvöru, 59/1992. Mikilvægt er að það sé alveg ljóst við hvaða aðila er átt, m.a. vegna ýmissa ákvæða sem gilda um ábyrgð á vöru sem markaðssett er.
Í 5. gr. er að finna útskýringar á heildarhugtakinu opinber markaðsgæsla, en samkvæmt ákvæðinu felur opinber markaðsgæsla í sér þann rétt og skyldu sem stjórnvöldum er einum falið, þ.e. að taka stjórnvaldsákvarðanir í sambandi við öryggi vöru sem er á boðstólum hér á landi, svo og aðra starfsemi þeirri sem að markaðseftirliti snýr.
Í 5. gr. er enn fremur útskýrt nánar með hvaða hætti hugtakið markaðseftirlit er skilgreint, en það skiptist í skoðun vöru annars vegar og hins vegar skipulega öflun upplýsinga um þær vörur sem eru á markaðnum hverju sinni. Markaðseftirlit er heimilt að fela löggiltum skoðunarstofum, samanber nánari ákvæði um það í 13. gr. frv.
Í 6. og 7. gr. er rætt um eftirlit, stjórnvöld og skoðunarstofur, en þessi ákvæði skýra sig sjálf.
Loks má nefna að í 8. gr., II. kafla frv., er m.a. að finna ákvæði um hvað skuli teljast örugg vara og helstu meginsjónarmið sem fylgja á við mat á því er að finna í 8. og 9. gr. frv.
Í III. kafla er fjallað nánar um markaðseftirlit og markaðsgæslu. Hlutverk löggildingarstofunnar í opinberri markaðsgæslu er skilgreint, en lagt er til að stofnunin fari með almennt eftirlit samkvæmt ákvæðum þessa frv. Eftirlit sem fram fer með öryggi vöru samkvæmt sérlögum helst óbreytt, t.d. eftirlit sem fram fer á vegum Hollustuverndar ríkisins á grundvelli laga um matvæli o.s.frv.
Það er hlutverk stjórnvalda að taka stjórnsýsluákvarðanir. Í því felst m.a. að stjórnvöld eiga að tryggja að við töku slíkra ákvarðana sé gætt ákvæða stjórnsýslulaga um málsmeðferð og einnig er það í verkahring stjórnvalda að ákvarða til hvaða réttarúrræða skuli gripið þegar hætta er á að á markað berist hættulegar vörur.
Í 14. gr. frv. er sem fyrr segir kveðið á um að löggildingarstofunni verði falið það hlutverk að vera eftirlitsstjórnvald með þeim vöruflokkum sem falla undir ákvæði þessa frv. Eins og áður hefur verið vikið að munu ákvæði sérlaga sem sett hafa verið um einstaka vöruflokka haldast óbreytt og sama gildir um ákvæði slíkra sérlaga um þau stjórnvöld sem hafa eftirlit með þeim.
Í 15. gr. frv. er þessi stefna stjórnvalda staðfest, en jafnframt er tryggt að önnur eftirlitsstjórnvöld geti beitt ákvæðum þessa frv. ef sérlög hafa ekki að geyma fullnægjandi úrræði eða úrræði sem ganga mun skemur en þau úrræði sem stjórnvöldum er búið samkvæmt þessu frv.
Þá er kveðið á um í frv. að heimilt sé að fela faggiltum skoðunarstofum markaðseftirlit, samanber ákvæði 13. gr. frv. Þetta hefur ýmsa kosti í för með sér eins og nánar er rakið í athugasemdum með frv. En nefna má að mikilvægt er að skýr skil séu milli þeirra aðila sem leggja tæknilegt mat á vöru og hinna sem taka stjórnsýsluákvarðanir um öryggi vöru.
Í V. og VI. kafla er að finna ákvæði um málsmeðferð og réttarúrræði stjórnvalda ef hætta er á að á markaðnum séu hættulegar vörur.
Í V. kafla er áréttað að stjórnvöld skuli í hvívetna gæta ákvæða stjórnsýslulaga þegar þau hafa mál til meðferðar er snerta öryggi vöru. Ástæður geta þó skapast þannig að nauðsynlegt getur verið að grípa til skyndiaðgerða vegna yfirvofandi hættu á að skaðlegar vörur komist í umferð. Í þeim tilvikum verður stjórnvöldum að sjálfsögðu að vera heimilt að framkvæma nauðsynlegar aðgerðir án tafar en taka síðan formlega og endanlega stjórnsýsluákvörðun í málinu, en um þessi atriði er kveðið á um í 19. gr. frv.
Uppfylli vörur ekki þau skilyrði sem gerð eru til vöru þannig að hún teljist vera örugg þá er í frv. lagt til að stjórnvöldum sé heimilt að banna sölu vörunnar eða afturkalla hana tímabundið. Reynist ekki unnt að ganga þannig frá vöru að hún teljist örugg þá er stjórnvöldum heimilt að leggja varanlegt bann við sölu hennar. Í framkvæmd er vart oft gripið til úrræða af því tagi, en nauðsynlegt engu að síður að hafa slíka heimild í lögum til að vernda líf og heilsu manna og koma í veg fyrir hugsanlegt tjón af völdum skaðlegrar vörur.
Í VIII. kafla frv. er kveðið á um að þagnarskylda hvíli á stjórnvöldum um þau málefni sem þau fá vitneskju um í starfi sínu og leynt geta farið vegna viðskiptahagsmuna þeirra sem í hlut eiga. Á hinn bóginn hvílir rík upplýsingaskylda á stjórnvöldum sem eftirlit hafa með öryggi vöru gagnvart almenningi um skaðlegar vörur sem kunna að komast í umferð á markaðnum.
Í 27. gr. frv. er lagt til að heimilt verði að leggja á sérstakt markaðsgæslugjald til að standa undir kostnaði stjórnvalda vegna starfa þeirra að eftirliti með almennu vöruöryggi. Lagt er til í 27. gr. frv. að þetta gjald skuli þó aldrei nema hærri fjárhæð en sem nemur 0,1% af framleiðsluverði innlendrar vöru og 0,1% af cif-verði innfluttra vörutegunda sem falla undir eftirlit samkvæmt þessum lögum, ef að lögum verða.
Í umsögn fjárlagaskrifstofu er gert ráð fyrir að þetta gjald muni nægja til þess að standa undir þeim kostnaði sem er fyrirséður á þessu stigi máls.
Herra forseti. Ég hef þá rakið meginefni þessa frv. og legg til að málinu verði að lokinni þessari umræðu vísað til hv. efh.- og viðskn.